درگیری خونین اخیر میان تروریستهای سلفی و اعضاء کمیته های حمایت از کردهای سوریه در استان الحسکه در شرق سوریه نشان میدهد که کردهای سوریه راه خود را از تروریستها کاملا جدا کرده اند. این درگیری زمانی آغاز شد که گروه های تروریستی سلفی و ارتش موسوم به آزاد سوریه در منطقه "راس العین" واقع در مرز مشترک سوریه وترکیه تلاش کردند تا بر این منطقه حساس مرزی تسلط پیدا کنند. در این در گیری کمیته های عالی حمایت از مردم کرد سوریه وابسته به شورای عالی ملی کردها از ارتش موسوم به آزاد سوریه خواستند تا منطقه را سریعا تخلیه کند.
چرایی بروز درگیری
دلیل این امر این است که دولت ترکیه معمولا برای ارسال سلاح و مهمات به ارتش آزاد از این منطقه مرزی استفاده می کند که این مساله به بروز یک سلسله نا امنی ها در استان کردنشین الحسکه منجر شد. تروریستها و ارتش آزاد سوریه از مدتها پیش تلاش می کنند تا در گیری های داخلی را به استان های کردنشین الحسکه وقامشلی گسترش دهند تا زمینه دخالت دولت ترکیه را فراهم سازند. در عین حال کردهای سوریه برای مقابله با نفوذ تروریستها در مناطق کردنشین شرق سوریه از اقلیم کردستان عراق در خواست کمک کردند. حضور بیش از 80 هزار کرد در مناطق مرز مشترک عراق و سوریه نشان می دهد که مناطق کردنشین نیز تحت تاثیر بحران 22 ماهه سوریه قرار گرفته است. مهاجرت نا خواسته کردها به سمت مناطق مرزی عراق ناشی از شرایط معیشتی سخت و اوضاع اقتصادی نا پایدار در سوریه است.
وضعیت عمومی کردها در سوریه
اساسا کردهای سوریه که 15 درصد از جمعیت 24 میلیونی سوریه را تشکیل می دهند هر چند بیش از 50 سال است با نظام های مختلف سوریه مشکل دارند اما خود را بخشی از ساختار اجتماعی این کشور می دانند. ابراهیم هنانو یکی از رهبران کرد که نقش بسیار تعیین کننده ای در مقابله با استعمار فرانسه "1920تا 1946" در سوریه داشت هر گز به جدائی کردها از ساختار اجتماعی سوریه تن در نداد. در طول تاریخ 70سال گذشته کردهای سوریه چه در نهادهای مدنی و چه در نهادهای نظامی نقش بر جسته ای در شکل گیری نظام های سیاسی این کشور ایفا کردند. همچنین باید گفت شخصیت های کردتباری مانند حسنی الزعیم که در سال 1949 وفوزی سلو که ازسال 1951 تا سال 1953 ریاست جمهوری سوریه را بعهده داشتند در حفظ وحدت ملی سوریه نقش مهمی ایفا کردند.
تاثیر حزب بعث بر مساله کرد در سوریه
حضور شخصیت های کرد در عرصه های مختلف اجتماعی وسیاسی نشان از پویائی کردها برای مشارکت سیاسی سوریه و مشارکت در تعیین سرنوشت ملی خود دارد. اما از سال 1947 که حزب بعث به رهبری میشل عفلق در سوریه شکل گرفت انگیزه های قومیت گرائی عربی در این کشور به تدریج تشدید شد و کردها علیرغم سابقه مبارزاتی خودبه حاشیه رانده شدند. در سال 1958 که وحدت میان مصر دوران جمال عبدالناصر با سوریه شکل گرفت.
قومیت های موجود در سوریه بویژه کردها بسیاری از حقوق مدنی خود را از دست دادند. تلاش دولت های وقت سوریه برای کردزدائی از مناطق مرزی شرق سوریه و نیز شهرهای حلب و دمشق به بروز شکاف میان کردها و حاکمیت منجر شد. از سال 1963 که حزب بعث عملا قدرت را در دست گرفت بیش از 150 هزار کرد در حومه دمشق، حلب و نیز استان"رقه"تابعیت خود را از دست دادند و به عنوان شهروند درجه دو از کلیه امتیازات شهروندی محروم شدند.
آغاز اعتراضات مدنی کردها
اعتراضات مدنی کردها در حقیقت از سال 1958 و همزمان با اعلام وحدت میان مصر و سوریه آغاز شد زیرا جامعه این کشور تحت تاثیر آموزه های پان عربیستی جمال عبدالناصر فاصله خود را با قومیت های سوریه افزایش داد. چندین درگیری خونین میان ساکنان کرد شهرهای حلب، قامشلی و حسکه و نیروهای دولتی صورت گرفت که در این درگیری ها شمار زیادی از کردها و نیروهای دولتی کشته و زخمی شدند. همچنین لازم به ذکر است که همزمان با کودتای کمال اتاتورک در سال 1923 در ترکیه حساسیت ها بین دو کشور ترکیه و سوریه نسبت به کردها افزایش یافت. ترکیه از آن زمان ضمن محروم کردن کردها از حقوق مدنی آنان را به عنوان شهروندان درجه دو تلقی کرد که این امر همگرائی میان کردهای سوریه و ترکیه را افزایش داد.
همراهی اولیه کردها با اعتراضات 2011
با آغاز بحران داخلی سوریه در مارس 2011 کردها که خود را بخشی از ساختار اجتماعی سوریه می دانند در تظاهرات مردمی علیه دولت سوریه شرکت کردند. اما اختلاف کردها و اسلام گرایان سلفی و وهابی از آنجا شکل گرفت که کردهای استان های حلب، حسکه و قامیشلی با هر گونه اقدامات خشونت آمیز تحت هر عنوانی مخالفت کردند. به دنبال آن ارتش آزاد سوریه که از ستیزه جویان عرب تشکیل شده تلاش کرد تا کردها را از منطقه مرزی اعزاز واقع در مرز مشترک سوریه و ترکیه اخراج کند. منطقه اعزاز در حقیقت استان حلب را به مرزهای ترکیه ارتباط می دهد و از نظر ستیزه جویان عرب وسوری یک منطقه استراتژیکی برای دریافت سلاح وتجهیزات از ترکیه تلقی می شود. کردها نیز برای مقابله به تهاجمات ارتش آزاد سوریه کمیته های نظامی مردمی را در مناطق کرد نشین تشکیل دادند تا از ورود تروریست های مسلح جلو گیری کنند. رهبران اقلیم کردستان که از گسترش بحران در مناطق کرد نشین سوریه نگران هستند کلیه امکانات لجستیکی را در اختیار کمیته های نظامی مردمی در استانهای کرد نشین سوریه قرار دادند.
اقدامات ترکیه در قبال تحولات کردستان سوریه
اما در این بین دولت ترکیه تلاش کرد تا از شرایط موجود در سوریه برای ایجاد تقابل میان کردهای "پ.ک.ک" و کمیته های نظامی مردمی استفاده کند. به در خواست دولت ترکیه اعضاء شورای ملی سوریه در استانبول در یک اقدام شگفت انگیز عبدالباسط سیدا که یک سوری کرد تبار است به عنوان رئیس شورای ملی انتخاب کردند. هدف این بود تا کردهای سوریه را به پیوستن به در گیری های داخلی این کشور تشویق کنند زیرا با بحرانی شدن مناطق کرد نشین سوریه، دولت ترکیه به بهانه حفظ امنیت مناطق مرزی توجیه قابل قبولی برای دخالت نظامی داشته باشد. اما انتخاب عبدالباسط سیدا به عنوان رئیس شورای ملی سوریه موجب نشد که کردهای این کشور وارد بازی خطرناک در گیری های داخلی سوریه شوند. هر سه کشور ترکیه ، عربستان و قطر که نقشی کاملا تخریبی در بحران سوریه ایفا می کنند تلاش کردند تا کردها را که بزرگترین و منسجم ترین قومیت سوریه بشمار می روند درگیر بحران داخلی این کشور سازند.
اقدامات اصلاحی اسد در قبال کردها
از سوی دیگر بشار اسد رئیس جمهوری سوریه که از نقش تاثیر گذار کردها در رخدادهای داخلی سوریه به خوبی آگاه است تلاش کرد تا این قومیت را خارج از دایره بحران داخلی سوریه باقی بگذارد. بشار اسد پس از آغاز بحران سوریه تابعیت سلب شده 150 هزار کرد سوری را مجددا به آنان باز گرداند ویک سلسله امتیازاتی در حد خود گردانی به کردهای استانها قامیشلی و حسکه داد. این سیاست هر چند با تاخیر از سوی دولت سوریه اتخاذ شد اما به نظر میرسد در جذب کردهای سوریه وصف آرائی آنان در برابر ستیزه جویان خشونت طلب سوریه کاملا موثر بوده.
اتخاذ سیاست بی طرفی از سوی کردهای سوریه موجب شد تا دولت ترکیه تروریست های مسلح را برای ورود به منطقه کردنشین راس العین تشویق کند. تروریست های سلفی و وهابی در اقدامی تحریک آمیزتلاش کردند تا کردهای مقیم راس العین را به سایر مناطق سوریه کوچ اجباری دهند که با واکنش کمیته های نظامی مردمی مواجه شدند. لذا اکنون مناطق کردنشین سوریه علیرغم بر خورداری از یک آرامش نسبی در مقایسه با سایر مناطق سوریه، شاهد تحرکات تروریستهای سلفی هستند. این تروریست ها با کمک دولت رجب طیب اردوغان تلاش می کنند تا کردها، مسیحیان و درزی ها را که قومیت های مهم سوریه را تشکیل میدهند وارد بحران این کشور کنند .در برابر، دولت بشاراسد همواره تلاش داشته تا از وجود این قومیت ها برای برون رفت از بحران فعلی و تقابل با تروریست های عرب استفاده کند. بنا بر این اگر سه قومیت بزرگ مذهبی و نژادی کرد، مسیحی ودروزی وارد بحران سوریه نشوند قطعا ستیزه جویان عرب و ارتش آزاد سوریه نخواهند توانست به تنهائی دولت بشار اسد را سر نگون کنند.
4949