دکتر حسین علایی در بخش پایانی گفتگو با خبر انلاین به پرسش های مرتبط با روابط دولت عراق با ایران ، روسیه و آمریکا پاسخ می دهد .
*************
ایران در سیاست خارجی چه راهی را برای امتیاز گیری بیشتر در قبال عراق باید در پیش بگیرد؟
اکثریت عراقی ها با ایران هستند . شیعیان که نزدیک 60 درصد جمعیت عراق را تشکیل می دهند به ایران نزدیک اند . نزدیک به 100 درصد کردها علاقمند هستند که با ایران رابطه داشته باشند. بنابر این بسیار طبیعی این نفوذ سیاسی و فرهنگی ایران پذیرفته شده است. بسیاری از زمامداران فعلی عراق در زمان صدام در ایران زندگی می کردند . حتی آمریکایی ها هم این واقعیت را پذیرفتند.
اگر فرض را بر این بگیریم که شیعیان وکردها با ایران همراهی دارند . آنطرف سکه افراد و جریاناتی هستند که با ایران دشمنی جدی دارند . اینطور نیست؟
بله . یک جریان قوی ضد ایرانی در داخل عراق هست که ربطی به دولت ها ندارد . از سابق این جریان وجود داشته ، الان هم ادامه دارد و دائما در بوق ضد ایرانی بودن می دمند . در تاریخ 90 ساله تشکیل دولت عراق ، همیشه مساله اول این کشور ایران بوده است . برای ایران هم مساله عراق مهم بوده است و ما با این کشور درگیری های متعدد و نهایتا جنگ طولانی مدت داشته ایم.
بحث دیگر ما درباره انگلیسی ها ست . امریکایی ها سهم انگلیسی ها را در عراق چگونه پرداخت کردند ؟
آمریکایی ها سهم انگلیسی ها را محفوظ نگه داشتند و برخی از قراردادهای نفتی عراق با شرکت های انگلیسی منعقد شده است. چون انگلیسی ها سابقه نفوذ تاریخی در عراق دارند راهنمایی آنها برای آمریکایی ها مهم است. انگلیسی ها رفتار دیپلماسی قوی دارند و با بافت ها مذهبی و مردمی بیشتر ارتباط برقرار می کنند ولی امریکایی ها بیشتر نظامی هستند . خود انگلیسی ها می گویند شیعیان اگر در سال 1921 مقابل انگلیس قیام نمی کردند قدرت را از دست نمی دادند . در مجموع تعامل انگلیسی ها با مردم بهتر است.
یکی از بازیگران سنتی عرصه عراق روسها هستند که بعد از اشغال عراق بنظر می رسد بطور کلی نفوذ آنها در این کشور از دست رفته است. ایا امکان دارد روسها مجددا موقعیت خود را در عراق احیا کنند؟
بنظرم آینده روسها در عراق تا سالهای سال تاریک خواهد بود . آمریکایی ها پس از حضور در عراق چند کار مهم انجام دادند تا به لحاظ ساختاری این کشور به آمریکا نیاز داشته باشد . به همین دلیل آمریکایی ها ارتش عراق و تمام تجهیزات آن را منهدم کردند . چون می خواستند از یک کلت تا فشنگ گرفته تا عالی ترین تجهیزات را ارتش عراق بجای روسیه از آمریکا تامین کند . از طرف دیگر چون روسها قدرت اقتصادی و یا سیاسی چندانی ندارند معمولا بلحاظ نظامی در کشورها نفوذ می کنند . آمریکا با انحلال ارتش عراق و جایگزین کردن تجهیزات آمریکایی بجای تسلیحات روسی امکان نفوذ روسیه در عراق را به حداقل رساند. در آن زمان انتقاداتی به پل برمر بعمل آمد که چرا ارتش عراق را منحل کردند ولی آمریکا برای منافع طولانی مدت خود به اینکار نیاز داشت . آمریکا ساختار جدید ارتش عراق را در حوزه های فرهنگی ، آموزشی و پشتیبانی آمریکایی تجهیز کرد .
حوزه دوم نفوذ روسیه در عراق سابق حوزه نفت و گاز بود که در این حوزه نیز تمام قرارداد های نفتی عراق برای طولانی مدت با شرکت های مورد نظر آمریکا منعقد شد . بدین ترتیب در این حوزه نیز امکان نفوذ روسیه وجود ندارد .
حوزه سوم ، حوزه ایدئولوژیک است . روسها هیچ زمینه فرهنگی در عراق ندارند . اندیشه کمونیستی مخالف دموکراسی و انتخابات آزاد است که الان از سوی آمریکا در عراق پیگیری می شود .
نکته چهارم همسایگان عراق است . الان بجز سوریه، همه همسایگان عراق مخالف نفوذ روسیه در این کشور هستند.
حتی ما ؟
بله ما هم مخالف هستیم . در زمان جنگ تحمیلی مهمترین معضل ما، روسها بودند. هر چه موشک به تهران زده شد روسی بود و از غربی ها موشک فرانسه سویالیست دوران میتران بود که در اختیار آنها قرار می گرفت. در عراق دموکراسی به نفع ما است و جایی که روس ها باشند، دموکراسی وجود ندارد.
از این زاویه به این نتیجه می رسیم که حضور آمریکا در عراق می تواند به نفع ما باشد.
نه این طور نیست. هر چه زودتر آمریکایی ها عراق را ترک کنند به نفع ما است . آمریکایی ها هر چه بیشتر بمانند با ساختار سازی حضور خود را نهادینه می کنند. یکی از خصلت های آمریکایی ها نهادسازی با معیارهای فرهنگ آمریکایی است و این در دراز مدت بسیار خطرناک است. بنابراین وقتی بمانند ظرفیت نهادسازی آمریکایی ها افزایش می یابد. نکته دیگر این است که هر چه امریکایی ها در عراق بمانند ، این کشور کمتر و کند تر بسوی دموکراسی مستقل و با معیارهای عراقی حرکت می کند چرا که همه احزاب و افراد نیاز پیدا می کنند که خود را با آمریکا هماهنگ کنند برای اینکه آمریکا حاکم است. در همین انتخابات اخیر آقای مالکی قبل از انتخابات گفت من اگر انتخاب شوم از آمریکایی ها یی خواهم خواست در عراق بمانند . چرا مالکی این حرف را می زند . چون مالکی می داند که بدون حمایت آمریکا نمی تواند در قدرت بماند.
آیا حضور آمریکایی ها در عراق ممکن است حکومت این کشور را به سمت فدرالیسم سوق بدهد ؟
آمریکایی ها یک طرح فدرالیسم داشتند که می تواند مقدمه تجزیه عراق باشد. ولی فعلا بی نتیجه مانده است . البته شیعیان و کردها با این طرح موافق هستند ولی امریکایی ها هنوز به جمع بندی نرسیده اند . البته حکومت فدراتیو در عراق به ضرر ایران نیست .
چرا ؟
دلیلش این است که در طول تاریخ عراق با ایران درگیری داشته است . هر چه به این صورت اداره شود به سود ایران است.