اکنون آشکار شده است که روسیه با رویگردانی کامل از ایران، همگامی و همراهی با غرب را در تشدید تحریم های بین المللی پیش گرفته و حتی در این مسیر گاهی جلوتر از غرب هم حرکت می کند، عدم تحویل موشک های اسکاد اس 300 و نیز ایجاد مانع برسر ورود کارشناسان و دانشمندان هسته ای ایران به روسیه نشانگر حرکت شتابان روسیه و دور شدن از تهران و ورود به اردوگاه غرب است. گرچه روسیه در تصویب قطعنامه ضد ایرانی 1929 تلاش نمود که با تدوام بازی دو سویه و امتیازگیری از طرفین منازعه در بحث هسته ای ایران به اهداف خویش برسد و در این راه از فرمول تحریمهای هوشمندانه برای حفظ منافع اقتصادی خود در بازار داخلی ایران نیز سود برد، ولی با تشدید منازعه ایران با امریکا، ورود مجدد سران کاخ سفید به بحث سپرموشکی در شرق اروپا و گسترش روابط استراتژیک با برخی از جمهوری های شوروی سابق از جمله گرجستان شرایط رابرای معامله پنهانی بین دو قدرت جهانی فراهم نمود.
لذا روسیه با مسکوت گذاشتن تحویل موشک های اس 300 و همراهی در تشدید تحریم ها علیه ایران موفق شد تا حدودی از گسترش نفوذ غرب در شرق اروپا و حیات خلوت خویش جلوگیری نماید. پس از آشکار شدن نیات واقعی روسها و واکنش مسوولین ایران نسبت به سیاست های ضد ایرانی کرملین، بار دیگر نگاهها متوجه اژدهای زرد شد. سوالی که مطروحه، این است که آیا پکن جای مسکو را در معادلات جدید منطقه ای ایران می گیرد؟
نقش چین در شطــرنج سیاسی پرونده هسته ای کشورمان چگونه خواهد بود؟ بی تردید قصد مبرا دانستن چین را در همراهی با قطعنامه 1929 نداریم چرا که چین نیز به همراه روسیه جزء موافقان این قطعنامه ضد ایرانی در شورای امنیت بود.
در خصوص روابط ایران و چین در سالهای اخیر و مخصوصاً عملکرد پکن در امور مربوط به پرونده هسته ای کشورمان بحث های زیادی صورت گرفته است.
نحوه تعامل و ارتباط میان در کشور به ویژه در مسائل استراتژیک شاخصی برای پایداری و اهمیت روابط دو کشور در سیاست خارجی است ایران و چین بعنوان دو کشور متمدن از سالیان دور بایکدیگر مراودات دیپلماتیک داشتند و این روابط بر اساس منافع متقابل دو ملت همواره از روند روبه رشد برخوردار بوده و است. پیروزی ایران و به خطر افتادن منافع راهبردی امریکا و تضاد ایدئولوژیکی میان پکن - واشنگتن زمینه برای همکاری نزدیک میان دو کشور فراهم نمود.
عضویت چین در شورای امنیت سازمان ملل و سازمان شانگهای نهادی بین المللی و ضد غربی، ایران را متوجه قدرت نوظهور جهانی کرد. نیازهای رو به رشد بازار داخلی چین برای مصرف انرژی و بازار بکر ایران برای سرمایه گذاری در حوزه صنعتی نزدیکی بیشتر دو قدرت پر نفوذ منطقه ای را به امر اجتناب ناپذیری بدل ساخت. از زمان مطرح شدن پرونده هسته ای ایران بعنوان موضع امنیتی در محافل بین المللی، چین همواره از افزایش فشارهای سیاسی و تشدید تحریم ها علیه ایران حمایت نکرده و در غیب شرکت های چند ملیتی غرب و روگردانی اخیر روسها تلاش نموده، که با حضور فعال در عرصه تجاری و صنعتی ایران حداقل سود آوری داشته باشد بطوریکه به رغم همراهی باغرب در تصویب قطعنامه 1929 علیه ایران، مذاکره و گفتگوهای دیپلماتیک بین گروه 1+5 و ایران را مسیر مناسب برای حل و فصل اختلاف دانسته است.
البته در تحلیل سطح روابط بین تهران- پکن، نیازهای میان طرفین نیازهای استراتژیک متقابل است. چرا که تلاش امریکا برای بازگشت به تز یکجانبه گرای و حفظ هژمونی خویش در عرصه نظام بین المللی مطلوب ایران و چین نیست.روابط استژایک میان امریکا و تایوان و قرار گرفتن چتر حمایتی واشنگتن از این کشور در آسیای شرقی موجب نگرانی مقامات پکن است.
چرا که چین تایوان را جزء از خاک جدا نشدنی خود می داند و نسبت به خطر افتادن منافع خویش در این جزیره بارها هشدار داده، همچنین مسأله مورد اختلاف چین و امریکا علاوه برتایوان، به مسأله حقوق بشر در چین، مساله هسته ای کره شمالی مسأله تبت و سینگ کیانگ و ایجاد بلوک بندهای منطقه ای علیه چین در آسیا بر می گردد.
چین به نظر می رسد که در منازعه هسته ای ایران به عنوان بازیگر جهانی بدنبال تنظیم نظم و قواعد بازی بر اساس منافع خویش است در این میان تلاش دارد در حوزه های بین المللی مانند خلع سلاح، انحصار هسته ای دیدگاه خاص را حفظ نماید. با این وجود حجم عظیم معاملات تجاری میان پکن واشنگتن و نیز اتحادیه اروپا با توجه به جهانی شدن اقتصاد و فرایند نیازهای متقابل گویای این امر مهم است، دیدگاه چین هم همانند روسیه نسبت به ایران نمی تواند برگرفته از هنجارهای مشترک و راه حل دراز مدت باشد. لذا پکن نیز در دراز مدت یا پذیرش نظم بین المللی و قواعد موجود، ممکن است رفتار مشابه رفتار روسها با ایران داشته باشد.
عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات میان فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی
نظر شما