بهنوش خرم‌روز: حتما در مورد پرهیز از مصرف قند و شکر زیاد شنیده‌اید. اغلب، به کالری زیاد آن و سهمی که در چاقی و اضافه وزن دارد، اشاره میشود، ولی به گفته محققین، قند، خطرآفرین‌تر از این حرف‌ها است.
کارشناسان به 9 دلیل عمده معتقدند که قند، خطرآفرین‌ترین ماده موجود در رژیم غذایی مدرن است و به شیوه‌های متفاوت به بدن ما آسیب می‌رساند. در این روزها که بازار شیرینی‌ها و انواع نوشیدنی‌ها حسابی داغ است و مهمانی‌ها مشوق زیاده‌روی در مصرف این سم خوشمزه هستند، بد نیست با ویژگیهای این ماده خطرناک بیشتر آشنا شوید.
1. قند افزوده حاوی مقادیر زیادی فراکتوز است
یکی از دلایلی که باعث میشود قند (و نیز شربت ذرت دارای فراکتوز بالا) برای سلامتی شما مضر باشند، مقادیر زیاد فراکتوز است. این دو ماده، نیمی از گلوکز و نیمی از فراکتوز تشکیل شده‌اند. گلوکز ماده‌ای حیاتی است و تقریبا توسط همه سلول‌های بدن مصرف میشود. اگر ما نتوانیم گلوکز کافی از مواد غذایی دریافت کنیم، بدن ما با سوزاندن چربی‌ها و پروتئین‌ها، گلوکز خود را تامین می‌کند. با این‌حال، فراکتوز به هیچ‌عنوان برای عملکردهای ما فایده‌ای ندارد. تنها اندام بدن که از عهده متابولیسم فراکتوز برمی‌آید، کبد است، چون فقط کبد است که ناقل‌های لازم برای این کار را دارد. وقتی حجم زیادی فراکتوز وارد کبد شود، اغلب آن به چربی تبدیل میشود. همین فرایند یکی از دلایل بیماری‌های قلبی-عروقی است که بسیار هم دردنیای امروز شایع هستند. لازم است اشاره کنیم که میوه‌ها باعث چنین فرایندی نمی‌شوند. آن‌ها غذاهای واقعی هستند که سرشار از ویتامین، مواد معدنی، فیبر و آب هستند و در عین حال به سختی می‌توان در خوردن آن‌ها افراط کرد.
2. قند حاوی هیچ ویتامین یا ماده معدنی نیست، کالری خالص است!
در این که قند افزوده، کالری خالص است هیچ شکی نیست. اغلب مواد سرشار از قند، مانند شیرینی‌ها، نوشابه‌ها و آبنبات‌ها، در واقع ماده غذایی ضروری بسیار کمی دارند. افرادی که سهم زیادی از رژیم غذایی خود را به این مواد اختصاص داده‌اند، با احتمال بالا دچار کمبود مواد غذایی ضروری در بدن خود هستند.
3. قند باعث رسوب چربی در کبد میشود.
وقتی ما فراکتوز مصرف می‌کنیم، روانه کبد میشود. اگر میزان گلیکوژن کبد پایین باشد، مثلا بعد از دویدن، از این فراکتوز برای جایگزینی آن استفاده میشود. با این‌حال، اغلب مردم، زمانی فراکتوز زیادی مصرف می‌کنند که هیچ فعالیت سخت و زیادی نداشته‌اند و بنابراین، کبدهایشان پر از گلیکوژن است، در نتیجه، فراکتوز تبدیل به چربی میشود. بخشی از این چربی از کبد خارج میشود، اما مقداری هم می‌ماند و به مرور زمان، این چربی‌های رسوب‌کرده، باعث بیماری خاصی به نام اختلال کبد چرب بدون مصرف الکل میشود.
4. قند روی کلسترول و تری‌گلیسرید بدن شما هم اثر مخرب دارد.
سهم زیادی از چربی ساخته‌شده در کبد به صورت ذرات لیپوپروتئین بسیارکم‌تراکم (VLDL) از کبد خارج میشود. این ذرات حاوی مقادیر زیادی از تری‌گلیسیرید و کلسترول هستند.
در یک مطالعه، افرادی که به مدت 10 هفته نوشیدنی‌های سرشار از فراکتوز مصرف کرده بودند با بقیه مقایسه شدند. تری‌گلیسرید خون آن‌ها بالاتر بود، در میزان ال.دی.ال‌های متراکم و ال.دی.ال‌های اکسید‌‌شده، افزایش نشان دادند (که خیلی خیلی بد و مضر است) و نیز، در زمانی که ناشتا بودند، گلوکز و انسولین خون بالاتری داشتند. همچنین کاهش حساسیت به انسولین نشان دادند و افزایش چربی در حفره شکمی (چربی احشایی) داشتند.
به طور کل، 25 درصد از کالری که به شکل فراکتوز وارد بدن میشود، به طور جدی به چربی‌های خون آسیب می‌رساند و باعث نشانه‌های مشکل در متابولیسم میشود، پدیده‌ای که به سمت چاقی، بیماری قلبی، دیابت و در نهایت، زندگی کوتاه‌مدت‌تر با میزان سلامتی پایین‌تر می‌رود.
5. قند باعث مقاومت به انسولین میشود.
عملکرد اصلی انسولین، راندن گلوکز از جریان خون به سلول‌ها است. اما وقتی رژیم غذایی پر از قند امروزی را داشته باشیم، سلول‌ها نسبت به تاثیر انسولین مقاوم می‌شوند. بدین ترتیب، لوزالمعده انسولین بیشتری ترشح می‌کند تا بتواند گلوکز را از جریان خون خارج کند، چون مقدار زیاد گلوکز در خون، سمی است. بنابراین، مقاومت به انسولین، باعث افزایش میزان آن در خون میشود.
اما انسولین عملکرد مهم دیگری هم دارد: به سلول‌های چربی پیام می‌دهد که چربی موجود در جریان خون را بگیرند و به چربی‌های قبلی خود اضافه کنند. از این طریق، انسولین باعث چاقی میشود. وقتی میزان مقاومت به انسولین زیادتر شود، سلول‌های بتای لوزالمعده در نهایت آسیب می‌بینند و توانایی تولید انسولین کافی را از دست می‌دهند. بدین ترتیب، فرد مبتلا به دیابت نوع دو میشود، بیماری خطرناکی که در حال حاضر 300 میلیون نفر در دنیا به آن مبتلا هستند و فراکتوز موجود در قند افزوده، خودش به تنهایی، یکی از عاملان شناخته‌شده این همه مشکل است.
6. قند احتمال ابتلا به بیماری‌های زندگی مدرن را افزایش می‌دهد.
مصرف میزان بالای قند، با بسیاری از بیماری‌های زندگی امروز مرتبط است. هر وقت، قند ( و نیز آرد تصفیه شده و روغن‌های گیاهی) به رژیم غذایی جامعه‌ای وارد شده، به همراه خود بیماری آورده است. قند با این بیماری‌ها مرتبط است:
چاقی: قند از طریق مکانیسم‌های متفاوتی، از جمله افزایش مقاومت انسولین و لپتین، باعث افزایش وزن میشود.
دیابت: قند از دلایل مهم ابتلا به دیابت است.
بیماری‌های قلبی: قند باعث افزایش کلسترول مضر و تری‌گلیسیرید شده و مشکلات زیادی به بار می‌آورد که در نهایت به بیماری قلبی ختم میشود.
7. قند باعث احساس سیری نمی‌شود.
بخشی در مغز به نام هیپوتالاموس، میزان غذایی را که می‌خوریم کنترل می‌کند. در مطالعه‌ای جدید، دو گروه، نوشیدنی شیرین‌شده با گلوکز یا شیرین‌شده با فراکتوز نوشیدند. افراد گروه اول، کاهش جریان خون در هیپوتالاموس و احساس سیری را تجربه کردند، در حالی که افراد گروهی که فراکتوز نوشیده بوند، افزایش جریان خون در این بخش از مغز را تجربه کردند. در نتیجه، هنوز گرسنه بودند و احساس سیری نمی‌کردند.
از سوی دیگر، فراکتوز مانند گلوکز باعث کاهش هورمون گرسنگی گرلین نمی‌شود، هر چه این هورمون در بدنتان بیشتر باشد، گرسنه‌ترید.
8. قند اعتیادآور است.
وقتی ما قند مصرف می‌کنیم، میزان دوپامین در مغز افزایش می‌یابد، که به ما احساس لذت می‌دهد. در واقع داروهای اعتیادآوری مانند کوکایین هم از طریق مشابهی باعث اعتیاد می‌شوند. مغز ما طوری برنامه‌ریزی شده که به دنبال فعالیت‌هایی بگردد که باعث آزاد شدن دوپامین می‌شوند، فعالیت‌هایی که باعث ترشح دوپامین بیشتری شوند، مطلوب‌ترند. در افرادی که استعداد معتاد شدن دارند، همین امر باعث رو آوردن به مواد اعتیادزا میشود. مطالعه روی موش‌ها نشان داده که حتی مصرف قند هم می‌تواند اعتیادآور باشد. البته اثبات آن در انسان‌ها دشوار است، اما بسیاری از مردم از مواد قندی و هله‌هوله‌ها، درست مانند الگوی مصرف در اعتیاد، استفاده می‌کنند.
9. قند باعث مقاومت به هورمون لپتین میشود.
لپتین هورمونی است که توسط سلول‌های چربی آزاد میشود. هرچه چربی بیشتری داشته باشیم، لپتین بیشتری هم آزاد میشود. لپتین علامتی است که به مغز می‌گوید پر هستیم و باید دست از خوردن برداریم. همچنین میزان مصرف انرژی را افزایش می‌دهد.
افراد چاق در واقع مقدار زیادی لپتین در بدن خود دارند، مشکل این است که لپتین در بدن آن‌ها موثر نیست. به این حالت، مقاومت در برابر لپتین گفته میشود، حالتی که باعث میشود مردم بیش از مقدار لازم کالری مصرف کنند و چاق شوند. فراکتوز از عوامل شناخته‌شده مقاومت در برابر لپتین است، هم به این دلیل که انسولین از پیام‌رسانی لپتین به مغز جلوگیری می‌کند و هم به این دلیل که فراکتوز، مقدار تی‌گلیسیریدهای خون را بالا می‌برد که خود، بازدارنده تاثیر لپتین است.
در نتیجه مغز ما به اشتباه تصور می‌کند که سلول‌های چربی خالی هستند و نیاز به چربی دارند، همین امر باعث میشود به خوردن ادامه دهیم. خبر بد این که در مقایسه با تاثیر علامت گرسنگی ناشی از نبود تاثیر لپتین، انگیزه و اراده ما خیلی خیلی ضعیف است! به همین دلیل هم مردم نمی‌توانند کم‌تر بخورند و بیشتر فعالیت کنند و راحت و خوشحال ادامه دهند. برای این که مغز بفهمد باید دست از خوردن بردارد و انرژی بیشتری هم مصرف کند، باید قندهای افزوده را کنار بگذارید.
53272
نظر شما