کشورهای صنعتی بار دیگر به فکر دست‌یابی به فناوری ذخیره کربن افتاده‌اند. این می‌تواند خبر خوشی برای دوست‌داران محیط زیست باشند که سال‌ها است گرم شدن جهان در اثر انتشار دیاکسیدکربن، دل‌مشغولی آنها است.
خبرهای خوبی در رابطه با ذخیره کربن یا به اختصار سی.سی.اس. به گوش می‌رسد؛ فناوری‌ای که به منظور کند کردن روند گرم شدن جهانی از طریق ذخیره انتشارات گاز دی‌اکسید کربن و تزریق آنها به زیر زمین به کار گرفته می‌شود. هفته قبل، استیو چو، وزیر انرژی ایالات متحده، برنامه‌هایی را برای هزینه کردن 2.4 میلیون دلار محرک اقتصادی در تحقیقات سی.سی.اس. مطرح کرد.
این تلاش‌های به پژوهش مهمی که هم‌اکنون در شرف انجام است، خواهد پیوست. تعدادی از ملل اروپایی به دنبال راهکاری برای مسائل فنی در زمینه مشارکت با صنعت در این زمینه هستند. در همین راستا، استرالیا دارای یک برنامه تحقیقاتی پیشرو است؛ چین هم وارد بازی شده است؛ ایالات متحده نیز تعدادی پروژه نیمه صنعتی را در دست اجرا دارد.
با این حال، متاسفانه هیچ‌یک از فعالیت‌های کنونی به فعالیتی سریع و موثر که برای قرار گرفتن این فناوری در عرصه تجاری لازم است، تبدیل نشده است. برای اطمینان از توانایی فناوری سی.سی.اس برای تجاری شدن، باید انواع گوناگون آن در نیروگاه‌های قدیمی و جدید به کار گرفته شوند و صنایع باید نشان دهند که وقتی دیاکسیدکربن به میادین قدیمی نفت و گاز یا سفره آب‌های شور تزریق می‌شود، پایدار خواهد ماند. گرچه استرالیا، چین و انگلیس روی اثبات تجربی چنین ایده‌ای کار می‌کنند، ولی جمع کثیری بر این توافق دارند که به فعالیت‌های گسترده‌تری نیاز است. در سال اخیر، رهبران هشت کشور صنعتی، جی.8، به درستی خود را ملزم به اجرای بیش از 20 پروژه اثبات تجربی در گرداگرد جهان کرده‌اند. بدون چنین تعهداتی هیچ‌گاه ظرفیت حقیقی سی.سی.اس کشف نخواهد شد.
آقای چو گویا مشکل پیشرو را به درستی تشخیص داده است. وزارت انرژی در حال رایزنی برای آغاز مجدد یک پروژه سی.سی.اس موسوم به فیوچرجن است. این پروژه طرحی برای احداث نیروگاهی زغال‌سوز است که دیاکسیدکربن تولیدی خود را ذخیره و در زیر زمین محبوس می‌کند. سال گذشته دولت وقت آمریکا این پروژه را پس از مناقشه‌ای بر سر افزایش هزینه‌ها متوقف کرد و با این کار به جهانیان این پیغام را داد که ایالات متحده چندان در رابطه با این فناوری جدی نیست. ولی اکنون که چو پول محرک بسیاری برای سی.سی.اس. در اختیار گرفته، فیوچرجن را می‌توان محل مناسبی برای جذب این سرمایه دانست.
در کپیتال‌هیل، کمیته انرژی و ذخایر طبیعی در سنای ایالات متحده، با اقدامات قانونی خود برای رفع موانع بر سر راه حدود 10 پروژه بزرگ مقیاس سی.سی.اس، گامی در جهت خوش‌آمدگویی به این فناوری برداشت. این طرح قانونی که توسط هر دو حزب عمده این کشور ارائه شد، روندی را برای وزارت انرژی طرح‌ریزی می‌کند تا از آن طریق، به تحمل بار ریسک موجود کمک کند و نهایتا مسئولیت نظارت بر کربن تزریق شده را بر عهده این وزارت قرار دهد.
در اروپا هم وضعیت به طور مشابهی دلگرم کننده است. کمیسیون اروپا در سال گذشته میلادی ملزم به اجرای بیش از دوازده پروژه دیمونستراسیون سی.سی.اس شد، البته بدون روشن شدن طرف تقبل‌کننده هزینه‌ها. ولی در ماه دسامبر / آذر وقتی که اتحادیه اروپا عایداتی از 300 میلیون یورو معاف از مالیات در سیستم تجارت کربنش را به این پروژه‌ها اختصاص داد، این مسئله نیز تا حدی روشن شد. به این ترتیب می‌توان با قیمت‌های کنونی کربن، چندین میلیارد یورو تامین کرد.
انگلیس حتی پا را از این نیز فراتر گذاشت و ماه گذشته اعلام کرد که این کشور، تمامی نیروگاه‌های زغال‌سوز را به تعبیه حداقل سی.سی.اس ملزم خواهد کرد. این اقدام پیامی قوی است مبنی بر این‌که دوره سوزاندن کربن بدون محبوس کردن آن در حال به‌سر آمدن است. در همین حال، ملل دیگر هم در حال صورت دادن اقدامات مناسبی در این راستا هستند.
با تمام این اوصاف، برخی محیط‌زیست‌شناسان اصرار دارند که چیزی تحت عنوان زغال پاک وجود ندارد. باید اعتراف کرد که شاید حق با آنها باشد. حتی اگر متصدیان بتوانند 90 درصد از انتشارات گاز دیاکسیدکربن از نیروگاه‌های زغال‌سوز را دفن کنند، همچنان انتشارات و صدمات زیست‌محیطی ناشی از معدن‌کاری و حمل‌ونقل خود زغال باقی خواهد بود.حقیقت این است که در یک جهان ایده‌آل دفن دیاکسیدکربن ضرورتی نخواهد داشت. در دنیای متمدن شاید این کار بیهوده بنماید، چنانکه در آن بر منابع انرژی بدون کربن نظیر انرژی‌های خورشیدی، باد و هسته‌ای تکیه می‌کنند و دیاکسیدکربن را برای تغذیه جلبک‌ها و تولید نوشیدنی‌های کربناته یا بهتر از آن، سیمان مصرف می‌کنند. اما باید متذکر شد که رسیدن به این دورنما نیازمند زمان است و گذر زمان بر آلودگی‌ها خواهد افزود، بنابراین نقش ذخیره کربن در مرحله گذار نمایان می‌شود. به این ترتیب فناوری ذخیره و حبس کربن به امتحانش می‌ارزد!
نیچر، شماره 7246- ترجمه: علیرضا نورایی
نظر شما