این تصور احتمالا به خاطر ساز و کار انتخابات شوراها شکل گرفته زیرا در آنجا رای دهندگان هم اعضای اصلی را برمی‌گزینند و هم اعضای علی‌البدل را.
به این ترتیب که در شوراهای شهر و روستا چنانچه عضوی استعفا کند یا از ادامه ایفای مسوولیت بازبماند یا فوت کند به صورت خودکار نفر بعدی جای او را می‌گیرد.
درباره خبرگان رهبری و مجلس شورای اسلامی اما هرگز این ساز و کار برقرار نیست کما این که همواره در مجلس خبرگان و مجلس شورای اسلامی برخی از نمایندگان یا به دولت راه یافته یا درگذشته اند اما جای خالی آنان تنها با انتخابات میان دوره ای پُر شده و نه با جایگزینی نفر بعدی !
زیرا اگر قرار بر این بود با درگذشت آیت الله علی مشکینی هم نفر بعدی لیست به صورت خودکار به خبرگان راه می یافت نه این که انتخابات میان‌دوره‌ای برگزار شود که در آن آیت الله محمد رضا مهدوی کنی برای نخستین و آخرین بار کاندیدای خبرگان شد و به ریاست آن هم رسید.
اگر قرار بود نفر بعد به جای مرحوم مشکینی وارد مجلس خبرگان شود مرحوم مهدوی کنی هیچ‌گاه نه نماینده این مجلس می‌شد و نه رییس آن.
این بحث البته در شهریور 1358 و پس از درگذشت آیت الله سید محمود طالقانی نیز درگرفت و برخی این شایعه را درانداختند که نفر بعدی - علی اصغر حاج سید جوادی - می تواند به مجلس خبرگان قانون اساسی (بررسی نهایی پیش نویس قانون اساسی) راه یابد.
سهمیه استان تهران در انتخابات خبرگان قانون اساسی که در مرداد 1358برگزار شد 10 نفر بود. ائتلاف حزب جمهوری اسلامی و نیروهای خط امام و ملی مذهبی ها در مقابل مجاهدین (منافقین بعدی) وروشنفکران سکولار 10 نفر را لیست دادند و برنده شدند.
آیت الله طالقانی با 2 میلیون و 16 هزار و 851 رای نفر اول شد. ابوالحسن بنی صدر با یک میلیون و 763 هزار و 126 رای دوم و آیت الله حسینعلی منتظری با یک میلیون 672 هزار و 851 رای در جایگاه سوم قرار گرفت. نفر دهم یا آخر چهره ناشناخته ای بود که به عنوان نماینده کارگران در لیست جای گرفته بود ( علی محمد عرب) و یک میلیون و 305 هزار و 136 رای آورد.
پس از فوت آقای طالقانی این شایعه درگرفت که نفر یازدهم (علی اصغرحاج سید جوادی) می تواند به خبرگان قانون اساسی راه یابد اما این اتفاق نیفتاد و هیچ نماینده ای جای طالقانی را نگرفت. به جز نفر یازدهم که حاج سید جوادی بود رتبه های 12 و 13 و 14 و 15 را نیز این افراد به دست آوردند:
12- مسعود رجوی با 297 هزار و 707 رای، 13- فخرالدین حجازی 189 هزار و 17 رای، 14- عبدالکریم لاهیجی با 179 هزار و 798 رای و 15- حبیب الله پیمان با 164 هزار و 644 رای.
بنابراین شایعه جایگزینی آیت الله محمد یزدی نمی تواند درست باشد. چرا که اولا چرا باید آقای محسن قمی یا دیگری به نفع او یا دیگری انصراف دهد؟
وقتی از مردم رای گرفته و در وضعیت عادی تنها دو بار در سال باید در جلسات شرکت کند و در وضعیت فوق العاده نیز طبعا حاضر می شود چرا باید انصراف دهد؟ ثانیا قاعدتا چهره هایی چون آقای مصباح یا محمد یزدی این گونه راه یابی را دور از شأن خود می دانند. ثالثا با این انصراف در انتخابات بعدی نیز جایی نخواهند یافت.
مهم‌تر از همه این که خبرگان و مجلس، شورای شهر نیست که نفرات بعدی به صورت خودکار راه یابند.
بنا بر این می توان گفت احتمال راه یابی آقایان مصباح یزدی و محمد یزدی به خبرگان منتفی است مگر آن که به استناد اختیار خبرگان برای تصویب قوانین مربوط به خود اتفاق خاصی بیفتد که آن هم قطعا نه به مصلحت است و نه متناسب با شأن این دو و آن نماینده یا نمایندگانی که قرار است انصراف دهند.
اگر کسانی شک دارند یادآوری موضوع فوت آیت الله طالقانی و وارد نشدن علی اصغر حاج سید جوادی یا ورود مرحوم مهدوی کنی در انتخابات میان دوره ای و نه به صورت خودکار مناسبت دارد.
بدین ترتیب حتی اگر انصراف یا فوتی رخ دهد ورود نماینده جدید منوط به برگزاری انتخابات میان دوره ای خواهد بود.
29213