امروز موضوع حمل‌ونقل بین‌المللی از طریق راه‌آهن که منجر به انتقال سالانه میلیاردها مسافر و میلیاردها تُن بار در گوشه و کنار جهان است، یکی از ارکان پیشرفت اقتصادی تلقی می‌شود. اینکه کشور پهناور چین در نظر دارد تا سال ۲۰۵۰ مجموع خطوط ریلی خود را از مرز ۲۷۰ هزار کیلومتر عبور دهد، یکی از دلایل اهمیت ترانزیت ریلی است. بخشی از پروژه بزرگ یک کمربند ـ یک‌راه که توسط پکن با بیش از ۱۲۴ میلیارد دلار هزینه در حال احداث است، با خطوط آهن ارتباطی با کشورهای همسایه چین ارتباط دارد.
سابقه احداث خط آهن در افغانستان به یک قرن پیش برمی‌گردد و برای نخستین بار در سال ۱۹۱۲ اولین خط آهن افغانستان به طول ۷ کیلومتر از قصر دارالامان تا دهمزنگ با به‌کارگیری سه لکوموتیو احداث شد. در سال ۱۳۸۱ نیز مطالعات اولیه، خط آهن ایران تا هرات آغاز گردید. احداث راه‌آهن پنج‌جانبه میان کشورهای افغانستان، ایران، تاجیکستان، قرقیزستان و چین در سال ۱۳۹۳ با امضای تفاهم‌نامه میان پنج کشور فوق در پایتخت تاجیکستان جدی شد. این خط ریلی موسوم به راه ابریشم جدید، ارتباط مستقیم با راه‌آهن خواف – هرات دارد.
درواقع راه‌آهن خواف ـ هرات یکی از این محورهای پنج‌گانه این پروژه بزرگ است که سابقه ساخت آن به دهه ۱۹۷۰ میلادی برمی‌گردد. در سال ۲۰۰۶ به دنبال امضای تفاهم‌نامه بین وزارت راه و ترابری جمهوری اسلامی ایران با وزارت فواید عامه افغانستان، طرح ساخت این خط آهن آغاز شد. طول این خط ۲۲۵ کیلومتر است که ۷۶ کیلومتر آن در خاک ایران و ۱۴۹ کیلومتر آن در خاک افغانستان واقع‌شده است. بخش‌های اول و دوم و سوم ساخته و کامل شده و بخش چهارم آن با هزینه حکومت افغانستان احداث خواهد شد.
با بهره‌برداری از این راه‌آهن تحولات زیر خواهد داد:
۱. افغانستان به خطوط راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، ترکیه، اروپا و شمال آفریقا متصل می‌گردد. این خط آهن در مسیر خود هفت ایستگاه در مناطق مختلف خواهد داشت و می‌تواند از طریق اتصال به خط آهن بندرعباس و بندر چابهار آسیای میانه را به آب‌های آزاد، بندر کراچی، بندر بمبئی و سایر بنادر بین‌المللی متصل کند. این خط آهن ظرفیت جابجایی سالانه شش میلیون تن کالای تجاری و یک‌میلیون مسافر را دارد؛ و دسترسی افغانستان به آب‌های آزاد از طریق خط آهن ایران را ممکن خواهد ساخت.
۲. افزایش مبادلات تجاری میان افغانستان، ایران، کشورهای آسیای میانه از مزایای احداث این خط آهن است. از این خط ریلی، مواد غذایی، مصالح ساختمانی، ابزارآلات، محصولات کشاورزی و دیگر کالاهای موردنیاز افغانستان منتقل خواهد شد. افغانستان ۹۰ درصد مایحتاج و موارد مصرفی خود را از طریق واردات تأمین می‌کند و ایران در سال ۲۰۱۸ چهارمین کشور برای واردات به افغانستان به ارزش ۹۰۰ میلیون دلار بوده، طبعاً راه‌اندازی راه‌آهن خواف-هرات موجب افزایش صادرات مواد غذایی و تولیدات ایرانی از طریق ایران به افغانستان خواهد شد. در سال جاری تبادل ۱۰ میلیون تن کالا میان کشورهای منطقه و ایران صورت گرفته که با افتتاح این راه‌آهن می‌توان هدف‌گذاری را تا ۵۰ میلیون تن افزایش داد.
۳. با افتتاح راه‌آهن خواف - هرات، هزینه بالای حمل‌ونقل بین دو کشور کاهش قابل‌توجهی خواهد یافت. هر کالایی که از این طریق به افغانستان صادر شود و یا از افغانستان به هندوستان و سایر کشورها منتقل گردد، به‌این‌علت که بخشی از خط آهن چابهار تا خواف در ایران است، باید در برابر هر کیلو بار، حق ترانزیت به ایران پرداخت کند. کاهش هزینه جابجایی کالا و اموال تجاری تا ۵۰ درصد نیز از مزایای این مسیر است.
۴. وجود معادن بزرگ سنگ‌آهن، کنسانتره و گندله‌سازی در مسیر خط ریلی خواف - هرات، ظرفیت بالایی برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی با هزینه‌های کمتر ایجاد می‌کند.
۵. از مزیت‌های حمل‌ونقل ریلی انتقال بار ترافیکی به راه‌آهن و کاهش ترافیک جاده‌ای و با ایمنی بالاتر خواهد بود. درعین‌حال با گسترش راه‌آهن در خاک افغانستان و اتصال به شمال افغانستان، راه ایران برای رسیدن به بازارهای آسیای میانه نظیر ازبکستان و تاجیکستان هموارتر می‌شود و افغانستان نیز از طریق ایران و چابهار و دریا به دیگر کشورها متصل می‌شود.
۶. پوشش ریلی یک و نیم میلیون نفر مسافر، کاهش سوخت، افزایش ایمنی و خروج از انزوای معدن سنگان خواف از دیگر مزایای این طرح است.
با عبور قطار از روی ریل‌های راه‌آهن خواف – هرات، خاطرات جاده ابریشم زنده شده و ایران با نگاه به ایران راه تاریخی به شهر فرهنگی هرات می‌رسد و افغانستان از طریق ایران به عراق و ترکیه و اروپا وصل خواهد شد. افتتاح این مسیر ریلی نمادی از تقویت الگوی همکاری منطقه‌ای و تعامل برد- برد با همسایگان است و زمینۀ رشد اقتصادی و تجاری دو کشور دوست و برادر را فراهم خواهد کرد.
* دیپلمات و سفیر پیشین ایران در آذربایجان
نظر شما