افزایش ۲۴درصدی اعتبارات سازمان محیط زیست در بودجه سال ۹۴/ وقتی زباله ها و فرهنگ‌سازی بودجه نمی‌گیرند

طهورا شهبازی: بررسی بودجه محیط زیست در سال 1394 از آن منظر اهمیت می یابد که آلودگی شدید هوای کلانشهرها، خیمه سهمگین ریزگردهای کشورهای عربی بر آسمان کشور، انباشت آلودگی های نفتی و سموم کشاورزی در سواحل دریا و رودخانه ها، تداوم تخریب و ویرانی تالاب های ایران، وضعیت بغرنج حیات وحش، تخریب جنگل های حفاظت شده به همراه هزاران مشکل زیست محیطی دیگر، وضعیت مدیریت محیط زیست ایران را در این سال ها اسفبارتر از قبل نشان می دهد. و محیط زیست به واسطه کنش و واکنش های آن با سایر بخش های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی حوزه ای بسیار فراگیر محسوب می شود.

بررسی لایحه بودجه سال 1394 کل کشور در بخش محیط زیست نشان می دهد که میزان اعتبارات این بخش 2,985,640میلیون ریال است. این اعتبار 0.14 درصد از کل بودجه فصول مختلف بودجه ای را به خود اختصاص داده است. این درحالی است که سهم بودجه فصل محیط زیست بین سایر فصل ها با وجود تغییر رویکردها و اهداف در این بخش تنها یک صدم درصد نسبت به قانون بودجه سال 1393 افزایش یافته است.

مرکز پژوهش های مجلس در بررسی انطباق لایحه بودجه سال 1394 نسبت به بودجه سال پیش از آن نتیجه گرفته که به اهداف زیست محیطی توجه بیشتری شده است. 

در این لایحه برای اولین بار یک ردیف بودجه به طرح های مطالعه حفاظت و احیای دریاچه های استان فارس و مطالعه، حفاظت و احیای تالاب هامون اختصاص داده شده است.

اما نکات قابل تامل و منفی نیز در این لایحه وجود دارد. مرکز پژوهش های مجلس دراین باره می نویسد: «یکی از نکات حایز اهمیت این است که برخی از طرح ها و برنامه های زیست محیطی که در طی سال های گذشته دارای ردیف های بودجه ای بوده اند، بدون رسیدن به نتیجه مطلوب حذف شده اند. همچنین با توجه به طی مدت 9ماه از سال 1393 و اعطای تخصیص 48درصدی منابع به اعتبارات طرح های تملک دارایی سرمایه ای ملی از یک سو و مشکلات ناشی از عدم اجرای کامل برنامه و شاخص های مرتبط با برنامه در سال 1393 عدم تخصیص کامل اعتبارات در سال جاری موجب بروز مشکلات در سال 1394 خواهد شد.»

لایحه بودجه سال 1394 دارای 21فصل است. فصل محیط زیست 7 برنامه و 14 طرح دارد؛ برنامه های حفاظت از طبیعت و تنوع زیستی، مدیریت آلاینده ها و پسماندها، ساختمان ها و تجهیزات، حفاظت از زیست بوم ها و گونه های خشکی، حفاظت و بهره برداری از زیست بوم ها و گونه های آب های داخلی و دریایی، برنامه ساماندهی سواحل و طرح های شنا و برنامه پژوهش های کاربردی.

اعتبارات هزینه ای، 60درصد از اعتبارات فصل محیط زیست 

در بخش محیط زیست به دلیل عدم توجه جدی به امور حفاظتی و توسعه پایدار در طی سال های اخیر، به منظور جلوگیری از تخریب و حفاظت، بیشترین اعتبارات فصل محیط زیست متعلق به پروژه های عمرانی بوده است که میزان اعتبارات تملک دارایی های سرمایه ای 40درصد از کل اعتبارات فصل محیط زیست را به خود اختصاص می دهد و 60درصد از اعتبارات متعلق به اعتبارات هزینه ای است. یکی از نکات این لایحه تخصیص 62درصدی کل اعتبارات این فصل به اعتبارات استانی است؛ اعتبارات استانی 42درصد نسبت به قانون بودجه سال 1393 افزایش یافته.

اعتبارات تملک دارایی های سرمایه ای در لایحه بودجه سال 1394 همانند سال گذشته، فقط متعلق به سه برنامه حفاظت از طبیعت و تنوع زیستی، مدیریت آلاینده ها و پسماندها و برنامه ساختمان ها و تجهیزات است و برای سایر برنامه ها اعتباری منظور نشده است.

برنامه حفاظت از طبیعت و تنوع زیستی کشور در سال 1394 دارای 8طرح (تدوین و اجرای طرح های توجیهی - تفصیلی مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست، حفاظت از تنوع زیستی در سطح زیست بوم ها و گونه های جانوری، حفاظت و احیای تالاب های منتخب در معرض خطر کشور، ایجاد نظام جامع آمار و اطلاعات زیست محیطی کشور و تدوین برنامه آموزشی، تحقیقاتی و پیام رسانی زیست محیطی و حفاظت ، احیای تالاب انزلی؛ مطالعه حفاظت و احیای دریاچه های استان فارس: مطالعه، حفاظت و احیای تالاب هامون) است.

البته طرح های بررسی و حفاظت محیط زیست دریایی، ایجاد پارک طبیعت تهران، تجهیز و ساماندهی محیط زیست کشور در این برنامه نسبت به قانون بودجه سال 1393 حذف شده است.

مجموع اعتبارات تملک دارایی های این برنامه در لایحه پیشنهادی سال 1394 حدودا 73درصد کل اعتبارات تملک دارایی های سرمایه ای فصل محیط زیست را به خود اختصاص داده است.

برنامه مدیریت آلاینده ها و پسماندها نیز دارای پنج طرح است و شامل پایش فراگیر محیط زیست، بررسی و حفاظت محیط زیست انسانی، ارزشگذاری اقتصادی منابع محیط زیستی، ایجاد سیستم کنترل و پایش آلودگی ها و مطالاعات جامع مدیریت مقابله با ریزگردها و پدیده گردو غبار است. برنامه مدیریت پسماندها حذف شده است. برنامه ساختمان ها و تجهیزات نیز یک طرح دارد.

میزان اعتبارات تملک دارایی های سرمایه ای ملی در بخش محیط زیست در سال 1394 به طور کلی 30درصد نسبت به قانون بودجه سال 1393 افزایش یافته است و بیشترین افزایش مربوط به برنامه مدیریت آلاینده هاست.

به اعتقاد گزارش نویس مرکز پژوهش های مجلس، یکی از ضعف های این لایحه افزایش 2درصدی اعتبارات تملک دارایی های سرمایه ای استانی در لایحه پیشنهادی سال 1394نسبت به قانون بودجه سال 1393 است.

حذف طرح مدیریت پسماند در بودجه امسال

تغییرات اعمال شده مرتبط با طرح های تملک دارایی های سرمایه ای در لایحه بودجه سال 1394 نسبت به سال جاری (1393) عبارتند از:

مرکز پژوهش های مجلس در این بخش نتجیه گرفته است: «با توجه به سیاست ها و برنامه ریزی های صورت گرفته باید سال خاتمه یافتن برخی طرح ها، سال 1393باشد، اما به دلایل متعددی تحقق اهداف میسر شده و حذف یکباره ردیف بودجه ای آنهانیز منطقی نیست.»

میزان اعتبارات سازمان حفاظت محیط زیست با افزایش 24درصدی در لایحه سال 1394 پیش بینی شده است. در لایحه بودجه سال 1394 میزان اعتبارات هزینه ای این سازمان 13درصد و میزان اعتبارات تملک دارایی های سرمایه ای این سازمان 27درصد افزایش داشته است. میزان کل اعتبارات سازمان حفاظت محیط زیست حدودا 35درصد کل اعتبارات فصل محیط زیست را به خود اختصاص داده است.

بررسی میزان اعتبارات تملک دارایی های سرمایه ای این سازمان نشان می دهد که بودجه پیشنهادی اعتبارات تملک دارایی های سرمایه ای سال 1394 این سازمان 70درصد کل اعتبار 70درصد کل اعتبارات سازمان حفاظت محیط زیست در لایحه بودجه سال 1394 را به خود اختصاص داده است.

از 7 برنامه ای که سازمان حفاظت محیط زیست مسوولیت آن را برعهده دارد، 5برنامه دارای اعتبارات هزینه ای هستند. در لایحه بودجه سال 1394 میزان اعتبارات هزینه ای 29درصد کل اعتبارات این سازمان را شامل می شود.

رشد 14درصدی هزینه های سازمان

مقایسه لایحه بودجه هزینه ای سازمان حفاظت محیط زیست در سال 1394 نشان می دهد که این بودجه نسبت به سال گذشته،  14درصد رشد دارد و سه برنامه هزینه ای به برنامه های این سازمان اضافه شده است. این در حالی است که درباره ارتقای فرهنگ و اخلاق محیط زیستی شاهد کاهش صد درصدی اعتبارات در لایحه سال 1394 نسبت به قانون بودجه سال 1393 هستیم.

کاهش درآمد از جریمه ها

بررسی وضعیت درآمدهای سازمان حفاظت محیط زیست در بودجه پیشنهادی سال 1394 نشان می دهد که درآمدهای این سازمان بیشتر از طریق درآمدهای ناشی از جرایم و خسارات زیست محیطی تامین می شود. این در حالی است که پیش بینی این جرایم و خسارات زیست محیطی در لایحه پیشنهادی سال 1394، 44درصد کاهش یافته است.

همچنین درآمد حاصل از عوارض مقابله با آلودگی محیط زیست و کمک به توسعه حمل و نقل عمومی کلا در این لایحه حذف شده است. در صورتی که صندوق ملی محیط زیست تنها از طریق این جرائم می تواند شروع به فعالیت کند و تاکنون به دلیل کمبود اعتبارات، این صندوق هنوز تشکیل نشده است. در لایحه بودجه سال 1394میزان درآمدهای این سازمان نسبت به قانون بودجه سال 1393، 98 درصد کاهش یافته است.

نتایج گزارش بررسی شاخص عملکرد محیط زیست توسط مرکز سیاستگذاری و قوانین دانشگاه ییل نشان می دهد ایران از میان 132کشور جهان با کسب نمره 42.73 در مقام 114جهان قرار گرفته است، این در حالی است که در سال 2010 با کسب نمره 60 در مقام 78جهان و در سال 2008 میلادی با نمره76.9در رتبه در رتبه 67 جهان قرار داشته است.

البته لازم به ذکر است که تحلیل وضعیت اجرای برنامه ها و متغیر ها در دو سال اخیر نشان از بهبود نسبی شرایط تحقق برنامه ها و ماموریت های مندرج در برنامه پنجم توسعه و سایر قوانین و مقررات متناظر دارد اما به دلیل گستردگی تخریب های زیست محیطی و عدم توجه کافی به مباحث زیست محیطی ادامه این روند نگران کننده است.

با توجه به طی مدت 9ماهه از سال 1393 و اعطای تخصیص 48درصد منابع و اعتبارات طرح های تملک دارایی سرمایه ا ی از یک سو و مشکلات ناشی از عدم اجرای کامل برنامه و شاخص های مرتبط با برنامه در سال 1393 و عدم تخصیص کامل اعتبارات در سال جاری موجب بروز مشکلاتی در سال 1394 می شود.

توجه: جدول ها از گزارش مرکز پژوهش های مجلس درباره لایحه بودجه سال ۹۴ اقتباس شده اند.

47233