وقتی تلویزیون از مهاجران افغانستانی آشنایی زدایی می‌کند

مژگان اینانلو کارگردان «ریشه در خویش» درباره انگیزه اش برای ساخت این مستند توضیح داد: "استاد محمدکاظم کاظمی، شاعر افغان مقیم تهران شعری درباره احوالات مهاجران در ایران دارد که مطلع آن این است: غروب در نفس گرم جاده خواهم رفت‌. پياده آمده‌ بودم‌، پياده خواهم رفت‌... این شعر آنقدر مرا تحت تاثیر قرار داد که فکر کردم باید حتما مستندی در این زمینه بسازم."

وی افزود: قدم بعدی آشنایی با «دُر دری» انجمن شاعران افغانی در گلشهر مشهد بود که یک سال به آنجا رفت و آمد داشتم و بعضی افراد را شناسایی کردم. به ویژه که معتقدم ادبیات فارسی به طور خاص می تواند عامل صلح بین مردم منطقه باشد و با این زبان مشترک قادر خواهیم بود بسیاری از سوءتفاهمات را بین ایران، افغانستان و تاجیکستان رفع کنیم. حتی به حل مشکلاتمان با استفاده از ادبیات فارسی و پتانسیل شعر بیاندیشیم.

این مستندساز تصریح کرد: در «ریشه در خویش» بیشتر روی روابط انسانی تمرکز کرده ام. فارغ از سوالاتی نظیر «قوانین کشور درباره مهاجران چگونه است؟ چرا افغانی ها مهاجرت کردند؟ آیا به کشور خودشان برمی گردند یا برنمی گردند؟» من به این می اندیشم که وقتی سوار اتوبوس هستیم برخی چه رفتاری را با مهاجر کشور افغانستان دارند؟

اینانلو یادآور شد: در این اثر آشنایی زدایی از مهاجران صورت گرفته است. ما قبلا افغانی ها را به عنوان آدم های ساکت و خاموشی می شناختیم که در حال کارگری و کارهای سطح خودشان هستند اما کمتر وارد یک رابطه فرهنگی با آنها شده ایم. من در این کار سعی کردم بیشتر شنونده آنها باشم تا بخواهم قضاوتی کنم یا تحلیلی داشته باشم.

کارگردان «ریشه در خویش» ادامه داد: در این مستند مخاطب ایرانی حرف هایی از مهاجران افغانی می شنود که چند دهه است در ایران زندگی می کنند و من برای انتقال این حرف ها از زبان ادبیات و شعر استفاده کرده ام. ایهام، نشانه گذاری و اشاراتی که در فیلم وجود دارد، زبان غالب فیلم است که مثل زبان شعر رازگونه به حساب می آید.

وی تأکید کرد: در این اثر افراد به جای اینکه حرف بزنند و خودشان را معرفی کنند با شعر به معرفی خود می پردازند و از این دغدغه ها می گویند که آنها هم نیازمند احترام هستند، نیازمند این هستند که درک شوند و غربت برایشان مسئله آزاردهنده ای است. این غربت دردناک تر هم می شود وقتی آنها از طرف جامعه میزبان درک نمی شوند.

اینانلو با بیان اینکه تلاش کرده در این اثر نشان دهد ایجاد رابطه انسانی فراتر از این است که یکدیگر را به عنوان مهاجر یا میزبان قضاوت کنیم، به معرفی برخی از شخصیت های «ریشه در خویش» پرداخت: زهرا حسین زاده یک شاعر افغانی است که در یک سالگی به ایران مهاجرت کرده و 30 سال است که در مشهد زندگی می کند. او غزل سرای خوبی به  حساب می آید و پدرش مُهرساز است.

این مستندساز اضافه کرد: با دخترانی در این اثر آشنا می شویم که شاعر هستند اما در مزارع سبزی مشهد به عنوان کارگر روزمزد کار می کنند. یا بانوی نقاشی که مهاجر افغانستانی هست و در اتاق کوچک خودش نقاشی پرتره می کشد و از این طریق امرار معاش می کند. پسر پادویی در این مستند داریم که نگهبان بازار تهران است اما در اصل نویسندگی می کند و داستانهایش در معتبر مجله داستانی کشور یعنی مجله داستان همشهری چاپ شده است یا کارگر روزمزد ساختمانی که از جمله شاعری قوی است.

وی در پایان گفت: ما در «ریشه در خویش» از کودک گرفته تا پیر، از شادی گرفته تا غم، از نحوه برگزار کردن عروسی افغانی ها، قبرستانشان، آرایشگاه زنانه شان و پسته شکستنشان تصویر گرفته ایم. این اثر به منزله توری است که مخاطب را با زندگی مهاجران افغانستانی در ایران آشنا می کند و من آن را آلبوم عکسی از مهاجران افغانستانی در ایران معرفی میکنم.

پیش از این و در پی پخش برنامه های مرتبط با موضوع مهاجران افغان در ایران62  تشکل افغان در نامه ای به رئیس رسانه ملی از نگاه مثبت این رسانه به مهاجران افغانستانی قدردانی کردند.

«ریشه در خویش» جمعه 30 مرداد ساعت 14 روی آنتن می رود و بازپخش آن جمعه 6 شهریور ساعت 23خواهد بود.

5757