القاعده و بالا گرفتن آتش اختلاف میان مسلمانان

از زمانی که مذاهب اهل سنت در قرن هفتم با یکدیگر متحد شدند، تا زمانی که وهابیت در اوائل قرن سیزدهم در نجد پدید آمد، تقریبا بلکه تحقیقا می توان گفت اختلاف جدی میان اهل سنت وجود نداشت و آنان با یکدیگر دوستی داشتند. مراجعه به تاریخ نشان می دهد که سابقه‌ای از منازعه و درگیری فکری جدی میان اهل سنت به خصوص آنچه منتهی به اختلافات سیاسی و نظامی شود، وجود نداشته است.
اتفاق مهمی که در نیمه دوم قرن دوازدهم و اوائل قرن سیزدهم هجری رخ داد این بود که وهابیت این اتحاد را از بین برد و اختلاف میان اهل سنت آغاز شد. آنان دولت عثمانی را تکفیر کردند، بسیاری از مسلمانان را به جرم شرک کشتند و تا این اواخر به صراحت، تنها و تنها خود را مسلمان می دانستند. در این باره هیچ تردیدی نیست.
اما آنچه در این دو دهه رخ داده، سبب شده است تا اختلافات مذهبی بیشتری میان اهل سنت پدید آید و این بار به درگیری و نزاع و کشتار منجر شود. آخرین حلقه این از اختلافات در تحولات سوریه و مصر قابل مشاهده است. از زمانی که بحث های داخلی سوریه مطرح شد، و القاعده وارد آن گردید، نه تنها اختلاف میان گروه های سنی مذهب مخالف دولت از دو گروه ارتش آزاد و سلفی ها بالا گرفت و قتل ها و ترورهایی را از طرفین تدارک دید بلکه ماجرا به اختلاف میان القاعده عراق و سلفی های سوریه هم کشیده شد و خبر آن به رسانه های مختلف القاعده و نیروهای هوادار آنان کشیده شد.
اکنون ماههاست که سلفی های سوریه بشدت با القاعده عراق مبارزه کرده و معتقدند که آنان سلاح و مهمات آنان را دزدیده و از سوریه به عراق می برند. آنان رسما به اعلان مخالفت و حتی نبرد علیه داعش مشغول شده و احساس می کنند خودشان در سرزمین خودشان هیچ نوع حضوری در آنچه که به اسم امارت شام و عراق رقم می خورد ندارند. نگاهی به نوشته های طرسوسی که یکی از تئوریسین های جهادی های سوری است این اختلافات را کاملا نشان می‌دهد.
طی این مدت، اختلاف میان سلفی ها در چهارچوب خیانت تعبیر شده و با اطمینان می توان گفت که چندی نخواهد گذشت که آنان نیز یکدیگر را تکفیر خواهند کرد. در این منازعه متهم کردن به خیانت، تفاوت زیادی با تکفیر وجود ندارد و تنها راه مبارزه آنان علیه مخالفانشان از هر گروه، ترور و حذف و کشتار است که این گروه های جهادی به آن عادت کرده و به صورت رویه برای آنان در آمده است.
اما اختلافات میان مسلمانان سنی مصر نیز جدی و وارد مرحله خطرناکی شده است. اخوان المسلمین از یک طرف و دولت مصر به همراه شمار زیادی از مردمان مسلمانی که اعتقاد به اخوانی ها ندارند یا با روش های جهادی و سلفی مخالفند، در حال اوج گرفتن است. انفجار اخیر که سبب شد دولت اخوان را یک گروه تروریستی اعلام کند، نوعی اعلان جنگ است که بسا مصر در کام آن فرو رود. برخورد خشن دولت مصر با اخوان، نیروهای افراطی آنها را به جبهه القاعده متمایل کرده و این سر آغاز یک دوره سخت در مصر خواهد بود.
شبیه همین جدال را در ترکیه هم شاهد هستیم. مسلمانان لائیک یا کمتر سیاسی، از ابتدا دولت را برای جانبداری هایش از القاعده و نیروهای سلفی و جهادی که از طریق ترکیه به سوریه می رفتند مورد انتقاد قرار دادند. این خطر تا آنجا برای ترکیه بالا گرفت و مخالفت مردم را برانگیخت که دولت خود متوجه خطای خویش شد. اما اکنون اوضاع وخیم تر شده و صرف نظر از همه مسائل سیاسی، اختلافات مذهبی که بر اساس تجربه های اخیر می تواند بدترین خشونت ها را دامن بزند، رو به اوج گرفتن است.
اکنون در دنیای سنی، موج ضد تکفیری و سلفی، میان مسلمانان معتدل بالا گرفته و به خصوص الازهر زیر سایه حکومت جدید به رهبری السیسی، نوعی تفکر اسلامی معتدل را ترویج می کند! نگاهی به سایت الاهرام نشان می دهد که هر روز مصاحبه هایی با عالمان الازهر علیه تکفیری ها نشر می یابد و تاکید بر این نکته می شود که تکفیری ها با سوء استفاده از جوانان و وادار کردن آنان به مطالعه جزوه های جهاد خود که اسلام را از نگاه تنگ نظرانه ای عرضه می کند، آبرویی برای اسلام نگذاشته اند.
بدین ترتیب ملاحظه می شود که القاعده، اکنون پس از دو دهه، به جای تشکیل خلافت اسلامی یکپارچه و مبارزه با امریکا و دولت های غربی، موجی از اختلافات مذهبی را میان مسلمانان پدید آورده است. ابتدا به دامن زدن اختلاف میان شیعه و سنی پرداخت و حتی همین طرسوسی همچنان بر القرضاوی یورش می آورد که به رغم مسائل اخیر چرا همچنان شیعیان را مسلمان می داند. اما اکنون کار اختلاف از میان شیعه و سنی گذشته، و میان گروه های سلفی و جهادی و مسلمانان عادی سنی کشیده شده و با توجه به روش القاعده در حذف و ترور و کشتن، بیم آن می رود که این اختلافات روز به روز بیشتر شود. برخی از دولت های عربی هم با حمایت از این گروه های جهادی، نقش مهمی در توسعه اختلاف میان مسلمانان سنی داشته و دارند و سعی می کنند از این گروه ها در هر منطقه به عنوان یک برگ برنده و کارت استفاده کنند. این گروه های جهادی نباید در این نکته شک کنند که این دولتها زیر سایه تهدید جدی امریکا یا وقتی به مقصود رسیدند، آنان را رها خواهد کرد.