سعید جعفری پویا - رجب طیب اردوغان پس از سه دوره نخست‌وزیری به آرزوی دیرینه خود رسید و حالا در کاخ چانکایا روی صندلی عبدالله گل خواهد نشست. او البته سودای تغییر قانون اساسی دوباره و حزب جایگاه نخست‌وزیری را هم در سر می پروراند و می‌خواهد خود به عنوان قدرت یگانه در سپهر سیاسی ترکیه حضور داشته باشد؛ اتفاقی که رخ دادنش به این سادگی‌ها میسر نیست. علی قائم‌مقامی کارشناس مسائل ترکیه معتقد است، رفتارهای پوپولیستی اردوغان ترکیه و حتی منطقه را وارد بحران خواهد کرد. این کارشناس برجسته هم تایید می‌کند که حذف جایگاه نخست‌وزیری اتفاقی دشوار خواهد بود.
پیش از برگزاری انتخابات هم اکثر نظرسنجی‌ها حاکی از این بود که آقای اردوغان انتخاب خواهد شد، شرایط را چطور می‌بینید؟ وضعیت آقای اکمل الدین احسان اوغلو به چه ترتیبی بود؟
پیش از انتخابات به نظر می‌رسید آقای احسان اوغلو به صورت بالقوه می‌تواند 40 درصد آرا را به دست آورد. اما چند مورد احتمالاً در آرای پایین ایشان موثر بوده است. نخست اینکه در انتخابات خارج از ترکیه از 5 میلیون تبعه این کشور که در سراسر دنیا حضور دارند، مشارکت بسیار پایین بود و این میزان حتی پایین تر از 15 درصد بود. در خصوص انتخابات داخل کشور هم برخی آرای خاموش وجود دارد که می‌تواند مسیر انتخابات را تغییر دهد. بخشی از علویان گفته بودند در این کارزار شرکت نمی‌کنند، حدود 20 نماینده حزب جمهوری خلق با اکمل الدین احسان اوغلو که نماینده این حزب در انتخابات بود، مخالفت کردند، گروه‌های پ.ک.ک و ملی گرای کرد هم به دو دسته تقسیم می‌شوند. دسته نخست که بیشتر اسلام گرا هستند به اردوغان متمایل بودند و دسته دوم هم به اکمل الدین. در مجموعه علوی‌ها، کردها و دیگر اقلیت‌های مذهبی و قومی آرای خاموشی بودند که ظاهراً بیشتر به سمت اردوغان گرایش پیدا کرده‌اند. البته باید توجه کرد که اردوغان در این مسیر برای کسب رأی از هر وسیله‌ای استفاده می‌کند.
سیاست خارجی ترکیه پس از پیروزی اردوغان به چه سمتی پیش خواهد رفت؟ این روزها مجادلات این کشور افزایش یافته است و ترکیه با همسایگان خود به مشکل خورده است.
اصلی‌ترین مسئله در سیاست خارجی منطقه‌ای ترکیه، موضوع عراق و سوریه است. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد 80 درصد مردم ترکیه مخالف دخالت‌ها و حضور ترکیه در سوریه و عراق است. این در حالی است که هم اردوغان و هم داوود اوغلو مدعی شده اند در سوریه و عراق جنگ مذهبی در جریان است. بر این اساس باید تاکید کرد که پیروزی اردوغان نشانه افزایش درگیری های منطقه‌ای خواهد بود. آقای داوود اوغلو در اظهارات خود تاکید کرده بود آنچه در عراق می‌گذرد درگیری مذهبی است و اقدامات داعش حاصل نارضایتی‌های گروه‌های اهل سنت از اقدامات مالکی است، همین اظهارنظر باعث شد تا داعش مدعی شود که ترکیه به ما ایمان آورده است. ضمن اینکه به نظر من چالش‌های ترکیه و اردوغان با ایران هم افزایش خواهد یافت و باید منتظر اقدامات بی‌ثبات کننده ترکیه در منطقه باشیم.
در حوزه داخلی وضعیت آقای اردوغان چگونه خواهد بود؟ در یک سال اخیر حجم مخالفت‌ها در جامعه ترکیه نسبت به عملکرد آقای اردوغان افزایش یافته است
من فکر میکنم درون ترکیه هم وارد مشکلات اساسی خواهد شد. آقای اردوغان با شخصیت لات منش و پوپولیستی خود سعی دارد همه رقبا و مخالفین را تخریب کند. به عنوان مثال او در یکی از سخنرانی‌هایش خطاب به کمال قلیچ دار اوغلو، رهبر حزب جمهوری خلق ترکیه گفت: من سنی هستم و تو ای کمال قلیچ داراوغلو، تو علوی هستی و چرا خودت را پنهان می‌کنی و اعتراف نمی‌کنی که سنی نیستی؟ در پاسخ کمال قلیچ هم گفت من هم مسلمان هستم و همه ما زیر پرچم واحد و کتاب یگانه و اهل‌بیت هستیم و من هرگز اعتقادم به اهل‌بیت را منکر نمی شوم. اصولاً آقای اردوغان برای پیشبرد اهدافش دست روی همه چیز می‌گذارد و از مسائل دینی و مذهبی استفاده ابزاری می‌کند. از آن طرف او صلاح الدین دمیر تاش دیگر نامزد انتخابات را با لحنی تحقیرآمیز خطاب قرارداد و گفته بود تو زازا هستی ( قومی از کردها) و با این ادبیات می‌خواهد بین طرفداران او تفرقه بیندازد و کردهای اهل سنت را به سمت خود جذب کند.
زمزمه‌هایی مبنی بر تغییر قانون اساسی ترکیه به گوش می‌رسد و گفته می‌شود آقای اردوغان می‌خواهد پست نخست‌وزیری را حذف کند. شرایط برای این کار مهیا است؟
وزیر اقتصاد ترکیه گفته است بعد از انتخابات ریاست جمهوری ما دیگر نخست‌وزیر نخواهیم داشت و رئیس کابینه خواهیم داشت. این به این معناست که ترکیه می‌خواهد از نظام نیمه ریاستی نیمه پارلمانی به نظام ریاستی مطلق حرکت کند. اما حقیقت ماجرا این است که قانون اساسی فعلی این اجازه را نمی‌دهد و تعداد نمایندگان حزب عدالت و توسعه هم کافی نیست که قانون اساسی را تغیر دهند. راه حل دیگر برگزاری رفراندوم است که برای آن هم باید دستکم 330 نماینده به برگزاری رفراندوم رأی مثبت دهند که آن هم در شرایط فعلی امکان‌پذیر نیست. در سال 2015 انتخابات مجلس ترکیه برگزار می‌شود آن موقع باید تقریباً 367 به تغییر قانون اساسی رأی دهد در آن صورت اردوغان می‌تواند قانون اساسی را تغییر دهد. اما به نظر می‌رسد با آرایی که در این دوره هم تقسیم شده است، و در دوره بعدی این تقسیم بیشتر هم خواهد شد، اردوغان نمی‌تواند چنین کاری را پیش ببرد.
به نظر شما رابطه ترکیه جدید با جمهوری اسلامی ایران چگونه خواهد بود؟
اردوغان فردی لات منش و با تعصبات قومی و مذهبی بالا است. در ضمن او به شدت متکبر است و شخصیتش به نحوی است که با توهین کردن به دیگران خود را بالا می‌برد. این رویه او با انتخاب به عنوان رئیس‌جمهور تقویت هم خواهد شد و احتمالاً در روندهای منطقه‌ای ترکیه هم تأثیرگذار خواهد بود. بر این اساس من فکر میکنم روابط ایران و ترکیه بدون مشکل دنبال نشود و تفاوت دیدگاه‌های اساسی او با ایران در مسائل مختلف باعث می‌شود چالش‌هایی اساسی در روابط تهران و آنکارا بروز پیدا کند.
با این تفاسیر چشم‌انداز وضعیت ترکیه را چگونه می‌بینید؟ آیا تضادها و اختلافات در این کشور بیشتر خواهد شد و افزایش اقتدارگرایی اردوغان شرایط را برای شهروندان ترکیه دشوار تر خواهد کرد؟
من فکر میکنم همین طور خواهد بود. چرا که شخصیت اردوغان و آنچه او طی سال‌های اخیر از خود بروز داده نشان می‌دهد که رجب طیب در مسیر اقتدارگرایی روزافزون قرار گرفته است. به باور من ترکیه و جریان‌های داخلی این کشور مخالفت‌های بیشتری را با شیوه حکومت‌داری اردوغان در پیش خواهند داشت، اما درعین‌حال انتخابات آتی پارلمان و آرای حزب عدالت و توسعه که احتمال ریزش آن بسیار زیاد است، می‌تواند نوعی عنصر کنترل‌کننده و محدودکننده برای رئیس‌جمهور باشد.
23308
نظر شما