همیشه گفته‌اند و شنیده‌ایم که جشنواره فیلم فجر ویترین یکسال فعالیت سینماگران ایرانی است و بیش از آنکه تنها یک جشنواره رقابتی باشد یک جشن ملی سینمایی است که می‌شود چهره یکساله سینمای ایران را در آیینه آن دید.
سال‌های سال همینطور بوده که خوب و بدِ سینمایمان را از خلال تماشای بخش اعظم تولیدات یکسال سینما دریافته‌ایم. جشنواره برای ارزیابی خیلی چیز‌ها در سینمای ایران محل مناسبی بوده. اینکه جریان‌های سینمایی امسال را بررسی کنیم، مسیر حرکت مضمونی و ساختاری سینمایمان را رصد کنیم، برخی استعداد‌ها کشف شوند، درباره نتایج تمهیدات مدیریتی حرف بزنیم و میزان موفقیت و شکست بعضی سرمایه‌گذاری‌ها را بسنجیم.
بخش خارج از مسابقه جشنواره فجر همواره محلی بود برای دیده شدن بخشی از تولیدات سینما که به هر دلیل از نگاه هیات انتخاب، واجد شرایط برای حضور در بخش مسابقه تشخیص داده نشدند. نمایش این فیلم‌ها برای رسانه‌ها علاوه بر کارکردهایی که در بالا گفتم، امکان ارزیابی نظر هیات انتخاب را هم فراهم می‌کرد و این خود امکانی بود برای مباحثات مفید و البته دیده شدن فیلمهای کنار مانده؛ فیلمهایی که برخی از آن‌ها به هر حال ممکن است به دلایل سلیقه‌ای بخش مسابقه را از دست داده باشند.
در طول عمر جشنواره، کم نبوده‌اند فیلمهایی که می‌توانستند در بخش مسابقه حاضر باشند ولی سلیقه هیات انتخاب (یا‌گاه بدسلیقگی آن‌ها) آن‌ها را از حضور در بخش مسابقه بازداشت و بسیار بوده‌اند فیلمهایی که بی‌شایستگی لازم، در بخش مسابقه حضور داشته‌اند.
در دو دوره اخیر دستکم چند فیلم مشخص می‌توان مثال زد که هیات انتخاب به هر دلیل نادیده‌شان گرفت اما با نمایش آن‌ها در بخش خارج از مسابقه یا مهمان، غالب کار‌شناسان و منتقدان و هنرمندان از آن‌ها استقبال کردند و بر حقانیت آن‌ها صحه گذاشتند؛ آثاری چون «زندگی خصوصی آقا و خانم میم»، «مرهم»، «اسب حیوان نجیبی است»، «بی‌خود و بی‌جهت» و...
به هر روی فیلمهایی که در چارچوب قوانین جاری کشور تولید شده‌اند، روال قانونی مجوز‌ها را طی کرده‌اند و از حداقل استاندارد کیفی هم برخوردارند، حق دارند در جشنواره ملی سینمای ایران دیده شوند، حتی در بخش خارج از مسابقه.
حق کار‌شناسان و منتقدان و مخاطبان جدی سینماهم هست که این آثار را در کنار بقیه ببینند و تصویر کامل‌تر و واقعی‌تری از سینمای امسال و سال آینده ایران داشته باشند. مگر آنکه قصد بر این باشد که نظر هیات انتخاب به همه تحمیل شود و یا برخی ارزیابی‌ها که به سود ریل گذاران سینما نیست، ناکام بماند و یا برای پیشگیری از استمرار دعواهای امسال اکران از همین حالا نظر اصلاحی نهادهایی مثل حوزه جلب شود. اگر این مورد آخر به حقیقت نزدیک باشد که وااسفا!
من فیلمهای تولید شده امسال را ندیده‌ام و طبعا برای قضاوت، صالح نیستم ممکن است همه فیلمهای منتخب فیلمهای خوبی باشند، اما تجربه این سال‌ها نشان می‌دهد معمولا هرسال حضور چند فیلم بی‌کیفیت در بخش مسابقه - که غالبا مورد حمایت رسمی هم هستند_ هیات انتخاب را شرمنده خواهد کرد؛ فیلمهایی که جا را برای چند فیلم شایسته دیگر تنگ کرده‌اند. شک ندارم که امسال نیز چنین خواهد بود اما به فرض صحت صد درصدی انتخاب‌های هیات انتخاب، فیلمهای دیگر می‌توانستند امکان نمایش و دیده شدن را در این جشنواره که قرار بوده ملی باشد داشته باشند و نه توسط داوران که توسط سایرین قضاوت شوند.
درهرصورت بد نبود آثار سینماگران جوان و مستعدی که منتقدان، پیگیر مسیر حرکت آنان هستند روی پرده جشنواره می‌نشست؛ فیلمهایی چون «پرویز»، «آسمان زرد کم عمق»، «زندگی مشترک آقای محمودی و بانو»، «همه چیز برای فروش»، «سیزده»، «لرزاننده چربی»، «از تهران تا بهشت» و...
یا چه اشکالی داشت که فیلمهای کارگردانان نسل میانه مثل مجتبی راعی و سیامک شایقی را می‌دیدیم؟ این فیلم‌ها از فیلمهای سال گذشته فرزاد موتمن و رسول صدر عاملی یا فیلم دو سال پیش بهروز افخمی و داریوش مهرجویی ضعیف‌تر بودند؟ این‌ها به بخش مسابقه راه یافته بودند و آن‌ها حتی به نمایش هم در نمی آیند؟
حتی اگر فیلمسازانی چون لیالستانی و رفایی و معیری هم می‌توانستند فرصت داشته باشند کار‌هایشان را به تماشا بگذارند. آسمان به زمین می‌آمد؟
و واقعا آیا نباید فیلمهایی مثل «فرزند چهارم» موساییان یا «عقاب صحرا» مهردادخوشبخت را می‌دیدیم تا بدانیم نتیجه سرمایه‌گذاری گسترده روی پروژه‌های فاخر چه از آب درآمده است؟
این به معنای زیر سوال بردن نظر هیات انتخاب نیست - که البته امسال ترکیبش از همیشه عجیب‌تر بود و دولتی‌تر به نظر می رسید - بلکه حفظ رویکرد ملی جشنواره فیلم فجر است.
به گمانم هنوز هم دیر نشده. یک بخش خارج ازمسابقه با ده پانزده فیلم، مشکلی برای جشنواره ایجاد نمی‌کند و حتی به رونق بیشتر جشنواره کمک می‌کند و آن را به ویترین واقعی سینمای ایران نزدیک‌تر خواهد کرد. لطفاً از این تصمیم اشتباه دست بردارید و این بخش را به جشنواره برگردانید.
نظر شما