چهارم تا ششم دی‌ماه امسال، سومین کنگره سلامت خانواده، به همت جهاد دانشگاهی واحد علوم پزشکی ایران برگزار شد. کنگره‌ای که نسبت به دو دوره گذشته تفاوت‌های زیادی هم به لحاظ ساختار و هم به لحاظ محتوایی داشت. دکتر ملک‌افضلی، رئیس این کنگره در گفتگو با خبرآنلاین درباره تغییر این رویکردها و ضرورت خانواده محور بودن آموزش‌های مربوط به سلامت صحبت می‌کند.
تغییرات زیادی را در کنگره امسال نسبت به سال‌های گذشته شاهد بودیم. در کنگره امسال، هم در مورد خشونت خانگی سخنرانی هست، هم تغذیه و زایمان طبیعی و هم اخلاق و حقوق در خانواده. این تغییرات چطور اتفاق افتاد؟
اولین تغییر، از اسم کنگره شروع شد. دو سال گذشته، اسم کنگره، بهداشت خانواده بود. کلمه بهداشت، بیشتر بعد پیشگیری را تداعی می‌کند. در حالی که می‌توان گفت ترجمه درست برای کلمه انگلیسی health، سلامت است. سلامت به معنای هم پیشگیری، هم درمان و هم توان‌بخشی است. اگر می‌خواهیم به سلامت خانواده بپردازیم، باید به همه این ابعاد توجه کنیم. مثلا انسجام خانواده یکی از مباحث طرح‌شده در پانل‌های کنگره است؛ اما طلاق و خشونت در خانواده هم هست. اینها، آسیب‌هایی هستند که در درجه اول دوست داریم از آنها پیشگیری کنیم و در درجه بعد می‌خواهیم اگر اتفاق افتادند، از آسیب‌های آن تا آنجا که ممکن است کم کنیم و به عبارت بهتر توان‌بخشی کنیم.
غیر از جمع کردن ابعاد پیشگیری، درمان و توان‌بخشی، به بحث سلامت اجتماعی و روانی و معنوی، در کنار سلامت جسمی و بدنی هم در این کنگره توجه شده است...
بله، نمی‌توان این ابعاد را هم از هم جدا کرد. اگر دقت کنید، در پانل‌هایی مثل تغذیه هم سخنرانی‌ای داریم با این عنوان: «کاربرد برنامه‌ریزی اجتماعی برای بهبود تغذیه خانوارهای فقیر» که نشان‌دهنده در کنار هم دیدن مسائل و عوامل اجتماعی و مسائل تغذیه‌ای و بهداشتی به معنای رایج آن است.
در ابتدای کنگره گفتید سعی شده از دغدغه‌های خانواده‌ها برای برنامه‌ریزی عناوین پانل‌ها و سخنرانی‌ها استفاده شود. چطور این دغدغه‌ها شناسایی شده‌اند؟
مطالعات پژوهشی که در دانشگاه‌های مختلف انجام شده، مراکز تحقیقاتی ما و ... همه و همه نشان‌دهنده دغدغه‌ها و مسائل خانواده‌های امروزی است و ما از بررسی و جمع‌بندی همه آنها سعی خودمان را کرده‌ایم و فکر می‌کنم تا حد زیادی هم موفق شده‌ایم.
می‌توان گفت دغدغه‌های خانواده‌های امروزی در زمینه سلامت، با خانواده‌های 20 سال قبل تفاوت‌های فاحشی دارد.این را می‌شود از مقایسه فعالیت‌های شما در دهه 60 و 80 فهمید.
بله، همین طور است. ما در دهه 60 نیاز به گسترش خدمات در سطح اولیه و عمومی داشتیم. خانه‌های بهداشت ایجاد شد و کار بزرگی انجام شد. ما خدمات اولیه بهداشتی را به دورافتاده‌ترین روستاها بردیم و توانستیم واکسیناسیون، کنترل اسهال، ترویج تغذیه با شیر مادر و تنظیم خانواده را به صورت یک فرهنگ عمومی درآوریم. آن موقع این نیاز اورژانس و فوری جامعه ما از لحاظ بهداشت و سلامت بود. نمی‌توانستیم کار دیگری بکنیم. بچه‌های ما جلوی چشم‌مان از اسهال یا بیماری‌های عفونی مثل دیفتری تلف می‌شدند. الحمدالله الان در این زمینه‌ها مشکل عمده نداریم، اما چالش‌های جدیدی برای خانواده‌ها به وجود آمده است که باید به آنها بپردازیم. مسائلی مانند اعتیاد، خشونت و همسرآزاری، مسائل تربیتی و غیره.
پرداختن به سلامت با محوریت خانواده چه ویژگی خاصی دارد که در طراحی این کنگره هم به آن توجه شده است؟
مسائل خانواده عموما چندبخشی هستند. یعنی فقط پزشکان یا فقط ماماها یا فقط روان‌شناسان درگیر آن نیستند. این مسائل را باید همه این رشته‌ها و گروه‌ها حل کنند. این به این معنی است که ارگان‌ها و نهادهای مختلف، که وزارت بهداشت هم یکی از آنهاست، باید دست به دست هم دهند تا این مسائل شناسایی و به طور درست درمان شود. ما وقتی دیدیم چنین همکاری بین‌بخشی وجود دارد و ارگان‌های مختلف، مانند صدا و سیما، بهزیستی، انجمن‌های مختلف و... در برگزاری این کنگره آماده همکاری هستند، بنابراین توانستیم به یک دید کلی در مورد مسائل مبتلابه خانواده‌ها برسیم و آن را در کنگره انعکاس دهیم.
بنابراین می‌توان تفاوت مهم این کنگره را نسبت به دو دوره قبل تمرکز آن بر مسائل خانواده دانست. در دوره‌های پیشین، در مورد همه مسائل پزشکی، بهداشتی، تغذیه ای، روانشناسی و غیره، سخنرانی داشتیم.
بله، درست است.
اما به نظر می‌رسد به یک موضوع در این کنگره کم‌لطفی شده، موضوعی که کاملا در حوزه سلامت خانواده می‌گنجد و آن هم سلامت جنسی است. فقط یک مقاله خیلی کلی در سخنرانی‌ها در مورد سلامت جنسی ارائه شده و این خیلی کم است، قبول دارید؟
بله، حق با شماست. ما به دلیل مسائل فرهنگی خاصی که در این مورد وجود داشت، وارد این حیطه نشدیم. چون قرار بود سخنرانی‌ها برای عموم مردم کاربرد داشته باشد و از صدا و سیما و به طور عمومی پخش شود، ما از وارد شدن به این موضوع احتراز کردیم.
یعنی اگر کنگره تخصصی بود، وارد حیطه سلامت جنسی هم می‌شد؟ چون سال گذشته مجوزی برای برگزاری کنگره‌ای تخصصی با این عنوان داده نشد و تنها اجازه برگزاری آن را به صورت ملی دادند...
با کنگره تخصصی‌اش این طور برخورد کردند، ببینید با این کنگره چه می‌کردند.
اگر شما هم با مطرح شدن موضوعات مرتبط با سلامت جنسی در سطح جامعه مخالف‌اید، پس مردم چه کنند؟
نه، من با طرح آن در کنگره‌های تخصصی کاملا موافقم، حتی با طرح عمومی آن هم مشکلی ندارم و آن را تایید می‌کنم. من معتقدم «لا حیاء فی‌الدین» در دین و مسائل دینی، حیا کردن معنی ندارد. دین ما بااین موضوعات مشکل ندارد، چرا ما باید مشکل داشته باشیم؟ اما باید روی این موضوع کار کنیم که این مسائل چطور مطرح شود که از آن سوءاستفاده نشود و به بهترین شکل برای مردم و خانواده‌ها قابل‌استفاده باشد. اجازه بدهید یک بار دیگر سر فرصت و مفصل‌تر در مورد این موضوع صحبت کنیم.
نظر شما