چنان‌چه از مقدمه نگاشته شده بر این اثر برمی‌آید مرحوم میرجلال‌الدین حسینی ارموی (محدث) کتاب الغارات را که بسیاری تصور می‌کردند مفقودالاثر شده و از بین رفته را به انجمن اطلاع می‌دهند و انجمن مشعوف از این خبر نگارش مقدمه، حواشی و تعلیقات را به جناب محدث سپرده و این اثر طی دو جلد در سال 1354 با صفحاتی در حدود 1200 صفحه به چاپ می رسد. نویسنده کتاب چنان که گفتیم ابواسحاق ابراهیم بن ثقفی کوفی اصفهانی است.
مرحوم استاد جلال الدین همایی در باب ماده تاریخ طبع و نشر کتاب سرود‌ه ای چنین در ابتدای کتاب دارند:
باب رحمت فضل دین و دانش است
«باز باش ای باب رحمت تا ابد»
همت دریای کرم درگاه فیض
«بارگاه ما له کفوا احد»
چون که از آثار ملی انجمن
یافت «الغارات» طبعی معتمد
کار طبع و نشر آن پایان گرفت
در هزار و سیصد و پنج و نود (1395 هـ)
قد بدا کالبد مکشوف الدجی
فاعلی خد رته طال الامد
از محدث یادگاری تازه ماند
بعد ما قد جد جدا و اجتهد
سر همایی برد در تاریخ و گفت
مذهب حقی را یکی قاطع مند
کلمه الغارات اشاره به غارت‌هایی دارد که پس از جنگ نهروان از سوی معاویه در قلمرو حکومتی حضرت امیرالمومنین علی (ع) صورت گرفته است. کسانی دیگر نیز چون کلبی، ابومخفف، مداینی و نصربن‌مزاحم نیز در این موضوع تألیفاتی دارندلیک مولف محترم بسیار فراتر از موضوع غارات، کتاب را به شخصیت شناسی عمیقی از حضرت امیرالمومنین علی ع اختصاص داده اند :« اگرچه غرض اصلی از تألیف این کتاب ذکر غارات بوده لیکن چون مؤلف بسیار با اطلاع و پرمایه و در فنّ تصنیف و تألیف مهارت و تبحّر تمام داشته در مطاوی این کتاب و لابلای اوراق آن مطالب بسیار ارزنده‌تر از اصل موضوع را که ذکر غارات مذکور باشد گنجانده است بطوریکه خواننده از آن مطالب فرعی و تبعی که بطفیل موضوع اصلی یادشده است بیشتر استفاده می‌‌کند، غالب این مطالب که مؤلف بعنوان پیش‌گفتار و تمهید مقدمه و زمینه‌سازی برای دخول در اصل موضوع در اختیار خوانندگان گذارده در پیرامون آنست که مختصری از وضع حیات و چگونگی زندگانی امیرالمؤمنین (ع) و روش اداری و سیاسی و اخلاقی آن حضرت را که درسی آموزنده و تأمین کننده سعادت جاودانی برای نوع بشر است در دسترس خواننده بگذارد تا وی از روی بصیرت از مطالب بهره‌مند شود و بداند که این غارت‌ها همانا انگیزه جهل و نادانی و وسیله حق‌کشی و نابود کردن عدالت و دست‌آویز تمایلات و اغراض نفسانی و زائیده هوی و هوس مشتی دنیاطلب بوده است تا در نتیجه ظالم و مظلوم خود بخود از همدیگر جدا شده و هر یک از حقّ و باطل روشن و پیدا و آشکار و هویدا گردد.»
مولف این کتاب که در سال 283 در اصفهان در گذشته نزدیک به پنجاه جلد تالیف داشته که متاسفانه اکثر این آثار از بین رفته است. الغارات به عنوان یکی از آثار بسیار مهم شیعی مورد رجوع بزرگانی چون ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه بوده است. در یکی از اسناد انجمن مرحوم علامه طباطبایی با چنین جمله ای از چاپ این کتاب توسط انجمن آثار ملی تقدیر کرده اند: « و ضمنا مستدعیم که مراتب تقدیر این جانب را به انجمن آثار ملی با احترامات شایسته برسانید» از جمله دیگر اسناد مربوط به این کتاب نامه ای است که سید محمد علی روضاتی در تشکر از انجمن به تاریخ چهاردهم فروردین 1355 خطاب به رئیس وقت انجمن آثار ملی نوشته‌اند:
بسم‌الله الرحمن الرحیم
الحمدالله رب العالمین و صَلِ علی سیدنا و نبینا محمد و آله الطیبین الطاهرین
و بعد حضور مبارک دانشمند ارجمند بزرگوار جناب آقای قدس نخعی مقام ریاست محترم هیأت مدیره انجمن آثار ملی دام مجده و علاه
سلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته گرامی نامه شماره 2294 آن انجمن محترم پیوست جلدین کتاب مبارک غارات در بهترین ساعات و ایام نوروزی عزّ وصول ارزانی فرمود.
حقّا که این هدیه نوروزی از اعظم نعمتهای الهی و اشرف سعادات نامتناهی است و بایستی تبرک جوئیم به فرمایش مولای متقیان امیرمؤمنان صلوات الله و سلام علیه و علی ذریته که در روایتی به آن جوانمرد ایرانی که هدیه شیرین نوروزی به درگاه آن حضرت تقدیم داشته بود فرمودند: نَیر زُونا کُلّ یوم! هر روزمان نوروز باد.
بنابراین از درگاه حضرت احدیت جلّت عظمته خواستاریم که در هر روز و نوروزی آن انجمن مقدس و مقام قدس والای ریاست هیأت مدیره سلمه الله تعالی را به طبع و نشر چنین آثار عظیم که نه تنها یک (اثر ملی باستانی) بلکه یک شاهکار بی‌همتای انسانی و جهانی است موفق و موید فرماید، آمین.
در اینجا ناگزیر از ذکر این نکته می‌باشم که اگر در این سرزمین قدر و منزلت کتابهای خوب و آثار مرغوب پس از گذشتن ماهها و سالها شناخته و معلوم می‌شود لکن بحمدالله تعالی در مورد این کتاب شریف (غارات) به طوری که حقیر اطلاع یافتم مقام و مرتبت آن از نخستین روز انتشار و بلکه قبل از انتشار که خبر جریان طبع آن به اصقاع و اقطار رسیده بود ظاهر و آشکار گردیده و حتی می‌شنویم نسخه‌ای که مراکز نشر حوزه‌های علمیه مقدسه را به قدوم خود مفتخر کرده در همان روزهای نخستین چون ورق زر دست به دست گشته و کسانی که دیرتر خبر یافته‌اند از اقتناء آن محروم و مغبون گردیده به انتظار وصول نسخ دیگر به سر می‌برند و ذلک فضل الله.
باری هر چه در وصف این کتاب شریف اصلاً و فرعاً و متناً و هامشاً گفته شود باز هم حق آن ادا نخواهد شد، و یکی از میامن طبع این اثر فرخنده آن است که به شماره 114 در سلسله انتشارات آن انجمن مقدس منسلک گردیده که این رقم عزیز حد نصاب سور قرآن کریم است که (114) سوره مبارکه باشد، واقعاً طبع و نشر این کتاب عظیم سر لوح افتخاری است برای انجمن آثار ملی ایران و ثواب عظیم این خدمت جسیم در دو جهان عاید فرد فرد اعضا محترم آن انجمن و تمام کسانی که در این راه قدمی برداشته‌اند خواهد گردید، فهنیئاً لهم تلک الموهبۀ العظمی و النعمۀ المرئیه الکبری
و نیز چقدر از عالم محقق جلیل القدر عدیم النظیر و المشیر جناب آقای دکتر سید جمال‌الدین محدث ارموی دامت برکاته العالیه باید سپاسگزار باشیم که با آن همه جانفشانی خواب و راحت شبانه‌روزی که بر خود حرام نموده و اصل اصیل و متن متین کتاب الغارات را کلمه به کلمه و حرف به حرف تحقیق و بررسی و آن را موشح و مزین به شروح و تعلیقات گرانبها نموده‌‌‌اند، حقا جای آن است که همه گونه تشویق و تقدیر از این دانشمند فرزانه و محقق مدقق به عمل آید، اگر چه پاداش خود را از خداوند سبحان و نیای عظیم الشأن خود صاحب شریعت مطهره و جانشینان راستین آن حضرت صلوات الله علیهم خواهندگرفت. ان‌شاءالله
از این که سخن به درازا کشیده مصدع اوقات گرانبهای آن شخصیت بزرگ و عزیز گردیده پوزش می‌طلبم لکن اظهار ادب را فرض ذمت دانسته به مصداق من لم یشکر المخلوق لم یشکر الخالق خواستم اولاً از طبع و نشر چنین اثر بی‌همتای فرخنده که به همت والای آن انجمن مقدس منتشر گردیده و ثانیاً از اینکه یک دوره از آن کتاب مبارک را با افتخار به این حقیر ابراز و ارسال فرموده‌اند به زبان الکن و بیان قاصر سپاسگزارده باشم و هم آرزوی موفقیت بیشتر در نشر این گونه آثار جمیله از درگاه باری تعالی مسئلت نمایم و در خاتمه لازم است به دو مطلب دیگر اشاره نمایم که اولاً گویا نامه گرامی و کتب اهدایی بیشتراز مدت یکماه در دست وسائط محترم بوده تا به این ضعیف واصل گردیده و از اجواب نامه و عرض تشکر نسبی به تاخیر افتاد که رِجاء عفو دارم.
و ثانیاً خواستم تذکر دهم که چه خوب است اگر آن انجمن محترم نمایندگی برای نشر کتب خود در این استان تعیین فرمایند تا مشتاقان آن آثار مطبوعه از تهیه کتب مورد نیاز خود محروم نمانند. فعلا بیش از این تصدیع افزا نشده با تجدید مراتب سپاسگزاری و عرض درود و اخلاص و تشکر فراوان حضور محترم محقق جلیل‌القدر کتاب الغارات دامت برکاته و دانشور معظم جناب آقای مهندس منوچهر سالور دام مجده تعالی که لطف مخصوص خود را شامل حال این ضعیف فرموده‌اند و نیز حضور سایر اعضاء بزرگوار هیأت مدیره انجمن دامت توفیقاتهم ختم عریضه نمایم و السلام علیکم و رحمۀ‌الله و برکاته. از اصفهان چهارسوی شیرازیها . دعاگو سید محمدعلی روضاتی ربیع الاول 1396
نظر شما