داستان ترکمنچای؛ اینجا پایان شکست ایران از روسیه بود

آرش رئیسی نژاد کارشناس ژئوپلیتیک با انتشار پستی در ایکس نوشت: ترکمنچای تا به امروز، هر روز، بر جان و جهان ایرانیان سایه فکنده!

به گزارش خبرآنلاین، در پست آرش رئیسی نژاد آمده است:

اینجا ترکمنچای در میانه جاده تبریز- زنجان است؛ جایی در دامنه جنوبی کوه‌های بزقوش که ۱۹۶ سال پیش شاهد مذاکرات ایران قجر و روسیه تزاری بود؛ مذاکراتی که به عهدنامه ترکمنچای انجامید. اینجا پایان شکست ایران از روسیه بود؛ اما به نقطه آغازی در سرنوشت کشور تبدیل شد.

۱۴ سال پیش از این، ایران ولایات قره‌باغ، گنجه، شکی، شروان، قوبا، دربند، بادکوبه (باکو)، داغستان، گرجستان شرقی (کاختی و کارتلی)، گرجستان غربی (آبخاز، سامگرلو، گوریا و ایمرتی) و شمال تالش را طی عهدنامه گلستان به روسیه تزاری واگذار کرده بود. سایه جنگ اما هنوز بر سپهر کشور آشکار بود.

مرزها مشخص نبود؛ قشون روس مرتب به گوگچه و قبان دست‌اندازی می‌کرد؛ در دربار الهیارخان آصف الدوله و عبدالله خان امین الدوله حامی جنگ بودند. علما به رهبری سید محمد مجاهد فریاد «وا اسلاما» سر دادند چه نشسته‌اید که مسلمانان زیر دست کفارند. پس فتوای وجوب جهاد صادر شد. معرکه‌ای درگرفت!

در کشور هنوز ندای خردی به گوش می‌رسید. قائم مقام که می‌دانست روس چشم به اراضی شمال ارس دارد، از سیاست پدرش که صلح خصمانه بود پیروی می‌کرد و در سلطانیه به فتحعلی شاه هشدار داد: «عقل حکم می‌کند آنکه ۶ کرور عایدی و مالیات سالانه دارد با آنکه ۶۰۰ کرور مالیات سالانه دارد درنیاویزد»

جیره خواران ریاکار اما شماتتش کردند که به شهنشاه جسارت کرده. فردای آن حکم تکفیرش در تبریز را پخش کرده، به خانه‌اش هجوم آورده و آن را تخریب نمودند. سرانجامِ یگانه فردی که روندهای ژئوپلیتیکی زمانه را تا حدودی می‌شناخت تبعید به خراسان بود. این واپسین ضربه بر جنازه خِرَد سیاسی بود!

پس کار به جنگ کشیده شد؛ جنگ با امپراتوری بزرگی که ترکان عثمانی را به اشارتی خُرد کرده و یک دهه پیش از آن فرانسه ناپلئون را شکست داده و ارتشش در پاریس رژه پیروزی رفته بود. انتقام و احساسات مذهبی اما بر خرد چیره گشته بود. غافل از آنکه ژئوپلیتیک بر اسبِ چموشِ احساسات افسار می‌زند!

ارتش ایران از غافلگیری روس سود جسته، پیروزی‌های نخستین بدست آورده و بیشتر شهرهای از دست رفته را از یوغ بیگانه آزاد کرد. اما علیرغم دلاوری‌های شاهزاده عباس میرزا و سردارانش، حسین خان قزوینی (سردار ایروان) و اسماعیل خان دامغانی، در برابر ارتش مدرن روس در جنگ گنجه شکست سخت خورد.

جنگ با روس دگربار تنهایی در بزنگاه کشور را نشان داد. پیش از این، فرانسه در عهدنامه فینکنشتاین وعده یاری داده بود و اندکی بعد، بریتانیا در عهدنامه مجمل و عهدنامه مفصل قول کمک داده بود. همگی اما حرف بود و ایران تنها ماند. خیانت متعصبین تندرو نیز در این خاکِ خائن‌پرور عیان بود!

چون ایوان پاسکوویچ به تبریز تاخت، میر فتاح که خود از فتوادهندگان پرشور جهاد بود، به پیشوازش برآمده و بر رئوس منابر، زبان به دعای دوام امپراطور روس برگشوده و مقلدینش انبارهای آذوقه زرادخانه را تحویل روسها دادند. بعدها به پاس خدماتش شهروند روس و چندی رئیس علمای مسلمان قفقاز گشت!

پاسکوویچ تهدید کرد چنانچه تا ۵ روز صلح نشود عازم تهران می‌شود. شاه قائم مقام را از خراسان خواسته، دلجویی کرده و به آذربایجان روانه نمود. وزیر با کیاست توانست ارتش روس را به آن سوی ارس بازگرداند. از معدود مواقعی بود که دیپلماسی توانست از پیامدهای ننگین شکستِ میدان اندکی بکاهد!

در عهدنامه‌ای به خط قائم‌مقام که بیش از ۳۰ بار از نام «ایران» نام برده شده بود، دربار مجبور به دست شستن از خانات ایروان و نخجوان و بخشی از شمال تالشان گشت. بدین ترتیب، همه سرزمین‌های ایرانی شمال ارس به روسیه تزاری واگذاشته شد. افزون بر این، ۲۰ میلیون روبل غرامت به کشور تحمیل گشت!

شدتِ خفت در ازدست‌دادن ۱۷ شهر قفقاز اما بحدی بود که بر ارکان نظام قجر لرزه آورد. «شکست» در جنگ پیش‌درآمد «بحران» شد؛ بحرانی که مشروعیت نظام را به «پرسش» کشید؛ پرسشی که «پاسخ» را در قوی شدن دید. از آنجا که شکست در حوزه نظامی بود، نمود پاسخ نیز تنها در پیشرفت نظامی دیده شد؛ تاکنون ریشه تکاپو برای قوی شدن را در سردرد ژئوپلیتیک برآمده از ترکمنچای ببینید! انقلاب مشروطه فرزند ترکمنچای بود و رخدادهای پس از آن، از پهلوی تا انقلاب اسلامی و اکنون، نیز! پریروز، سالروز عهدنامه ترکمنچای بود؛ ترکمنچای اما تا به امروز، هر روز، بر جان و جهان ایرانیان سایه فکنده!

۳۱۱۳۱۱

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 1876127

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
4 + 5 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 18
  • نظرات در صف انتشار: 74
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • محمود احمدی IR ۲۳:۴۳ - ۱۴۰۲/۱۲/۰۳
    58 5
    آیا ما می توانیم ادعای سرزمین های از دست رفته عهد نامه گلستان وترکمنچای را بکنیم ،چرا مابرای روسیه ارزش قائلیم .آیا روسها از صمیم قلب دوست ایران هستند.؟سرزمین هایی که بهترین هی ایران بودند.هر کشکری منافع ما رابرد.ولی به اب وخاک ما تجاوز نکرد بجز همین تزار کثیف ،وپوتین از اون بدتر است .متجاوز ای کاش دست روسیه از جنگ کوتاه نشود.
  • IR ۲۳:۵۴ - ۱۴۰۲/۱۲/۰۳
    47 4
    دل هر ایرانی به درد می‌آید. اما، چرا تا به امروز نتوانسته‌‌ایم از این چرخه‌ی عقب ماندگی در بیاییم بیش‌تر رنج می‌بریم. هنوز درک درستی از روابط بین‌الملل، بویژه متطقه، نداریم.شعا‌زدگی بر همه‌ی ارکان سیاست خارجی‌مان سایه انداخته.هیچ هم‌پیمان استراتژیکی نداریم.
  • IR ۲۳:۵۹ - ۱۴۰۲/۱۲/۰۳
    20 1
    آنچه تاریخ نشان انسانها میدهدتکراراستولی درس گرفتن وانجام ندادن تکرارهای تاسف باروهمراهی با آنچه افتخارات گذشته است وتکرارانها ایندگان راملتی پویاتروکوشاترقرارمیدهد
  • رسول آواره IR ۰۰:۰۲ - ۱۴۰۲/۱۲/۰۴
    57 1
    در عصر حاضر هم اگر با کیاست و عقل رفتار نکنیم شاهد ترکمنچای دیگری خواهیم بود، بعضی از اوقات نباید با قضایا احساسی برخورد کرد، مثلا حمله به سفارت عربستان یا اتفاق در سفارت آذربایجان و یا کشاندن پای ایران به معرکه اوکراین و خلاصه هر رفتار و یا حرفی از سوی مسئولین رده بالا که در مجامع بین المللی هزینه برای ایران بتراشد.
  • IR ۰۱:۴۱ - ۱۴۰۲/۱۲/۰۴
    28 2
    آفرین خوب به زوایای تاریک تاریخی نور تاباندی
  • پایکاری ژعوپلتیک شناس IR ۰۲:۵۵ - ۱۴۰۲/۱۲/۰۴
    39 13
    ترکمنچای باطل شد ۹۹ساله بود فسخ شده همه باید به ایران بر گردانده شود
  • خلیج فارس IR ۰۳:۴۱ - ۱۴۰۲/۱۲/۰۴
    39 8
    انشا‌ءالله روزی برسد،وخدا بخواهد،اراضی ازدست رفته ترکمنچای به ایران قوی برگردد.الهی آمین
  • IR ۰۴:۵۰ - ۱۴۰۲/۱۲/۰۴
    48 6
    اگر تمام جنگ ها و خیانت های کشورهای دنیا در حق ایران را با هم مقایسه کنیم هیچ کشوری به اندازه روسها به ایران خیانت و ظلم نکرده و نمیکنند
  • IR ۰۵:۵۹ - ۱۴۰۲/۱۲/۰۴
    55 6
    روسها دشمن شمار یک ایرانیان ،بعد از اعراب بودن وهستن وخواهن، بود چون دنبال را به دریاها ازاد،و،،،،
  • الیاس پیام عسکری IR ۰۶:۰۶ - ۱۴۰۲/۱۲/۰۴
    35 9
    چرا ایران دنبال پایان رسیدن قرار داد ترکمنچای رو نمیگیره.قرارداد مادام العمر که نبوده .۱۰۰ ساله بوده
  • رضا IR ۰۷:۳۰ - ۱۴۰۲/۱۲/۰۴
    48 4
    حالا عده ای از همان تندروهای متعصب، باز طرفدار روس شده اند
  • حسین IR ۰۷:۳۶ - ۱۴۰۲/۱۲/۰۴
    31 8
    هنوزداغ ترکمنچای درروح وقلب ما هست واین دوری رابایدباخودمان داشته باشیم برادران ماآنسوی ارس ومادراینسوی ارس بایداین دوری راتحمل کنیم وآنگاه این دوری بیشترسخت میشود که ترکیه آنجاپایگاه های نظامی دایرکند وشخصی بنام علیف حکومت کندکه انگاردشمن سرزمین ایران است وتاریخ راجوردیگری دیکته میکند سخت است وخیلی هم سخت است۰
  • IR ۱۰:۲۳ - ۱۴۰۲/۱۲/۰۴
    35 2
    هنوزم زیر سایه سنگین روسیه هستیم
  • مهرداد IR ۱۰:۴۹ - ۱۴۰۲/۱۲/۰۴
    37 1
    داستان شکست ایران از روسیه همچنان. ادامه دارد. جنگ تحمیلی و همسویی انها با امریکاو اروپا و عراق. و بازی دادن های سیاسی ایران در جنگ اکراین .فروش جنگنده. همسویی با اعراب در مورد جزایر ایرانی..... این قصه سر دراز دارد. ولی شاید کسی در اوضاع نمیخواهد بیاد بیاورد
  • ناشناس IR ۱۱:۱۱ - ۱۴۰۲/۱۲/۰۴
    20 3
    چقدر مقاله زیبا و منطقی درباره داغ ملت ترکمنچای منتشر کرده اید . سپاس 🙏🙏 به سرودن نوای آزادی دموکراسی خرد و شرافت انسانی در رسانه ی فاخر خود ادامه دهید . تنها راه رهایی میهن خردورزی است .
  • ناشناس IR ۱۱:۳۷ - ۱۴۰۲/۱۲/۰۴
    11 44
    خفت عهد نامه ترکمان چای نبود ، خفت شکست رضا پالانی بود که در دو روز کل ایران رو تسلیم شوروی و انگلیس کرد، یا فروختن منطقه قره سو به آتاتورک بود که اگر اتفاق نمی افتاد همین امروز نگران تصرف منطقه زنگه زور توسط آذربایجان نبودیم ، اگر هم تصرف می شد باز هم راه ارتباط ما با ارمنستان قطع نمی شد.
  • IR ۱۱:۴۲ - ۱۴۰۲/۱۲/۰۴
    21 9
    باسلام امیدوارم روزی سرزمین های ازدست رفته مجدداً به ایران الحاق شود انشاالله
  • Faridon.gh4848 IR ۱۲:۴۵ - ۱۴۰۲/۱۲/۰۴
    28 5
    شکست ایران بیشتر ناشی از نبود اتحاد اقوام داخلی ومشروعیت نداشتن قاجار در دل مردم و وجود متعصبین مذهبی و احساسی و حذف افراد کارازموده جنگی وسیاسی...