نجات‌دهنده زمین از گازهای گلخانه ای از آمازون می‌آید

مجید جویا: یافته‌های پژوهشی جدید نشان می‌دهد احتمال این که جنگل‌های مناطق گرم‌سیری در نتیجه افزایش قابل انتظار گازهای گلخانه‌ای جو زمین در قرن جاری از بین بروند، بسیار کم است. این تحلیل، یافته‌هایی را رد می‌کند که در آن، از دست رفتن فاجعه‌بار جنگل بارانی آمازون به عنوان یکی از نتایج بالقوه تکان‌دهنده تغییرات آب‌وهوایی پیش‌بینی شده بود.

در این پژوهش که جامع‌ترین تحلیل در نوع خود به شمار می‌رود، یک گروه بین‌المللی از دانشمندان، اثر انتشار گازهای گلخانه‌ای را در صورت ادامه روند فعلی اقتصاد بر روی مقادیر کربنی که تا سال 2100/1479 در درختان جنگل‌های استوایی آمازون، آمریکای مرکزی، آسیا و آفریقا به دام می‌افتد، شبیه‌سازی کردند. آن‌ها این نتایج را با 22 مدل آب‌وهوایی متفاوت جهانی که با مدل‌های گوناگون از فرایندهای سطحی زمین همراه بودند، مقایسه کردند. در همه آنها به جز یک مورد، جنگل‌های بارانی این سه ناحیه ذخایر کربن را حتی در صورت افزایش انتشار گاز دی‌اکسیدکربن در تمام قرن جاری در خود حفظ می‌کنند.

جنگل‌های مستحکم بارانی
به گفته کریس هانتینگفورد، متخصص شبیه‌سازی آب‌وهوا در مرکز بوم‌شناسی و آب‌شناسی انگلستان، این تحقیق یک «مدرک قوی را در مورد استحکام جنگل‌های بارانی مناطق گرم‌سیری» فراهم می‌کند. اما او می‌افزاید که شک و شبهات به قوه خود باقی خواهد ماند.

برای مثال پیش‌بینی این امر که چگونه آب‌وهوا به طور منطقه‌ای تغییر خواهد کرد، امری دشوار خواهد بود. به علاوه هر مدل آب‌وهوایی جهانی، آب وهوا را تا حدی متفاوت از دیگران نمایش می‌دهد.

تنها شبیه‌سازی در تحقیق فوق که از دست رفتن توده گیاهان زنده را در جنگل‌های بارانی آمازون و آمریکای مرکزی پیش‌بینی کرده بود، بر اساس مدل HadCM3 (تهیه‌شده در مرکز هدلی سازمان آب‌وهوا و تغییرات جوی انگلستان) انجام شده بود. با استفاده از همین مدل به تازگی پیش‌بینی دیگری انجام شده بود که به ادعای آن، تغییرات آب‌وهوایی منجر به از دست رفتن بخش عظیمی از جنگل‌های آمازون خواهد شد.

پیتر کاکس، دانشمند آب‌وهوا در دانشگاه اکس‌تر بریتانیا، که از نویسندگان تحقیق اخیر بوده، در این تحقیق جدید نیز مشارکت دارد. او توضیح می‌دهد که برخلاف مدل‌های آب‌وهوایی دیگر؛ HadCM3 خشک شدن گسترده‌ای را در سراسر رودخانه آمازون در آینده پیش‌بینی می‌کند که تغییرات بزرگی را برای جنگل‌های آنجا به دنبال دارد. اما در پرتو داده‌های جدید و مدل شبیه‌سازی‌شده جدید، خشک شدن آمازون بسیار غیرمحتمل به نظر می‌رسد. او می‌گوید که در مقایسه با پژوهش‌های جاری، دانشمندان اعتماد بیشتری به پیش‌بینی‌های این تحقیق دارند، چرا که مبتنی بر مدل‌های بسیار بیشتر و البته مطلوب‌تر هستند.

دانیل نپستد، بوم‌شناس جنگل و مسئول موسسه تحقیقاتی محیط زیست آمازون در سن‌فرانسیسکو می‌گوید: «برای سالیان طولانی، این موضوع بسیار مهمی در دنیای علم بود و نظر حاصل از آن این است که گیاهان جنگل‌های گرم‌سیری حساسیت کمتری در مقابل تغییرات آب‌وهوایی دارند و خطر خشک شدن کمتر آن‌ها را تهدید می‌کند».

فرضیات نامطمئن
اما کاکس اشاره می‌کند که هنوز بی‌اعتمادی زیادی در مورد اینکه چگونه جنگل‌ها به تغییرات آب‌وهوایی پاسخ خواهند داد وجود دارد. در مقاله‌ای دیگر، برخی از همین نویسندگان نشان داده‌اند که گرمایش جهانی به تنهایی می‌تواند اثر عظیمی بر روی جنگل‌های مناطق گرم‌سیری داشته باشد؛ برای مثال به ازای هر یک درجه سلسیوس افزایش دما، حدود 50 میلیارد تن کربن از این مناطق گرمسیری آزاد خواهد شد.

اثر بارورکننده دی‌اکسیدکربن که منجر به رشد گیاهان می‌شود، اثر انتشار گازها را به طور کامل جبران خواهد کرد، البته اگر این اثر به بزرگی همان مقدار پیش‌بینی شده در مدل‌های استفاده شده در تحقیق جدید باشد. آنچه دانشمندان هنوز نمی‌دانند این است که آیا آن فرضیه تایید می‌شود یا نه؟

اینکه جنگل‌های گرمسیری ذخایر کربنشان را برای مدت طولانی نگه می‌دارند، کمک بسیار مهمی در راه ارتقای سیاست‌هایی خواهد بود که با هدف دست نخورده نگاه داشتن جنگل‌ها وضع شده‌اند، همانند برنامه REDD ایالات متحده که هدف آن، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از قطع درختان جنگلی و تخریب جنگل است.

اما نپستاد هشدار می‌دهد که ممکن است در 20 تا 30 سال آینده، رخدادهای شدید آب‌وهوایی، تهدیدهای ناگهانی بیشتری برای جنگل‌ها به وجود بیاورند؛ و چنان وقایعی، در یک دنیای رو به گرمایش بیشتر اتفاق خواهند افتاد.
53271