چگونگی تبدیل «ابزار حمایت از مبادلات تجاری» اروپایی به فرصت؟

قدم مثبت و روبه جلویی است و حداقل تا زمانی که ترامپ در آمریکا در مصدر قدرت است می‌تواند اقتصاد ما را از خفگی ناشی از گاز گرفتگی نجات دهد! ما متاسفانه ۲ اشتباه بزرگ مرتکب شده‌ایم که هم نباید انتظارت بیش از این داشته باشیم و هم نباید فرصت‌ها را تبدیل به تهدید کنیم:
۱- اقتصادی داریم که متاسفانه نه تنها تک‌محصولی شده بلکه عواید حاصل از فروش نفت با سفره مردم پیوند مستقیم خورده است!
۲- مجموعه اقدامات داخلی و خارجی یک دهه گذشته‌امان به گونه‌ای بوده که انتخاب‌های خود را محدود ساخته‌ایم.

لذا در این اوضاعی که با زیاده‌خواهی ترامپ نیز مواجه شده‌ایم حاصل جمع برداری دو مولفه آسیب‌پذیری اقتصادی و انتخاب‌های محدود لازم است واقع بین بوده و شیپور را از سر گشادش نزنیم بلکه این حرکت اولیه اروپایی‌ها را قدم خوب و رو به جلویی دیده و این فرصت را در مقابل آمریکا و زیاده‌خواهی‌های ترامپ را به یک همکاری استراتژیک با اروپا نموده و باور داشته باشیم قرار نبوده این سازوکار:
۱-  در مقابل ترامپ ایستاده و تحریم‌های آمریکا را دور بزند.
۲-  بهصورت بانک یورویی عمل کرده و کلیه فروش نفت و یا سایر درآمدهای ما را به صورت یورو نگهداری کرده و پرداخت‌های ما را از این حساب بپردازد.
۳-  کلیه مشکلات بانکی، پولی و مالی کشور را حل نماید.

البته با حساسیت‌هایی که در همین فاصله آمریکا و هم‌پیمانانش در قبال این سازوکار نشان داده‌اند می‌توان ادعا کرد که با بازی صبورانه و هنرمندانه و صد البته کارشناسانه و نه صرفا" سیاسی و سیاسی‌کاری می‌توان امید داشت حتی در راستای ۳ امر نشدنی فوق نیز حرکت کرد. زیرا ۴ مشخصه اصلی این سازوکار که قبلا" اس‌پی‌وی (Special Purpose Vehicle) و این بار کانال مالی "ابزار حمایت از مبادلات تجاری" (INSTEX) نامیده شده است:
۱- هم‌چون اتاق تسویه حساب مالی (Clearing House) دوبل عمل می‌کند که چنین سازوکاری الان در بخش‌های مالی و پولی جهان و در زمینه‌های مختلف فعال بوده و سازوکارش مشخص است. یعنی بدهی‌های یک‌طرف را با مطالباتش تهاتر و تسویه حساب می‌نماید.
۲- به‌جای یک اتاق پایاپا در این سازوکار در حقیقت تهاتر در دو اتاق ایرانی و اروپایی انجام می‌گیرد.
۳- نوعی قرارداد مبادله (Barter Arrangement) است که خارج از سیستم مالی جهانی تحت سلطه آمریکا، عمل می‌کند و
۴- با این‌که سازوکار چنین روندی مشخص است اما به دلیل تنوع موضوعات و طرف‌های تجاری ایران، طبیعی است که در طول زمان جزییات فعالیت‌ها برنامه‌ها و اقداماتش از منظر مقررات داخلی و تعامل بیرونی‌اش با ذی‌نفعان شکل خواهد گرفت.

این سازه ژله‌ای کمک به هر دو طرف ایرانی و اروپایی است تا بتوانند بر اساس نیازها، مقتضیات و صد البته میزان هماهنگی نظام مالی کشور با استانداردهای جهانی فعالیت‌های آتی این سازوکار را تنظیم کند. این اقدام به ایران اجازه می‌دهد هم فرآیند مالی و مخصوصاً نظام بانکی عقب مانده کشور را به سطح استانداردهای بین‌المللی برساند و هم نیازهای وسیع تجاری خود را به تدریج تامین نموده و دایره را از طرف‌های تجاری اروپایی به سایر تجار خارجی گسترش دهد.

آن‌چه علاوه بر تاثیر این سازوکار بر بخش تجاری و اقتصادی کشور دارد شکست در سازه تحریم و تلاش ترامپ برای اجماع‌سازی علیه ایران است که این نیز عامل روانی مثبتی برای اقتصاد کشور است.  زیرا بخش قابل توجهی از چالش‌های اقتصادی کشور ناشی از عامل روانی است و این اقدام اروپا در کنار تلاش‌های کشور برای استانداردسازی فعالیت‌های مالی و پولی عامل روانی ضعیف و در نتیجه ضریب تاثیرش کاهش و ثبات نسبی به بازار باز خواهد گشت که در صورت تحقق این نیز دومین  شکست ترامپ بعد از ترک برداشتن دیوار تحریم‌ها در اقدامات ضد ایرانی‌اش برای انزوای ایران و تداوم ایران‌هراسی است.

* دیپلمات و سفیر پیشین ایران در اردن