مدتی بود توفیق حضور در کلاسهای نظریه‌های فیلم استاد سعید اسدی (از اساتید دانشگاه هنرهای زیبای تهران و دانشگاه سوره) داشتم. مبنای مباحث دو کتاب مقدمه‌ای بر نظریه فیلم (رابرت استم) و تئوری‌های اساسی فیلم (دادلی اندرو) بود.
به خاطر دارم که در اواسط دهه 1370 نیز چنین مباحثی را در کلاسهای استاد خسرو دهقان در موسسه مرحوم سمندریان، می‌آموختم. اما به دلایلی نتوانستم در ادامه آن دوره‌ها شرکت کنم.
سال قبل این دو کتاب را به همراه کتاب تاریخ سینمای هنری (انوپاتالاس و اولریش گرگور) به تنهایی مطالعه کردم، اما مهارت کم‌نظیر استاد اسدی در طرح مباحث پیشینی و مبانی فلسفی، جامعه‌شناختی و روانشناختی نظریه‌های فیلم، درک کامل‌تر و عمیق‌تری از سینما و موضعات پیرامونی آن ارائه کرد.
ماحصل این دوره، عبور از فضای نقد و تحلیل ژورنالیستی به فضای آکادمیک و نظری بود. متاسفانه اینگونه مباحث هم کمتر مورد استفاده‌ی اهالی فن و دانش سینما قرار می‌گیرد و هم کمتر کسی حوصله و فرصت کافی برای ورود به آن را پیدا می‌کند.
قطعاً ورود به چنین موضوعاتی طاقت‌فرساست و دقت و تلاش بیشتری برای درک بهتر و فهم آن می‌طلبد. اما به واقع ضروری است که هر فرد علاقمند و جدی در حوزه‌ی سینما به آن بپردازد.
شناخت از مبانی نظری سینما، تاثیر و تاثر سینما در تعامل با سایر هنرها، آشنایی با ماهیت و مباحث بین‌رشته‌ای سینما و سایر علوم انسانی، فهم توانمندی و قابلیت‌های سینما و مراکز آکادمیک اروپایی و آمریکایی در مواجهه با آن، و عبور از متون زرد و عامه‌پسند به دنیای دانش منتقدانه؛ همگی کمک خواهد کرد که جرات دانستن پیدا کنیم و به واسطه چنین جسارتی، کاستی‌ها، نارسائی‌ها و ناتوانی‌های خود را در عرصه سینما درک کنیم. از طرفی بر اهل فلسفه و هنر پوشیده نیست که کنکاش و مداقه در عرصه‌های نظری در سطح جهانی، تا چه حد می‌تواند ما را در یافتن مسیر علم و آگاهیِ روشمند، یاری رساند. قدم اول پذیرش این اصل ناخوشایند "کمبود" و حتی "نبود دانش" است.
و اما توضیحاتی در خصوص این دو کتاب:
تئوری‌های اساسی فیلم - نویسنده: دادلی اندرو - ترجمه مسعود مدنی - انتشارات رهروان پویش
در متن کتاب آمده است:
"نظریه‌های سینمایی به پرسش‌هایی پاسخ می‌دهد که فیلم‌سازان مطرح می‌کنند... مجموعه‌ی فیلم‌ها، نظامی را (سینما) با خرده‌نظام‌هایش (گونه‌های سینمایی و سایر گروه‌بندی‌ها) تشکیل میدهند که نظریه‌پرداز سینما باید به تحلیل آن بپردازد...
هدف نظریات سینمایی، به قاعده درآوردن اندیشه نموداری در مورد قابلیت سینمایی است... نمودارسازی از یک فعالیت باعث می‌شود که ما آن فعالیت را با سایر جوانب زندگی‌مان مربوط کنیم.
از میان تمام پرسش‌هایی که نظریه‌پرداز مطرح می‌کند، می‌توان این چهار پرسش بنیادی را که در رده‌بندی‌ها قرار می گیرند فصل مشترک گرفت: 1- نظریه‌پرداز چه چیز را ماده اصلی سینما می‌داند؟ 2- این ماده را چه فرآیندی به صورت یک شیء معنی‌دار در‌می‌آورد؟ 3- مهمترین شکل‌هایی که این فرآیند اختیار می‌کند، کدامند؟ 4- سینما به تمامی از چه ارزشی در زندگی ما برخوردار است؟"
عناوین اصلی کتاب:
- شکل‌گرایی
- هوگو مانستربرگ
- رودولف آرنهایم
- سرگئی آیزنشتاین
- بلا بالاش
- نظریات سینمایی واقع‌گرا
- زیگفرید کراکوئر
- آندره بازن
- نظریات سینمایی معاصر فرانسه
- راجرلین هارت
- اتین سوریو
- آندرو ساریس
- ادگار مورن
- ژان میتری
- کریستین متز و نشانه‌شناسی
- پدیده‌شناسی
- آمده آیفره و هانری آژل
مقدمه‌ای بر نظریه فیلم (رابرت استم) - گروه مترجمان به کوشش: احسان نوروزی - نشر سوره مهر - 1383
در متن کتاب آمده است:
"این کتاب، تاریخی تحلیلی از نظریه فیلم در سده سینما عرضه می‌کند. از نظریه‌پردازان سینمای صامت، همچون ویچل لیندسی و هوگو مانستربرگ شروع می‌کند و تا آخر دگرگونی‌های نظریه فیلم و مطالعات فرهنگی (نظریه شناخت، دولوز، نظریه پسااستعماری، نظریه دیجیتال) پیش می‌آید... کتاب حاضر نظریه فیلم را درون بافت جریانهای فلسفی و تاریخی وسیع‌تری قرار می دهد."
برخی از عناوین کتاب:
- ولین نظریه‌های فیلم در دوران صامت
- نظریه‌های مونتاژ شوروی
- مکتب فرانکفورت
- موج نگره مولف
- پیدایش ساختارگرایی
- 1968 و تغییر موضع چپ‌ها
- سیاست بازتابندگی
- از زبانشناسی تا روان‌کاوی
- ورود فمینیسم
- از متن تا بینامتن
- ظهور مطالعات فرهنگی
- بازنگری در نشانه‌شناسی
- تاثیر دولوز
- بازنگری در سینمای سوم
- فیلم و امر پسااستعماری
- بوطیقا و سیاست پست مدرن
- پساسینما: نگره‌ی دیجیتال و رسانه‌های نوین
نظر شما