هفدهمین اقتصاد جهان و سومین پول کم ارزش جهان

علی پاکزاد: تصویر ناهمگون اقتصاد ایران را زمانی می توان به خوبی مشاهده کرد که به تناقضات آماری میان حجم اقتصاد و ارزش پول ملی توجه کنیم.

امروز در حالی که رئیس دولت دهم در مصاحبه مطبوعاتی خود گفت: "حجم اقتصاد" و "رشد تولید ناخالص ملی" از جمله این شاخصها است که کشور ما را در جایگاه هفدهم دنیا قرار داده و رشد ناخالص ملی ایران به سرعت در حال افزایش است، درحالی که همه دنیا در سال 2009 با رشد منفی مواجه بودند اما ایران در این سال با رشد مثبت مواجه بود.

همچنین صندوق بین‌المللی پول در یکی از آخرین گزارشهای خود رشد اقتصادی ایران در سال جاری را 1.5 درصد پیش‌بینی کرده و عنوان کرد که از این نظر ایران در مکان شصت و نهم جهان و برتر از اغلب کشورهای پیشرفته و ثروتمند جهان قرار دارد.

این جایگاه به حق از آن اقتصاد ایران است، اقتصادی که می تواند در جایگاه مرتفع در سطوح بین المللی ظهور کند ولی به دلیل مدیریت های غلط و بی نظمی حاکم بر بزرگترین بنگاه اقتصادی کشور یعنی دولت شاهد آن هستیم که هفدهمین اقتصاد بزرگ جهان در رده سومین پول ملی کم ارزش قرار گرفته است.

در گزارش بانک جهانی موسوم به «توسعه‌ مالی جهان در سال 2005 » آمده بود: ایران رتبه نخست بیشترین کاهش ارزش پول ملی «ریال» را در مقابل دلار از سال2002 تا 2005 بین کشورهای جهان به خود اختصاص داده است. نرخ واقعی ارز در ایران که معادل ارزش برابری ریال در برابر دلار است، از اول ژانویه سال 2002 میلادی (11 دی سال 80) تا اول فوریه سال 2005 میلادی (12 بهمن سال 1383) حدود 80 درصد کاهش ارزش داشته است که حدود دو برابر کاهش ارزش پول ملی آرژانتین در برابر دلار آمریکا است.

در همان زمان خبرگزاری بلومبرگ با مقایسه ارزهای کشورهای مختلف با دلار به رتبه بندی پولهای ملی پرداخت و در این ارز یابی ریال هشتمین پول کم ارزش جهان معرفی شد.

دلایل افت ارزش پول ملی

اما طی پنج سال بعد از آن یعنی از سال در سال 2010 ارزیابی مقایسه ارزش تبدیل ریال به دلار با دیگر کشورها نشان می دهد آنچه در عرصه اقتصاد ملی اتفاق افتاده است باعث شده رتبه ریال به سویم پول کم ارزش دنیا سقوط کند.

در ارزیابی این سقوط ارزش ریال کارشناسان اقتصادی اظهارات گوناگونی داشته اند از جمله محمد خوشچهره که در مصاحبه ای با خبر آنلاین در تاریخ 19 مهر ماه سال جاری می گوید: متأسفانه تغییر ترکیب سبد ارزی از دلار به یورو که من از توصیه‌کنندگان اصلی آن بودم در مقطع زمانی نادرست و به شکلی مدیریت نشده اتفاق افتاد که محاسبات توسط مراجع بین‌المللی در همان زمان نشان داد عدم مدیریت زیانی بین 4 تا 5 میلیارد دلار به اقتصاد ایران تحمیل کرده است.

خوشچره در جای دیگری از این مصاحبه می گوید: در شرایطی که نرخ دلار در بازار‌های جهانی در برابر ارزهای دیگر مانند یورو در حال کاهش است ولی در داخل نرخ دلار ثابت مانده و این مسئله نشان می‌دهد در واقع کاهش ارزش پول ملی در واقع بهایی است که برای این ثبات نرخ دلار پرداخت شده است البته در شرایط کنونی من این تغییرات را بررسی نکرده‌ام ولی در صورتی که این اتفاق در بازار افتاده باشد به معنی دخالت دولت در بازار ارز است که برای تثبیت قیمت ارزی در حال سقوط از ارزش پول ملی کاسته است که این مسئله نیز در مقابل رسالت بانک مرکزی برای حفظ ارزش پول ملی قرار می‌گیرد.

البته سبد ارزی تنها یکی از عوامل موثر در کاهش ارزش پول ملی قابل اشاره اشت زیرا اقداماتی مانند رشد بدون برنامه نقدینگی و صرف درآمدهای نفتی برای واردات کالاهای مصرفی از جمله دیگر عوامل بسیار موثر در کاهش ارزش پول ملی قابل برشمردن هستند.

مشترکات اقتصادی تمام دولتها

متاسفانه سیاستهایی که دولت های مختلف در عرصه اقتصاد ملی در پیش گرفته اند فارغ از تمام اختلافات سیاسی مشمول چند نقظه مشترک شده است؛ اول شتابزدگی در ایجاد رشد اقتصادی با هزینه کردن درآمدهای نفتی، بی انضباطی مالی ، حرکت خارج از چارچوب برنامه های مصوب و درنهایت نفی و نقد بی رحمانه تمامی دستاوردهای دولتهای گذشته و تلاش برای ابداع سیاستهای متناقض با روند های گذشته.

این نقاط مشترک باعث شده است دولتها در فرایند سیاستگذاری و اجرا در مدار بسته ای حرکت کنند که تنهابه اتلاف منابع ملی و سردرگمی فعالین اقتصادی منجر شده و درنهایت جایگاه رانت اقتصادی را به عنوان یک عامل اصلی در فعالیت های اقتصادی اعتلا بخشیده است.

چنین چارچوبی شاید در غالب آمارها قابل باز گویی نباشد ولی چرخش هایی که در روندهای سیاستهای مصوب پنج برنامه توسعه اقتصادی رخ داده در مقایسه با عملکردهای ارایه شده به خوبی آشفتگی یک اقتصاد ناهمگون را به نمایش می گذارد.

اقتصادی که اگر ابعادش برای رئیس دولت قابل افتخار باشد ولی دستاوردش یعنی ارزش پولی ملی آن یا شاخص هایی مانند سطح رفاه شهروندانش تمام افتخارات را زیر سئوال می برد.

نگاهی به جدول جایگاه اقتصاد ایران در منطقه خاورمیانه در چشم انداز 2014 نشان می دهد تجربه عملکرد گذشته دولتمردان ایران چه جایگاهی برای اقتصاد ملی ترسیم کرده است، تنها باید امیدوار بود دولت دهم با عملکردی مناسب بتواند این مدار بسته را بشکند.