حسین عیدی‌زاده: ورود نخستین دستگاه سینماتوگراف به ایران در سال 1279 هجری شمسی توسط مظفرالدین شاه سر آغازی برای سینمای ایران به حساب می‌آید، هر چند ساخت اولین سالن سینمای عمومی تا سال 1291 اتفاق نیفتاد.
تا سال 1309 هیچ فیلم ایرانی ساخته نشد و اندک سینماهای تاسیس‌شده به نمایش فیلم‌های غربی که در مواردی زیرنویس فارسی داشتند می‌پرداختند. نخستین فیلم بلند سینمایی ایران به نام «آبی و رابی» در سال 1309 توسط اوانس اوگانیانس، با فیلمبرداری خان بابا معتضدی ساخته شد.
اولین فیلم
«آبی و رابی» در سال 1309 به کارگردانی اوانس اوگانیانس ساخته شد، تهیه‌کننده آن ساکوارلیذره بود و فیلمبردار آن خان بابا خان معتضدی. این فیلم سیاه و سفید و صامت بود و ماجراهای خنده‌دار دو مرد بلند وکوتاه در موقعیت‌های مختلف را روایت می‌کرد. فیلم روز جمعه 12 دی 1309 ساعت دو بعد از ظهر در سینما مایاک به نمایش درآمد.
«آبی و رابی» پانصد و شصت تومان خرج برداشت و حدود هفت هزار تومان عاید اوگانیانس کرد. بخشی از این فیلم کمدی را حرکات دو مرد کوتاه و بلند مضحک تشکیل می‌داد و بخشی از آن نیز نقاشی بود، «آبی و رابی» براساس فیلم «پات پاته شون» دانمارکی ساخته شده بود.
پوستر فیلم را اینجا ببینید.
اولین کارگردان
اوانس اوگانیانس متولد 1279 یا 1280 به روایتی در عشق آباد، جمهوری ترکمنستان، و به روایتی در مشهد است. وی به نام اوانس اوهانیان هم شناخته و معروف است که البته تلفظ درست نام او را بهتر نشان می‌دهد.
اوگانیانس تحصیلاتش را در رشته تجارت در تاشکند، حقوق را در عشق آباد و سینما را در مسکو انجام داد و در سال 1308 به همراه دخترش زِما (بازیگر فیلم «حاجی آقا آکتور سینما») به ایران مهاجرت کرد. در سال 1309 مدرسه آرتیستی سینما را که اولین مدرسه سینمایی در ایران بود با نام پرورشگاه آرتیستی سینما را در تهران تاسیس کرد و در همین سال به عنوان نویسنده، کارگردان، بازیگر و تدوینگر اولین فیلم تاریخ سینمای ایران را به نام «آبی و رابی» را ساخت.
اوگانیانس در سال 1311 استودیو پرسفیلم را تاسیس کرد. شکست اقتصادی دومین فیلم او، «حاجی آقا آکتور سینما» موانعی جدی را در جهت پیگیری اهداف اوگانیانس موجب شد. در سال 1317 از او برای تاسیس یک مدرسه سینمایی در کلکته دعوت شد و وی با قبول این دعوت و سفر به هند اولین مدرسه سینمایی را در کلکته هند در سال 1318 برای این کشور تاسیس کرد. وی چندین سال در هند اقامت داشت و در این مدت در آکادمی اختراعات و اکتشافات آسیا عضویت داشت و در آن فعالیت می‌کرد.
در سال 1326 به ایران بازگشت. وی قصد داشت برای آموزش سینما به بانوان و خردسالان نیز کلاس تشکیل دهد که هیچگاه موفق نشد. در سال 1333 تصمیم به فعالیت مجدد در سینما گرفت که با ناکام ماند. حاصل این فعالیت فیلمی بود با نام «سوار سفید» که ناتمام ماند.در سال 1338 فیلمنامه‌ای نوشت با عنوان «کودتای 1299» که نتوانست آن را تبدیل به فیلم کند. او در سال 1340 در تهران درگذشت و در قبرستان ارامنه تهران به خاک سپرده شد.
عکس اوگانیانس را اینجا ببینید.
اولین فیلم ناطق
فیلم «دختر لُر» محصول استودیو امپریال فیلم (بمبئی) به تهیه‌کنندگی اردشیر ایرانی و فیلمنامه و کارگردانی عبدالحسین سپنتا اولین فیلم ناطق سینمای ایران است. در این فیلم روح‌انگیز کرمانی (سامی‌نژاد) و عبدالحسین سپنتا، نقش‌های اصلی را بازی می‌کردند. فیلم سیاه و سفید بود و داستان جعفر و گلنار را روایت می‌کرد که به دنبال علاقه‌ای که بهم پیدا می‌کنند شرارت را در یک منطقه از بین می‌برند.
تهیه فیلم هفت ماه طول کشید و در دی ماه 1312 در و سینمای مایاک و سپه به روی پرده رفت. این فیلم در هند فیلمبرداری شده بود.
عکس‌های فیلم را اینجا ببینید.
اولین بازیگر زن سینمای ایران
صدیقه (روح‌انگیز) سامی‌نژاد در روز سه تیر 1295 در شهر بم در استان کرمان متولد شد و در سال 1308 به همراه همسرش دماوندی که در استودیو امپریال فیلم بمبئی به کار اشتغال داشت به هندوستان مهاجرت کرد و پس از 18 سال به ایران بازگشت.
به دلیلی استقبالی که از فیلم «دختر لر» در اکران عمومی صورت گرفت، سامی‌نژاد در فیلم «شیرین و فرهاد» ساخته عبدالحسین سپنتا نیز بازی کرد. تحصیلات وی سیکل اول دبیرستان و پیشه اصلی او پرستاری بود.
وی به دلیل بازی در سینما مورد انتقاد شدید خانواده‌اش قرار گرفت و مجبور شد مدتی را در انزوا بگذراند. او در سال 1349 در مستند «سینمای ایران: از مشروطه تا سپنتا» ساخته محمد تهامی‌نژاد جلوی دوربین قرار گرفت و از گذشته‌اش و چگونگی ورودش به سینما سخن گفت.
روح‌انگیز سامی‌نژاد در طبقه پایین خانه‌ای دو طبقه واقع در خیابان پاسداران تهران، سروستان ششم زندگی می‌کرد. او عصر چهارشنبه دهم اردیبهشت 1376 در تهران در سن 81 سالگی درگذشت و در قطعه 36 ردیف 44 شماره 46 بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
عکس روح‌انگیز سامی‌نژاد را اینجا ببینید.
اولین فیلم رنگی
فیلم «گرداب» در سال 1332 در قطع 16 میلیمتری به کارگردانی و نویسندگی حسن خردمند و بازیگری ناصر ملک‌مطیعی به بازار عرضه شد. «گرداب» را هوشنگ محبوبیان در پارس فیلم تهیه کرد و دیگر بازیگران آن عبارت بودند از مهین دیهیم، هوشنگ بهشتی، زینت نوری، عبداله بقائی، احمد قدکچیان، منوچهر شفیعی (خواننده فیلم و بازیگر) و علی کیائی. «گرداب» با دوربین اوریکون فیلمبرداری و برای رنگی شدن به آمریکا فرستاده شد.
اولین کتاب سینمایی
نخستین کتاب سینمایی، فیلمنامه‌ای است به نام «شاه ایران و بانوی ارمن» که ذبیح‌اله بهروز آن را نوشته و سال 1310 منتشر شده است.
اولین نشریه سینمایی
امتیاز «سینما و نمایشات» اوائل سال 1308 به نام علی وکیلی صادر شد اما اولین شماره «سینما و نمایشات» به مدیریت و سردبیری اسحاق زنجانی در 48 صفحه در قطع وزیری در مرداد 1309 منتشر شد.
5758
نظر شما