واکنش سازمان محیط زیست به فعالیت معادن در یزد: از ما مجوز نمی گیرند

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، گزارش و عکسهای مردمی از تخریب فضای طبیعی و محیط زیست منطقه سفیده ندوشن واقع در شهرستان میبد، استان یزد در سرویس مشکلات مردم منتشر شد (اینجا) و باعث شد سازمان محیط زیست در این باره واکنش نشان دهد.
تورج فتحی کارشناس سازمان محیط زیست در حوزه منابع آب و محیط زیست درباره منطقه سفیده ندوشن و به طور کلی مسایل محیط زیست استان یزد توضیحاتی ارائه کرد که در ادامه می خوانید:

در شهرستان میبد استان یزد، گزارشهای مردمی از تخریب محیط زیست به دست ما رسیده. چرا به طور جدی در این استان، مشکلات محیط زیست پیگیری نمی شود؟
ابتدا اجازه بدهید تصویر کلانی از منطقه یزد در حوزه محیط زیست ارائه دهم. منطقه یزد و شهرهایی که در حوضه آبریز یا محدوده مطالعاتی یزد قرار گرفته اند شامل شهرهای یزد، میبد، اردکان و تفت می شود. شهر تفت در بالا دست دشتی واقع شده که از دشتهای بزرگ فلات مرکز ایران است. این دشت تمام بود و نبود حیاتی اش به منابع آب زیرزمینی وابسته است که از چندهزار سال پیش تاکنون با صدها رشته قنات تاکنون از آن آب استخراج می شده. قناتهای استان یزد از یک سفره آب زیرزمینی تغذیه می کنند که از کوه های جنوب شرق و جنوب غرب یزد و جنوب تفت سرچشمه می گیرند. این رشته کوهها از سنگهای آهکی و گرانیتی تشکیل شده که در هنگام باران، تقریبا همه آب باران از آنها نفوذ کرده به سفره آب زیرزمینی اضافه می شود.
رشته کوه شیرکوه در جنوب خود، دشت ابرقو و در شمال، دشت یزد را تغذیه می کند. هر چه بارندگی می شود در شبکه اصطلاحا "کارست" زیرزمینی وارد شده و سفره آب های زیرزمینی را تغذیه می شود. آبهای زیرزمینی دشت یزد از طریق پهنه بندی به چند پهنه خاص تقسیم می شود. بخشی در دامنه واقع شده و محل اصلی تغذیه آب زیرزمینی است و بخشهای هموارتر و میانی دشت، جایی است که شهرها در آن شکل گرفته اند. شهرهای یزد، اردکان، میبد و عقدا در این مسیر شکل گرفته اند. تعداد زیادی از قناتهای یزد در این منطقه هستند. قناتی در بالادست شهر تفت داریم که کیلومترها آنسوتر پس از شهر یزد، یعنی در منطقه میبد، مظهر قنات بیرون می آید. این قناتها از طریق همین سفره آب زیرزمینی تغذیه می شوند که حیات مردم آن استان وابسته به این قناتهاست.
از دهه 50 به بعد به ویژه پس از جنگ تحمیلی که در دوره سازندگی بودیم، متاسفانه جانمایی و رشد و توسعه صنعت در دشت یزد نامتوازن شد. به این معنی که اگر در بخش میانی این دشت به لحاظ آبهای زیرزمینی بتوانیم پهنه بندی کنیم آسیب پذیرترین بخش، منطقه ای است که هم اکنون جاده تهران-یزد ساخته شده است. اغلب شهرکهای صنعتی، صنایع، کارگاه ها و کارخانجات در اطراف این محور واقع شده اند. یعنی جایی واقع شده اند که کوچکترین آلودگی باعث آلایندگی سفره آب زیرزمینی می شود. گذشته از این، با حفر چاه های فراوان و برداشت بی رویه آب، در 20 سال اخیر به صورت پیوسته، بیلان آبهای زیرزمینی دشت یزد، منفی بوده. این یک مسئله شده، وقتی در شرایط کم آبی باشید، تخلیه هر گونه آلودگی می تواند بالاترین اثر منفی را در آبهای زیرزمینی بگذارد.
بیشتر این صنایع و شهرکهای صنعتی فاقد سیستم تصفیه فاضلاب هستند. بسیاری از این صنایع نیز از طریق چاه های جذبی، فاضلابها را تخلیه و باعث آلودگی در سفره آبهای زیرزمینی می شوند. در استان یزد به این جمع بندی رسیده اند برای آب شرب از زاینده رود آب بگیرند به خاطر آلودگی آب زیرزمینی است. افت سطح ایستابی در دشت یزد اتفاق افتاده.
از سوی دیگر یکی از چالشهای اصلی شهر یزد، آلودگی هواست. کوره های آجرپزی که در غرب یزد و بالادست باد غالب منطقه واقع شده اند، معضل بزرگی محسوب می شود. شهرداری و مقامات محلی همیشه از این صنایع حمایت کردند و در مقابل جابجایی آنها مقاومت کردند. طوفان و گرد و خاک نیز در شهر یزد سابقه دیرینه دارد. بخش زیادی از شبکه جمع آوری فاضلاب یزد انجام شده ولی خروجی تصفیه خانه فاضلاب، برکه ای برای زندگی حشرات موذی شده. حداقل می شود با این آب یک کمربند سبز در اطراف یزد ایجاد می شد که تاکنون نشده است.

مردم منطقه میبد و ندوشن از فعالیت معدنها گلایه دارند. این مشکل را چرا دنبال نکردید؟
درباره معادن، باید گفت منطقه یزد از لحاظ زمین شناسی دارای انواع و اقسام ذخایر معدنی هستند. سالهای گذشته اکتشافاتی شده که یکی از شاخص ترین آنها معدن مس دره زرشک است که در خط الراس سفره زیرزمینی شده است.
ما معادن مس بزرگی در کشور داریم. مس سونقون با 400 میلیون تن ذخیره می تواند پاسخگوی نیازهای کشور باشد. ولی صاحبان صنایع و مسئولان محلی اصرار دارند معدن دره زرشک فعال شود. مقاومتهای مردمی و درخواستهای زیادی شده که این معدن را نمی خواهیم فعال شود. مردم می گویند احداث این معدن، باعث تخریب باغات و کشاورزی و محیط زیست ما می شود. متاسفانه به دلیل این که معادن در این مناطق واقع شده اند و بهره برداری از آنها باعث تخریب وسیع می شود و خیلی هم منطبق بر شرایط توسعه پایدار در منطقه نیست، هنوز برخورد جدی با این صنایع و معادن صورت نگرفته. یکی از مهمترین دلایل این است که دولت برنامه آمایش سرزمین را در منطقه یزد اجرا نمی کند.

مگر سازمان محیط زیست قبل از فعالیت هر معدن، نباید درباره آن نظر و مجوز بدهد؟
نه اینطور نیست. به جز معادن فلزی یعنی بخشی از طیف همه معادن، این کار انجام نمی شود. برای شروع به فعالیت معادن اقسام سنگ مانند مرمر، مرمریت، سنگ لاشه، بالاست، مصالح دانه ای اگر خارج از مناطق 4گانه تحت مدیریت محیط زیست باشند، از ما استعلام نمی گیرند. محیط زیست زمانی می تواند وارد کند که شکایت مردمی داشته باشند یا آلودگی وسیع یا تخریب وسیع شده باشد و از محیط زیست درخواست رسیدگی کنند.
اما معادن فلزی که مشمول مطالعات ارزیابی می شوند، قبل از هر فعالیت باید مطالعات محیط زیستی انجام دهند و از ما مجوز بگیرند. در صورتی که مجوز محیط زیستی را بگیرند می توانند نسبت به فعال کردن معدن اقدام کنند. معدن مس دره زرشک یکی از این معادن است. محیط زیست تابحال با فعالیت این معدن موافقت نکرده. یک موافقت مقطعی انجام شد ولی این مسئله متوقف شد. ولی باید این را دید که بخش عمده ای از معادن که جزء معادن اصلی نیستند از محیط زیست درخواستی نمی شود.

درباره معادن فعال در منطقه سفیده ندوشن هم از شما مجوز نگرفتند؟
اگر اشتباه نکنم این منطقه در محور شمالی جاده یزد-تهران است. پتانسیلهای کانی منطقه یزد بالاست و از هر طبقه معادن تعریف شده در قانون، از اورانیوم گرفته تا فلزات، به جز نفت و گاز ما در منطقه یزد داریم. طبیعی است خیلی از شرکتها و بخش خصوصی و دولت تمایل به فعالیت اکتشاف معدن را داشته باشند ولی بخش کوچکی از اینها مشمول مطالعات محیط زیست می شود. آنهایی که احیانا مشمول مطالعات محیط زیستی نیستند ولی در مناطق 4گانه تحت مدیریت محیط زیست هستند، باید مجوز اولیه را از محیط زیست بگیرند. این معادن نیز مشمول مطالعات محیط زیستی نیستند و از ما مجوز نگرفته اند.

شما می گویید با شکایات مردمی نیز می توانید به موضوع این معادن وارد شوید. گزارشهای مردمی که به دست ما رسیده و منتشر شده می تواند به عنوان شکایت مردمی تلقی شود تا محیط زیست به موضوع این معادن وارد شود؟
اگر این شکایات مردمی به صورت نامه یا طومار یا هر صورت دیگری به سازمان، اداره شهرستان یا اداره کل محیط زیست استان یزد وارد و ارائه شود، حتما محیط زیست ورود می کند که اگر این معدن مجاز به بهره برداری باشد،به جنبه های حفاظت و مدیریت محیط زیستی مناسب ملزم می شوند. مثلا نباید تخریب وسیع داشته باشند یا جاده های دسترسی را وسیع کنند. معمولا اینها مشروط می شود و مورد پایش و مراقبت قرار می گیرند. در غیر این صورت ادارات صنعت و معدن مستقلا عمل می کنند و مجوز اکتشاف را در شعاع 40 کیلومتر مربعی معادن صادر می کنند.

45231