محبوبه عمیدی: این روزها ذهن بیل گیتس را علاوه بر نرم‌افزارها، فقر و بیماری‌های شایع در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، انرژی نیز به خود معطوف داشته است. او در مصاحبه‌ای با تکنولوژی ریویو از راه حل‌ها و روش‌های تازه می‌گوید.
بنیاد گیتس دارد روی مشکلات بزرگی مانند بیماری‌های عفونی در کشورهای فقیر کار می‌کند. از سوی دیگر روی تأمین انرژی برای حدود 9 میلیارد انسان در سال 2050 تمرکز کرده است. آیا تأمین منابع تازه برای انرژی هم بخشی از نوع‌دوستی است؟
دقیقا نه! بازار انرژی بازاری فوق‌العاده رقابتی و بزرگی است. این بازار به راحتی می‌تواند شما را اگر ایده‌های خوب و قابل اجرایی داشته باشید، ببلعد. دنیای سرمایه‌داری اجازه نمی‌دهد مخترعان و مبتکران نفع چندانی از ابداعاتشان ببرند، اما در جامعه تحقیق و توسعه محور همیشه مجموعه‌ای از منافع برای این افراد وجود خواهد داشت. به همین دلیل است که دولت‌ها بخش عمده‌ای از هزینه‌های تحقیق و توسعه در بخش بهداشت و درمان را به عهده می‌گیرند.
بیل گیتس یکی از اعضای انجمن ابداعات انرژی آمریکا است که تلاش می‌کند سیاستگذاری انرژی را در این کشور تغییر دهد و در واقع بودجه تحقیقات انرژی را از 5میلیارد دلار در سال به 16میلیارد دلار برساند. من نمی‌فهمم چرا سرمایه‌گذاری دولتی اینقدر اندک است؟
این موضوع باعث حیرت من هم شده بود. بودجه سلامت ملی بیش از 30میلیارد دلار است.
خوب چرا سرمایه‌گذاری مطمئن، منظم و قابل‌توجه بنیاد گیتس نمی‌تواند تغییری ایجاد کند؟
ما روی نوع خاصی از زیست توده (بیومس) کار کرده‌ایم که می‌تواند زمانی که جاده یا زیرساختی وجود ندارد به مصرف انرژی محلی برسد اما برای چنین اختراعاتی بازاری وجود نخواهد داشت.
به عنوان یک سرمایه‌گذار، مشارکت در شرکت‌های درگیر در بازار انرژی یا ابداع اختراعات مرتبط را ترجیح می‌دهم.
اگر با تأمین 11میلیارد دلار بودجه تازه موافقت شود، چه فناوری‌هایی در اولویت خواهند بود؟
واقعیت این است که ما نمی‌خواهیم یک پروژه منهتن تازه (پروژه محرمانه ساخت بمب اتمی درجنگ جهانی دوم) داشته باشیم و جمعی از نوابغ را در کنار یکدیگر جمع کنیم تا به یک هدف از پیش تعیین‌شده برسیم. ما به روش‌هایی ارزان نیاز داریم که هر کجای کره زمین بتوانند مورد استفاده قرار بگیرند.
فکر می‌کنم این پروژه چون هدف مشخصی داشت به نتیجه رسید. نظر تو چیست؟
ما هم تعریف مشخصی از منابع انرژی تازه داریم. می‌خواهیم ارزان باشند، انتشار گازهای گلخانه‌ای توسط آنها به صفر برسد و در تمام نقاط دنیا قابل‌استفاده باشند. مطمئنا برای رسیدن به این هدف راه‌های بسیاری وجود خواهد داشت. اگر به هزینه‌های تأمین انرژی یا مالیات آن در کشورهای گوناگون نگاه کنید، می‌بینید هزینه‌ای که شهروندان بابت انرژی می‌پردازند اندک نیست. با همین بودجه اگر متمرکز شود می‌شود موفقیت‌های چشمگیری به دست آورد.
فکر می‌کنی سیاست کاهش تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای به نتیجه خواهد رسید و مالیات کربن اجرا خواهد شد؟
فکر می‌کنم مالیات کربن گزینه خوبی باشد. این مالیات می‌تواند برای تولید منابع تازه به کار گرفته شود و از سوی دیگر تخمین آن برای هر کارخانه احتمالا می‌تواند بعضی تأسیسات قدیمی را از رده خارج کند تا جایگزین بهتری برای آنها شروع به کار کند. تمامی این تغییرات در بازه‌ای 50 ساله اجرا خواهد شد.
کمی پیچیده و غیرقابل اجرا به نظر نمی‌رسد؟
اینطور فکر نمی‌کنم. این مالیات می‌تواند برای تحقیقات تازه و مؤثر مورد استفاده قرار بگیرد و هزینه‌های انرژی مصرفی را کاهش دهد.
بیل گیتس دستیابی به منابع تازه انرژی را پیچیده می‌داند و معتقد است با مسائل ناشناخته و دشواری در طول مسیر برخورد خواهیم کرد، این نمی‌تواند مأیوس‌کننده باشد؟
واقعیت این است که دستیابی به این منابع ساده نیست و اگر خیلی ساده جلوه داده شود، دیگر بودجه‌ای برای تحقیق و توسعه وجود نخواهد داشت. انتشار بالای گازهای گلخانه‌ای امری کاملا بدیهی است و مطمئنا رساندن این انتشار به نزدیک صفر کار ساده‌ای نیست. حتی اگر ما این رقم را به صفر برسانیم، طبیعت شامل جانداران، گیاهان و بسیاری فرایندهای طبیعی آن را خواه‌ناخواه افزایش خواهد داد.
از سوی دیگر، مصرف انرژی در ایالات متحده دو برابر سرانه مصرف انرژی بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا است. در خوش‌بینانه‌ترین حالت و برابری این مصرف سرانه باز هم به کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای به ازای تولید واحد انرژی نیاز خواهیم داشت. در کنار آن باید انرژی ارزان با آلودگی پایین برای کشورهای فقیر تأمین شود.
تو در مورد معجزه انرژی صحبت کرده‌ای. آیا باید منتظر یک جهش ناگهانی مانند یک رآکتور اتمی تازه باشیم؟
نه! ما اصلا دنبال چنین چیزی نیستیم. صنعت هسته‌ای نزدیک به 4دهه است که دیگر در اولویت نیست. پیشرفت‌هایی هم که زمانی پیش‌بینی می‌شدند هرگز به اجرا درنیامدند.
پس به چه نوع معجزه‌ای نیاز داریم؟
ما به مجموعه‌ای از منابع انرژی تازه و ارزان نیاز داریم. می‌شود اسمش را بگذاریم مزرعه انرژی! ما نه‌تنها به بهبود شیوه‌های نگهداری انرژی نیاز داریم بلکه باید برای پخش صحیح آن به شکل گسترده و با استفاده از منابع گوناگون و متناوب راه حلی پیدا کنیم. در حال حاضر تولید انرژی مستلزم ایجاد آلودگی و انتشار گازهای گلخانه‌ای است. این مسئله بزرگ‌ترین مشکل فعلی ماست.
آیا واقعا انرژی هسته‌ای بهترین گزینه برای ایجاد جهش در صنعت انرژی است؟
خوب، من زمانی با تراپاور -یکی از قدیمی‌ترین تأمین‌کنندگان انرژی هسته‌ای- کار کرده‌ام و نمی‌توانم ادعا کنم همه جنبه‌های تأمین انرژی هسته‌ای را بررسی کرده‌ام. فکر می‌کنم انرژی گرمایی‌خورشیدی گزینه بسیار‌خوبی باشد. روی انرژی خورشیدی‌شیمیایی هم تحقیقات متعددی انجام می‌شود. اما در مورد جلبک‌ها که بخشی از هزینه آن دارد توسط بنیاد گیتس تأمین می‌شود، همه چیز دارد سریع پیش می‌رود. فکر می‌کنم هیچ منبعی قابل چشم‌پوشی نباشد.
این حقیقت دارد که تراپاور موفق‌شده یک رآکتور موج‌رونده اختراع کند؟
تراپاور توان مالی ساخت چنین رآکتوری را ندارد. ما داریم با گروه‌های گوناگون و شرکت‌های خصوصی بر سر تأمین بخشی از این هزینه‌ها صحبت می‌کنیم. امیدوارم این رآکتور تا سال 2020 میلادی به بهره‌برداری برسد. احتمالا این رآکتور در قاره آسیا و در کشور چین ساخته خواهد شد.
قدرت این رآکتور تازه چطور است؟
فوق‌العاده است و ریسک بالایی دارد. اما دنیا به چنین قدرت‌های سرکشی برای تأمین انرژی نیاز خواهد داشت. ما به ساخت یک کارخانه نمونه نیاز داریم که پروژه سنگینی خواهد بود. باید تمام توان علمی و اقتصادی‌مان را به کار بگیریم.
چطور می‌شود یکی از موفق‌ترین مدیران دنیا و مدیر بنیاد گیتس به انرژی که مقوله کاملا جدایی است، رو بیاورد؟
من در 20سالگی شبانه‌روز روی نرم‌افزارها تمرکز کردم، سال‌های 30سالگی را به مدیریت و به کارگیری روش‌های بهتر مدیریتی پرداختم. دهه 40 به مدیریت سازمان‌های عظیم و تبیین سیاست‌های تازه گذشت و فکر می‌کنم در دهه 50 هم دارم همین مسیر را ادامه می‌دهم. این را از من بپذیرید که وقتی کسی کارآفرین است هر زمینه کاری تازه‌ای، هر خدمت جدیدی می‌تواند یک اتفاق بزرگ در زندگیش باشد.
نظر شما