به نظر مي رسد كه پازل ايجاد فشار سياسي عليه ايران از سوي امريكا، با عنوان شدن بحث هاي جديد يوكيا آمانو دبيركل آژانس بين المللي انرژي اتمي (IAEA) در حال تكميل شدن است. چرا كه قبل از گزارش دهي دبيركل به شوراي حكام آژانس و تكرار اتهام عليه ايران مبني بر فعاليت هاي مخفي نظامي در حوزه اي فعاليت هاي صلح آميز هسته اي ، دوقطعه از اين پازل در حوزه هاي مختلف اجرا شد كه
مي توان به طرح اتهام ساختگي مبني بر قصد ايران براي ترور سفير عربستان در واشنگتن توسط دستگاه هاي امنيتي و اطلاعاتي و نيز بهره مندي از گزارش مغرضانه مامور شوراي حقوق بشر سازمان ملل (احمد شهيد) مبني بر نقض موارد متعدد حقوق بشر اشاره نمود ، در اين راستا امريكايي ها همچنان بر اعمال مكانيزم هاي تنبيهي از طريق مجاري شوراي امنيت سازمان ملل متحد و القاي ايران هراسي در منطقه تاكيد دارند. از نظر دولتمردان امريكايي هر تلاشي از سوي ايران براي دستيابي به چرخه سوخت هسته اي ، مترادف با دسترسي به توانايي جنگ افزارهاي هسته اي ارزيابي مي شود.
اگرچه پيمان منع اشاعه هسته اي (NPT) حق كليه اعضا براي دستيابي به فناوري صلح آميز هسته اي از جمله توليد سوخت هسته اي را طبق بند 4 و 6 پيمان به رسميت شناخته است اما در عين حال اراده قوي در غرب وجود دارد كه از دستيابي كشورهاي غيردوست به اين فناوري مهم جلوگيري به عمل آيد. عملكرد چندين ساله غرب در مواجهه با برنامه هسته اي ايران ، گوياي اين موضوع مهم است كه هيچ فناوري در جهان به اندازه فناوري هسته اي با موضوعات سياسي و امنيتي عجين شده است. به همين دليل پذيرش حق كشورهايي از جمله ايران به عنوان يكي از متعهدين به پيمان NPT از نظر غرب نشان گرفته از نيات رهبران و نه «حق و حقوق قانوني» بر آنان است.
در اين مسير به نظر مي رسد امريكايي ها در مواجهه با فعاليت هاي صلح آميز هسته اي به رغم دستكاري اسناد و ارايه چهره خشونت طلب از ملت ايران در سطح رسانه هاي خويش براي رسيدن به اهداف مطلوب با دشواري هاي جدي در منطقه مواجه اند. برخي از امريكايي ها بر اين باورند كه ايران به رغم تهديد و تحريم هاي فزاينده اي بين المللي رو به جلو حركت مي كند ، مشكلات اقتصادي دارد و اما باثبات است. از اين رو برخلاف جنگ رسانه اي و هياهوي تبليغاتي براي امتيازگيري از ايران در حوزه هاي مختلف كه ايران را يك معضل و مشكل معرفي مي كند ، اين گروه از امريكايي ها ايران را راه حل بسيار جذاب و خواستني براي ايجاد ثبات و كاستن از بي نظمي موجود در خاورميانه مي دانند ، لذا آنچه مشهود است كه در حلقه مشاورين امنيتي اوباما در برخورد با ايران ، سردرگمي ها و اختلافات عميق وجود دارد اين ابهام و حرف هاي دوپهلو حتي از زبان هيلاري كلينتون وزير امور خارجه امريكا نيز شنيده مي شود به طوريكه وي با ادبيات رايج فريبنده سياسي گرچه بار ديگر به تكرار اتهامات بي اساس عليه ايران مي پردازد و از سوي ديگر از تمايل امريكا براي ايجاد گفتگو و مذاكره مستقيم و حتي دايره كردن سفارت مجازي در تهران بحث مي كند ، لذا در تبيين دقيق ديدگاه هاي تيم امنيتي بوش دو گزينه ذيل قابل رصد است.
- گروهي از مشاوران اوباما و در صدر آن بر ژ ينسكي بر اين باورند كه امريكايي ها از ميان از دست دادن خاورميانه به ويژه پس از تحولات بهار عربي به شكل كامل و نيز سازش با ايران و به رسميت شناختن حوزه نفوذ آن در منطقه يكي را انتخاب كند. از ديد اين گروه از تصميم سازان كاخ سفيد ، اوباما براي استقرار ثبات در افغانستان و عراق و كنترل بازيگران غيردولتي نظير القاعده به ايران نياز دارد ، لذا امريكا به شكل مشروط و دوفاكتو در حوزه هاي تنش زاد در مسايل منطقه با ايران به تفاهم برسد. در اين مسير ضمن حفظ فشار سياسي و گسترش تحريم از رويه هاي ديپلماتيك نيز سود ببرند.
- گروهي ديگر از طيف نومحافظه كاران مستقر در كنگره امريكا و حلقه ياران اوباما بر گزينه برخورد نظامي و گسترش چتر تحريمي عليه ايران پافشاري مي كند ، در اين حلقه از مشاوراني بيشتر لابي صهيونيستي حضور قدرتمند و تاثيرگذاري در تصميم گيري هاي اساسي سياست خارجي اوباما دارند با رد توازن و مصالحه با ايران بر برخورد جدي با ايران به ويژه در حوزه هسته اي اصرار مي ورزند.
در اين راستا برخي از سناتورهاي جمهوري خواه خشونت طلب با زير سوال بردن عملكرد اوباما در مواجهه با ايران پيشنهاد ترور مقامات ارشد نظامي سپاه قدس را قطعي مي دانند. با بررسي گزينه ها و گزاره هاي موجود اوباما مي توان گفت ناكارآمدي سياست خارجي وي در مواجهه با معضلات و دشواري هاي امنيتي موجود در منطقه خاورميانه و تشديد روند منازعه مستمر با ايران شكل واقعي به خود گرفته است و اين ابهام در تصميم گيري و مديريت مطلوب سياست خارجي در قبال ايران باعث شده كه اوباما در برخورد با ايران از تلفيق دو گزينه ، تهديد و تشويق يا همان سياست هويج و چماق بهره گيرد.
از اين رو در روزهاي اخير براي كاستن از تنش هاي فزاينده موجود ميان تهران – واشنگتن در كنار گزاره هاي تهديد و گفتمان پرخاشگرانه ، با ادبيات ويژه از امكان گفتگو و مصالحه نيز بر سر موضوعات اختلاف زا صحبت مي كند. البته به نظر مي رسد كه تا زماني كه گروه هاي اسراييل محور در تصميم سازي امريكا در حوزه هاي اطلاعاتي و امنيتي نقش دارند و خود اوباما مكانيزم خاصي براي كنترل اوضاع ندارد ، تحقق مصالحه ميان تهران – واشنگتن دور از واقعيت خواهد بود ، چرا كه هيلاري كلينتون به عنوان فرد موثر در تصميم گيري هاي سياسي در حوزه ايران داراي رويكرد كاملاً بدبينانه نسبت به هرگونه گشايش روابط و مصالحه احتمالي است ، وي بيشتر تحت تاثير الگوي نومحافظه كاران و طيف جنگ طلب كنگره از الگوي محدودسازي ايران حمايت مي كند و مانع هرگونه تلاش طيف مصالحه جو و برخورد نرم با ايران در امر سياست گذاري امريكاست. با توجه به التهابات و هيجانات موجود در روابط تهران – واشنگتن در روزهاي اخير و ارسال سيگنل هاي متناقض از سوي دولتمردان امريكا كليد حل منازعه فيمابين در دستان شخص اوباما و نيز چگونگي توازن و مديريت مطلوب بين دو طيف مصالحه گرا و نيز خشونت طلب براي رسيدن به ساز و كار مناسب براي آغاز گفتگوهاست.
*عضو هئیت علمی پژو هشکده مطالعات میان فرهنگی دانشگاه آزاد
/214
نظر شما