در بیست و سومین روز از سپتامبر 2014، هنگامی که اغلب رهبران جهان در نیویورک گردهم جمع شده بودند تا به دعوت سازمان ملل متحد از دغدغه‌ها و راهبردهای دولت متبوع‌شان برای مهار خطرات فزاینده‌ی تغییرات اقلیمی و جهان‌گرمایی سخن بگویند؛ یک رهبر جهان متعلق به دنیای درحال توسعه، برای نخستین بار از منظری سخن گفت که حتی دولت‌ها و کشورهای پیشگام در توجه به موازین محیط زیستی هم نتوانستند بدون درنگ از کنارش عبور کنند؛ رخدادی که چنانچه ملزم به رویکردی عینی در برنامه‌‌های راهبردی دولت متبوعش بوده و تداوم یابد، بی‌شک می‌تواند گرانیگاهی تاریخی برای دوستداران محیط زیست در ایران به شمار آید.
حسن روحانی در سخنانش کوشید تا نشان دهد: شکل‌گیری سازمان ملل متحد به عنوان نهاد تحکیم‌کننده‌ی صلح بین‌الملل، با هویت کنونی‌اش ناسازه دارد. وی گوشزد کرد که سکوت این نهاد جهانی در برابر اعمال تحریم‌های فله‌ای بر علیه یکی از اعضایش، آشکارا منجر به خدشه‌دار شدن رسالت وجودی آن نهاد شده است؛ چرا که این تحریم‌ها به گسترش فقر می‌انجامد و گسترش فقر، پیامدی جز تشدید فشار بر زیست‌بوم و اندوخته‌های طبیعی ندارد؛ فرآیندی که آشکارا روند تخریب سرزمین را افزایش و توان تاب‌آوری بوم‌سازگان (اکوسیستم)ها را کاهش خواهد داد و بدین ترتیب با افزایش ناپایداری‌های محیطی، زمینه برای فزونی تنش‌های اجتماعی، ترویج خشونت، مهاجرت و سست شدن بنیان‌های صلح منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای فراهم می‌شود.
به دیگر سخن، حسن روحانی در قلب تپنده‌ی ملل متحد و در حضور عالی‌ترین مقام‌های آن سازمان و رهبران جهان هشدار داد که تبعیت از موج فزاینده‌ی تحریم‌های اقتصادی بر علیه ایران، ناقص آرمانی است که سبب شکل‌گیری سازمان ملل متحد بوده است.
از همین رو، دکتر روحانی تأکید کرد: «نمی‌توان به دلیل تحریم‌های غیرقانونی، محیط زیست و سلامت مردم را در معرض خطر قرار داد.» افزون برآن، وی در راستای پیشنهاد سال گذشته خویش - جهان عاری از خشونت - که به تأیید مجمع عمومی سازمان ملل متحد هم رسید، گفت: «تغییرات دمایی و آثار آن بر کاهش بارندگی در منطقه خاورمیانه و بروز خشکسالی‌های مستمر و کم آبی، منجر به افزایش فقر و احتمال بروز نا آرامی‌ها و تنش‌های مرزی شده و متاسفانه استمرار نزاع‌های سیاسی و جنگ در کشورهای همجوار نیز به مانعی در برابر دستیابی به توافقات عملی و پایدار برای حل مشکلات محیط زیستی منطقه‌ای تبدیل شده است.»
این در حالی است که به گفته‌ی رییس جمهور ایران: «اگر باور داریم بحران گرمایش جهانی معضلی جهانی است، باید بپذیریم که مواجهه با آن هم نیازمند همکاری جهانی است.» و به همین دلیل روحانی هشدار داد: «ایجاد هر گونه مانع بر سر راه همکاری های جهانی در زمینه رفع مشکلات زیست محیطی را به ضرر جامعه جهانی دانست و تصریح کرد: هم اکنون امکان دستیابی به تجارب و دانش کشورها در مواجهه با خشکسالی و کم آبی و مشکلات زیست محیطی به ویژه آلودگی هوای شهرها برای برخی کشورها دشوار شده است.»
وی در ادامه‌ی سخنرانی تاریخی خود، ضمن تأکید بر عزم دولت متبوعش در روی آوردن به اقتصاد کم کربن، بر آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای مشارکت سازنده و فعال در زمینه توسعه پایدار کشورهای در حال توسعه، خبر داد و افزود: جمهوری اسلامی ایران از همکاری با بخش‌های عمومی و خصوصی در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی برای تقویت اقدامات ملی در مقابله با تغییرات آب و هوا استقبال می‌کند و به تسهیل این همکاری‌ها از جمله با ایجاد شرکت‌های مشترک ایرانی و خارجی متعهد است.
روحانی در پایان سخنرانی خود، ضمن سفارش به خلق انگیزه‌های اقتصادی برای همراهی‌های جهانی در حوزه‌ی مهار جهان‌گرمایی، به مهم‌ترین مؤلفه‌های دیپلماسی محیط زیستی دولت متبوعش اشاره کرد و گفت: «اهداف ملی با رویکرد کاهش شدت انرژی، کاهش یارانه‌های انرژی، کاهش انتشار آلاینده‌های مهم اتمسفر، ارتقاء کارایی انرژی، بهبود کیفیت سوخت‌های مصرفی، علیرغم تحریم‌های اعمال شده، افزایش سهم منابع انرژی‌های تجدید پذیر و جدید جایگزین، تلاش برای هماهنگی با همسایگان برای مدیریت و کنترل گرد و غبار و نیز استفاده از دیگر فناوری‌های سازگار با محیط زیست را در دست اجرا دارد.»
امید است با بسط و انتشار این نوع از استدلال در مجامع جهانی، بتوانیم هم به تحلیلی شایسته‌تر از دکترین جدید ایران رسیم و هم بر وزن موازین محیط زیستی و اثربخشی آنها در ادبیات سیاسی رهبران ایران بیافزاییم. این مهم البته تحقق نخواهد یافت، مگر آنکه رگه‌هایی ملموس و عینی‌تر از توجه حاکمیت به موضوع حکمرانی مطلوب محیط زیستی را در صحنه‌ی بازمهندسی چیدمان توسعه‌ی ملّی ببینیم؛ دستاوردی که شاید یکی از نخستین نشانزدهایش آن باشد که بودجه سالانه‌ی سازمان متولی طبیعت ایران به جای 14 صدم درصد، دست کم به نیم درصد از کل اعتبارات ملی افزایش یابد.
در آن صورت، شاید بتوان حضور حسن روحانی در نخستین روز از مهرماه 1393 در نیویورک را نشانه‌ی یک تغییر رویکرد واقعی و یک رخداد تاریخی برای دوستداران محیط زیست در ایران دانست. حضوری که بازخوردهایش در مرزهای ملّی متوقف نمانده و بی‌شک می‌تواند موج توجهی بایسته‌تر به موازین محیط زیستی را در بین رهبران خاورمیانه، آسیای جنوب غربی و کشورهای عضو کنفرانس غیرمتعهدها بیافریند.
آمین.
نظر شما