ابوالفضل کریمی: مایکل اشلی از دانشگاه نیوساوت‌ولز در سیدنی و همکارانش مدت‌ها است در تلاشند یکی از بهترین مناطق را برای مطالعات اخترشناسی در فلات قطب جنوب پیدا کنند. آنان با ترکیب اطلاعات ماهواره‌های آب‌وهوایی و ایستگاه‌های هواشناسی و ارزیابی عوامل مختلفی مانند میزان تبخیر آب منطقه، سرعت باد و آشفتگی‌های جوی که بر روی دید تلسکوپ‌ها تاثیر می‌گذارند، سعی کردند بهترین مکان رصدی زمین را پیدا کنند.
به گزارش نیوساینتیست، این گروه در تحقیقات خود متوجه شد این فلات یکی از بدترین شرایط آب‌وهوایی را دارد. یخ‌ها باعث می‌شوند پایین‌ترین لایه هوایی بالای سطح یخ بسیار سردتر از لایه‌های بالایی باشد. این عامل باعث به وجود آمدن یک لایه وارون می‌شود که به همراه بادهای محلی بسیار پرقدرت، آشفتگی هوایی شدیدی را در آب‌وهوای منطقه ایجاد می‌کند. به‌همین دلیل تصاویری که از تلسکوپ ها بدست می‌آید، تار و ناواضح خواهند شد.
اما این دانشمندان همچنین متوجه شدند ضخامت این لایه وارون بیش‌از ۲۰ متر نیست و اگر تلسکوپ در ارتفاعی بالاتر از این نصب شود، از هر جای دیگری در کره زمین شرایط رصدی بهتری خواهد داشت. اشلی در این باره گفت: «این مکان حتی از موناکی هاوایی و صحرای آتاکاما در شیلی خشک‌تر است».
این شرایط آب‌وهوایی برای مطالعه تولد ستارگان بسیار مساعد است. معمولا بخار آب موجود در جو، پرتوهای نور فروسرخی را که از مناطق شکل‌گیری ستارگان در کهکشان راه‌شیری به زمین می‌رسند، به خود جذب می‌کند؛ اما هوای بالای سطح قطب به‌قدری خشک است که تلسکوپ‌ها قادر خواهند بود دوران جنینی ستاره‌ای را که دیدنش از دیگر بخش‌های زمین غیرممکن است، ببینند.
بدین ترتیب، این منطقه که Dome A نام دارد، بهترین مکان برای اخترشناسی و ساخت رصدخانه‌های جدید است. تاکنون چین در این مکان یک ایستگاه تابستانی به همراه یک رصدخانه روباتیک احداث کرده است. بهترین مکان بعدی، Dome F در ایستگاه ژاپن است.
اما ممکن است شرایط در فاصله ۱۵۰ کیلومتری جنوب غربی Dome A بهتر از این باشد. اشلی گفت: «ما به‌طور قطع نمی‌توانیم در این باره اظهارنظر کنیم، مگر این که بررسی‌های بیشتری را صورت بدهیم».
اما باید به این نکته هم اشاره کرد که شاید شرایط محیطی برای آینه تلسکوپ‌ها در این منطقه چندان خوب نباشد. یکی از مهم‌ترین مشکلات این است که ممکن است برروی عدسی‌ها و آینه‌های تلسکوپ، لایه‌ای از یخ تشکیل شود. مارک سارازین از مرکز رصدخانه جنوبی اروپا، ای.اسو.او گفت: «این شرایط آب‌وهوایی روش‌های خاص خود را برای ماموریت‌های رصدی می‌طلبد. ابزار‌هایی که برای این ماموریت‌ها به کار خواهند رفت، ابزارهای تک منظوره و با عمر کوتاه خواهند بود؛ در حالی‌که ابزارهای چند منظوره برای شرایط آب‌وهوایی متعادل‌تر مانند شیلی به کار می‌روند».
چرا مکان‌یابی؟
مکان‌یابی رصدخانه‌های بزرگ، اولین و شاید مهم‌ترین مرحله از ساخت هر رصدخانه بزرگ در سراسر دنیا باشد. تا پیش از آغاز قرن بیستم و توانایی بشر در ساخت تلسکوپ‌های بزرگ، توانایی تلسکوپ‌ها در تفکیک اجسام ریز خیلی زیاد نبود. اما با ساخت تلسکوپ‌های بزرگ‌تر و بخصوص تلسکوپ 5 متری رصدخانه پالومار، اخترشناسان متوجه شدند کیفیت تصاویر این تلسکوپ‌های بزرگ آن‌چیزی نیست که از روابط نظری بدست می‌آید. بررسی‌های بیشتر، مشخص کرد که وجود لایه‌های مختلف جو در ارتفاع‌های متفاوت، مانع از دست‌یابی به بهترین شفافیت و کیفیت تصویر می‌شود.
بهترین راه برای مقابله با این مشکل، احداث رصدخانه‌هایی خارج از جو زمین بود. تلسکوپ‌های فضایی، بهترین پاسخ به این مشکل بود که پس‌از آغاز عصر فضا در دستور کار سازمان‌های فضایی قرار گرفت، به‌طوری که امروز بیش‌از هشت رصدخانه فضایی به رصد آسمان در طول‌موج‌های مختلف مشغولند.
اما راه‌حل دیگر، یافتن بهترین منطقه رصدی در زمین است. وضعیت جغرافیایی مناسب، فعالیت‌های زمین‌شناختی اندک، شرایط آب‌وهوایی مساعد، عدم وزش باد شدید و از همه مهم‌تر، کمترین میزان اغتشاشات جوی و بسیاری از عوامل دیگر، مسایلی هستند که دانشمندان با بررسی آنها در طول چند سال می‌توانند اندازه تلسکوپ مناسب این منطقه را بدست آورند. بهترین شرایط رصدی جهان در حال حاضر برفراز قله‌های آتشفشانی موناکی در هاوایی و همچنین کوهستان‌های لاسیا و لاپالما در شیلی است.
نظر شما