میزگرد خبرآنلاین باحضور کرباسیان معاون وزیرصنعت، معدن و تجارت: بررسی سناریوهای پس از تحریم در اقتصاد

احمد کشاورز

تحلیلگران اقتصادی براین باورند که در مورد آینده اقتصاد ایران باید دو سناریوی دقیق پیش روی اقتصاد کشور وجود داشته باشد. رفع تحریم ها و حتی باقی ماندن آنها می تواند سرنوشت اقتصاد ایران را دگرگون کند. در میزگرد خبرآنلاین با حضور مهدی کرباسیان معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت، شریف نظام مافی نایب رئیس اتاق ایران و سوئیس و فروزان فرد عضو انجمن متخصصین صنایع غذایی به موضوع اقتصاد ایران در فردای رفع تحریم ها پرداخته شده است.

  شما چه افقي را براي دسترسي صنايع ايران به ماشين آلات مدرن و تکنولوژي جديد در فرداي توافق هسته اي ترسيم مي کنيد؟

کرباسيان: نکته مهم ، اين است که اقتصاد ايران و صنايع ما ياد گرفته اند در شرايط سخت و غيرمنصفانه با تحريم ها بسازند، کار کنند و به جلو بروند. اما بديهي است که مديران اقتصادي ايران با وجود توانايي سازگاري با شرايط سخت، از سخت کردن شرايط براي بنگاه هاي ايراني استقبال نمي کنند. سياست ما مثل هر دولت توسعه گراي ديگري افزايش قدرت رقابتي بنگاه هايمان و مساعد سازي محيط براي رشد آنهاست.

قطعا رسيدن به توافق هسته اي مي تواند شرايط پيش روي صنايع ايران را بهبود دهد. صنايع ايران طي سال هاي گذشته به دليل وجود محدوديت هاي ناشي از تحريم ها ضربه خورده است. با وجود اينکه بايد به عملکرد دولت در مهار تورم سرکش نمره خوبي داد، اما هنوز هم اقتصاد ايران در رکود قرار دارد و برهمين اساس هم دولت و هم فعالان بخش خصوصي تلاش مي کنند به سمت خروج از رکود حرکت کنيم. ولي رسيدن به دوران رونق اقتصادي نياز به پيش شرط هاي مشخصي دارد. به طور مثال اقتصاد ايران طي سال هاي گذشته به دليل محدوديت هاي ناشي از تحريم  هزينه اي داده است ولي امروز اميدواريم با کاهش تحريم ها و رسيدن به توافق هسته اي اقتصاد ايران بازهم فرصت حضور در بازارهاي جهاني را کسب کند. از طرف ديگر دولت در رفتار و شيوه عملکرد نشان داده که اتکاء خاصي به بخش خصوصي دارد. بنابراين در صورتي که تحريم ها برداشته شود، بخش خصوصي کشور فعال تر از گذشته رفتار مي کند. از سوي ديگر امکان حضور در بازارهاي جهاني را نيز به صورت گسترده تر و کم هزينه تري پيدا مي کنيم. در اين شرايط دولت هم ميدان بازي را براي بخش خصوصي کشور باز مي کند و در نهايت همزمان با خروج از رکود، وضعيت شاخص هاي کلان اقتصادي کشور بهبود مي يابد. به طور نمونه در نظر داشته باشيد براي پس از خروج از رکود، ميزان اشتغال ايجاد شده در بنگاه هاي صنعتي افزايش مي يابد و همين جريان کمک مي کند تا بحران اشتغال از کاهش يابد.

در نظر داشته باشید که بعد از نهایی شدن توافق هسته ای ارتباطات گسترده ای بین کشورما و کشورهای دیگر برقرار خواهد شد و در آن شرایط فعالان اقتصادی و شرکت های خارجی برای سرمایه گذاری به داخل کشورما خواهند آمد، معتقدم در این شرایط فعالان بخش خصوصی کشور می توانند نقش رابطتان اقتصادی و فرهنگی را بازی کنند و با کانالیزه کردن سرمایه گذاری های خارجی در مسیرهای معقول به توسعه هدفمند اقتصاد کشور کمک کنند. در همین زمینه به نظرم توسعه تکنولوژی و بهره گیری از آخرین ماشین آلات خارجی در بخش های مختلف صنعتی از جمله صنایع معدنی باید مورد توجه و در دستور کار قرار گیرد و فعالان بخش خصوصی و اعضا اتاق با ارتباط گرفتن با شرکت های تراز اول جهان از فرصت به وجود آمده برای نوسازی و بهسازی صنایع کشور بهره ببرند.

آقاي نظا مافي شما نظر آقاي کرباسيان را شنيديد. به عنوان نايب رئيس اتاق ايران و سوئيس با کمپاني ها و برنده هاي خارجي ارتباط  داريد. به نظر شما بعد از تحريم ها کمپاني ها و سرمايه گذاري هاي خارجي به ايران مي آيند؟

نظام مافي: اولا، رفتارهاي بنگاه هاي بزرگ اقتصادي غرب، با احتياط است. اگر به سوابق نگاه کنيد، روند تحريم ايران يک روند، تدريجي است که آجر به آجر طي 33 سال روي هم گذاشته شد و امروز به اين ساختمان زشت و بزرگ تبديل شده است. پس بديهي است حذف اين بناي آزارنده هم يک شبه اتفاق نمي افتد. معتقدم اگر يک توافق قوي هسته اي امضا شود، ديدگاه بنگاه هاي غربي که در چند سال اخير روز به روز نسبت به ايران بدتر شده بود، دچار تغيير روند مي شود. آنها ابتدا به ايران مي آيند تا محيط جديد را شناسايي کنند. آنها همچنين به واشنگتن و بروکسل مي روند تا متوجه شوند، آن چيزي که روزنامه ها با بوق و کرنا و سرو صدا اعلام مي کنند، واقعا چقدر در خزانه داري، در رفتار آژانس هاي دولتي امريکا و در رفتار و قوانين و مقرارت اتحاديه اروپا و کشورهاي بازيگر اصلي عملا لمس مي شود. من تصور مي کنم، بخشي مهمي از تحريم هاي کنگره، شوراي امنيت واحتمالا حتي تحريم هاي اتحاديه اروپا ممکن است، همچنان اجرايي باقي بماند. اينکه فاز مطالعه شرکت هاي غربي چه زماني به اولين سرمايه گذاري ها تبديل مي شود بستگي به اين دارد که چقدر توافق اوليه و توافقات جزئي بعدي هوشمندانه طراحي و عملي شود. بدون ذکر نام، من الان يک توليد کننده محصول مصرفي و يک توليد کننده محصول دارويي در ذهن دارم که سال قبل ايجاد خطوط بسته بندي نهايي محصول را در ايران آغاز کرده است. اما در توليد خود محصول در ايران احتياط مي کند.

آقاي دکتر فروزان فرد شما مدير يک کارخانه صاحب برند هستيد. آيا شما دورنماي دوران پسا تحريم را براي توليد ايراني و مخصوصا براي برندهاي در حال شکل گيري ايراني مثبت مي  بينيد؟

فروزان فرد:همه ما هزينه هاي ناشي از تحريم 30 ساله را مي شناسيم و از آن ناراحت هستيم. اما در کنار هزينه هاي زيادي که پرداخته ايم بايد به دست آوردهايي که اندوخته ايم که برايمان خيلي هم گران تمام شده، توجه کنيم. تحريم سبب شد بازار بزرگ ايران براي بنگاه هاي جوان و جوياي نام ايراني صحنه رشد شود. ما امروز صدها بنگاه ايراني داريم که تکنولوژي هاي قابل رقابت در عرصه جهاني دارند و محصول قابل رقابتي توليد مي کنند. اين مجموعه ها و برنده هاي آنها سرمايه ملي ماست. اين حماقت است که فرداي تحريم ما مرزها را به سوي برندهاي بزرگ جهاني بدون شرايط هوشمندانه بگشايم. تا مثلا نسله، شيرين عسل را له کند. نکته اي که نسبت آن هشدار مي دهم، اين است که کارخانجات، برنده ها و بنگاه هاي موفق ايراني سرمايه هاي به مراتب مهم تر از چاه هاي نفت و بنادر کشور است. اينکه ما مثل کره جنوبي عاقل باشيم و کمپاني ها را مجبور به سرمايه گذاري جدي بکنيم، يا مثل کشورهاي عربي کل بازارمان را اسير برنده هاي مصرفي آنها بکنيم، بستگي به ميزان هوشمندي سياست گذاران ما دارد.

نظام مافي: البته من مي خواهم بگويم ما به حضور برندهاي خارجي نبايد به عنوان يک حضور شيطاني نگاه کنيم. روح پيشرفت، رقابت است. اينکه ترکيه امروز در توليد محصولات مصرفي حرف جهاني براي گفتن دارد، تا ميزان زيادي مديون اجازه دولت ترکيه به برندها و کمپاني هاي بزرگ بين المللي در بازاراش، البته با قواعد هوشمند و هدفمند است.

فروزان فرد: آقاي نظام مافي من تمام حرفم در همين قسمت آخر است. هوشمند و هدفمند. من حرفم اين است که حتما بايد بنگاه هاي داخلي نقاط قوت و ضعفشان را بشناسيم و در تعامل با کمپاني هاي بين المللي جوري رفتار بکنيم که توليد داخلي و برنده هاي داخلي ريشه کن نشود، بلکه به رقابت بيفتند و رشد کنند. بالاخص بايد آن بنگاه هاي که امروز بستر تکنولوژي هاي بومي اما قابل عرضه به دنيا شده اند را تقويت کنيم. فکر مي کنم در زمينه حراست از اين دارايي همه با هم توافق داريم.

مي خواهيم سناريوي عدم توافق را هم در اين زمينه تشريح کنيم.

کرباسيان: به نظرم اگر مذاکرات هسته ای با کشورهای 1+5 به نتیجه و توافق نهایی منجر نشود نقش  فعالان بخش خصوصی بسیار حساس تر از قبل خواهد بود؛ اعتقاد دارم که در این شرایط دولت باید ارتباط نزديک تری با فعالان بخش خصوصی برای عبور از گردنه های سخت اقتصادی برقرار کند و بخش خصوصی نیز به دولت باید اعتماد بیشتری داشته باشد.

معتقدم اگر مذاکرات به نتیجه نرسد حتما دولت و فعالان بخش خصوصی بیش از گذشته نیازمند همکاری و مشارکت با یکدیگر خواهند بود؛ تصورم براین است که دولت در شرایط سخت اقتصادی که ممکن است پیش بیاد، می تواند روی سرمایه گذاری های بخش خصوصی داخلی حساب کند و برای تحقق این اتفاق تنها باید شرایط را برای حضور فعال تر فعالان بخش خصوص مهیا کند.

البته مي خواهم دو نکته را يادآور شوم، اولا کار هوشمندانه اي که ديپلماسي کشور انجام داد موجب شده است که جايگاه ايران در روابط بين الملل ديگر به شرايط دوران هشت سال قبل  باز نخواهد گشت. امروز ايران خود را يک بازيگر موجه و کاملا منطقي نشان داده وحتي اگر مذاکرات به نتيجه مطلوب نرسد، گمان من آن است که غالب متفکران دنيا و حتي بسياري از ديپلمات هاي غربي ايران ر ا مقصر نمي دانند. نکته دوم اين است که صنايع و بخش توليدي ايران را نبايد دست کم گرفت. ما در داخل کشور پتانسيل هاي انساني، نرم افزاري و سخت افزاري مناسبي داريم که به اين ملت اجازه مي دهد کارهاي بزرگي را انجام دهد. من به شخصه اصلا توانايي اين ملت خاص را حتي در صحنه اقتصاد دسته کم نمي گيرم.

فروزان فرد: من به عنوان يک کارآفرين ايراني اصلا علاقه اي ندارم به اين گزينه فکر کنم. من صحبت آقاي کرباسيان را که دوره احمدي نژاد در عرصه بين المللي گذشته است قبول دارم و اين را سرمايه ملي مي دانم. به همين علت اگر امروز هم توافقي امضا نشود، امريکا ديگر نمي تواند دنيا را برروي فشار بيشتر به ايران همراه کند. نگاه کنيد حتي امروز واشنگتن را نمي شود، عليه ايران بسيج کرد. اما مي خواهم چيز ديگري بگويم. علاوه براينکه خيلي مهم است که ما با دنيا چگونه سخن مي گويم و چگونه رفتار مي کنيم، مهمتر آن است که در داخل خانه مان چه داريم. اگر ما بنگاه هايمان را در داخل تقويت کنيم، اقتصادمان را سامان دهيم، فساد که سرمايه اجتماعي ما را مي جود مهار کنيم و از تجربه دنيا در توسعه در کنار تجارت خودمان هوشمندانه درس بگيريم و استفاده کنيم چرا نبايد رو به پيشرفت باشيم. چرا سايرين نخواهند با ما کار کنند و از کار با ما سود ببرند. چالش ما آن است که طرز فکرمان را نتوانيم اصلاح کنيم. من مي خواهم به حديثي از پيامبر اسلام اشاره کنم که به گمان من چکيده تدبير مملکت داري است. ايشان مي فرمايند:« من برامت خود از کمبود منابع مالي و فقر نمي ترسم، مي ترسم آنها دچار سوء تدبير شوند.» من هم از سوء تدبير مي ترسم.

نظام مافي: من مي خواهم اول يک پاسخ از جانب بنگاه خودم بدهم. ما به عنوان دفتر يک شرکت سوئيس قديمي در صنايع ايران، ايران را از دست نداديم، نمي دهيم و نخواهيم داد. من صد دليل براي ادعا دارم که فقط يکي از آنها را ذکر مي کنم. 75 درصد گندم مصرفي در نان ايرانيان توسط آسياب هاي ما آراد مي شود. 50 سال است که ما اين کار را براي ايرانيان کرديم و افتخار داريم اگر بتوانيم همچنان اين کار را ادامه دهيم. من هم گمان مي کنم، حتي اگر توافق نامه اي امضا نشود در طولاني مدت ايران و دنيا هر دو چاره اي ندارند، مگر با هم کار کنند. ايران را نمي شود، ناديده گرفت. ايران هم با جمعيت جوان، تحصيل کرده و تشنه رشد خود نمي تواند، درهايش را به روي دنيا ببندد. من با اين حس همکارم، دکتر فروزان فر، همراه هستم که مايل نيستم به اين گزينه خيلي فکر کنم. اما واقعيت اين است که شرکت هايي که در ايران باقي مانده اند، از مدت ها قبل براي اين گزينه هم برنامه ريزي و تدارک داشته اند.

3535