شرکت‌های دانش بنیان، تضمینی برای آینده سرمایه‌های جوان

نکته اصلی در این است که چنین کشورهایی نه تنها به دنبال بهره مندی از سرمایه و مهارت های انسانیِ باالقوه موجود در کشور خود هستند، علاوه بر آن در پیِ جذب سرمایه های انسانی و افراد متفکر ِآموزش دیده از سایر کشورها(بیشتر کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه)نیز میباشند؛

یکی از ترفندها و راه حال های امروزی که میتواند، خروج سرمایه های انسانی جوان و متخصص از کشورهای درحال توسعه را کاهش دهد، به کار گیری و بهره برداری از دانشِ جوانان و نوجوانان نخبه در قالب شرکت های دانش بنیان است. حال شاید این سوال مطرح شود که چه تضمینی وجود دارد تا با گسترش شرکت های دانش بنیان، نیروهای متخصص و جوان ایرانی رغبت بیشتری به حضور در کشور خود داشته باشند؟ پاسخ این سوال را با نگاهی به آمار فارغ التحصیلانِ برخی رشته های تحصیلی در ایران و مقایسه آن با آمار جهانی میتوان یافت. بر اساس گزارش سرمایه های انسانی مجمع اقتصاد، در سال 2016، ایران پنجمین کشور جهان، از لحاظ تعداد فارغ التحصیلان در رشته های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضی محسوب میشود که طبقِ همین گزارش، تعداد  فار غ التحصیلان مهندسی در ایران در سال 2016 به 335 هزار نفر میرسد. در این آمار کشور چین با 4 میلیون و 700 هزار نفر در صدر جدول، هند با 2 میلیون و 600 هزار نفر به عنوان دومین کشور، آمریکا با 568 هزار نفر به عنوان سومین کشور و روسیه نیز با 561 هزار نفر فارغ التحصیل در رشته های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضی به عنوان چهارمین کشور،  جزو 4 کشوری هستند که تعداد فار غ التحصیلان آنها بیش از ایران میباشد. نکته جالب در آمار ارائه شده این است که از 5 کشور دارای  بیشترین فارغ التحصیل در این آمار به جز آمریکا سایر کشورها(به ترتیب رتبه، چین، هند، روسیه، ایران) از جمله کشورهای در حال توسعه هستند؛ همین نکته به تنهایی گویای واقعیت تلخ ِ حاکم بر جهان بوده و بیان کننده این نکته است که چگونه کشورهای توسعه یافته با تعداد نیروهای تحصیلکرده و متخصص کمتر از کشورهای درحال توسعه، همچنان در صادرات تکنولوژی و بهره برداری از منابعِ علمی پیشتاز میباشند. به عبارتی دیگر این کشورها(کشورهای توسعه یافته) راه ساده تر و هوشمندانه تری را برای ترقی خود انتخاب نموده اند و آن راهی نیست جز«جذب سرمایه های انسانی آموزش دیده و تربیت یافته در کشورهای در حال توسعه». همین استراتژی کشورهای توسعه یافته بهترین پاسخ برای سوالی است که مطرح شد و جای تعجب نیست  که 5 برند و شرکتِ بزرگ فناوری اطلاعات و ارتباطات شامل گوگل(با ارزشی معادل 5/109 میلیارد دلار)، اپل(1/107 میلیارد دلار)، آمازون(4/106 میلیارد دلار)، AT &T (باارزشی معادل 87 میلیارد دلار) و مایکروسافت(با ارزشی معادل 3/76 میلیارد دلار) در کشورهای توسعه یافته قرار دارند، چرا که این کشورها با جذب افراد متفکر و نخبه از کشورهای درحال توسعه همچون ایران روز به روز در حال تقویت سرمایه های انسانی خود بوده و علاوه بر آن دائما در حال بهره کشی از تفکرات نوآورانه اذهانِ نخبگان سراسر دنیا هستند. به عبارتی دیگر، اگر کشورهای درحال توسعه همانند ایران که زیرساخت اصلیِ توسعه و پیشرفت(متخصصان و فارغ التحصیلان جوان) را دارا هستند، بتوانند سرمایه های انسانی خود را در قالب تأسیس شرکت های دانش بنیان سازماندهی نمایند، در اصل توانسته اند بهترین مشوق برای حضور این سرمایه های با ارزش در کشور باشند، چرا که یکی از دلایل مهاجرت افراد متخصص و تحصیلکرده، عدم امنیت شغلی و در بسیاری موارد عدم دارا بودن شغلی متناسب با شأنیت اجتماعی آنان میباشد؛ فلذا تأسیس شرکت های دانش بنیان بر مبنای دانشِ خالص و تخصصی جوانان و نوجوانان متخصص، یکی از بهترین راه های  حل چنین چالش اقتصادی و اجتماعی به حساب می آید.

 علاوه بر توجه به نقاط ضعف موجود در بهره برداری از توان نیروهای جوانِ ایرانی ذکر این نکته ضروری است که  طبق آخرین آمارِ ارائه شده توسط «کارگروه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت ها و موسسات دانش بنیان و نظارت بر اجرا»، تعداد کل شرکت های دانش بنیان به 3263 عدد رسیده است که از این تعداد 827 مورد به شرکت های دانش بنیان تولیدی، 651 مورد به شرکت های دانش بنیان صنعتی و 1785 مورد به شرکت های دانش بنیان نو پا اختصاص می یابد. علاوه بر آن نیز بر اساس گزارش دانشگاه کرنل، مدرسه عالی کسب و کار اروپا(INSEAD) و سازمان جهانی مالکیت معنوی(WIPO)، در ابتدای دولت یازدهم یعنی سال 2013، ایران با 5/1 امتیاز در رتبه 90 دنیا از لحاظ صادرات فناوری های پیشرفته قرار داشته که این رتبه در پایان سال 2016 با ارتقای امتیاز ایران به 2 و جایگاه آن به رده 72 جهانی، بهبود یافته است. بنابراین میتوان ادعا نمود که دولت یازدهم گام های موثری در راستای سازماندهی نیروهای متخصص و سرمایه های انسانی و به کار گیری توانایی آنها برای ایجاد تحول و پیشرفت در کشور برداشته است. شاید این اقدامات که حاصل تدبیر و دور اندیشی دولت یازدهم بوده، رضایت کامل را در میان جوانان و نوجوانان این جامعه به وجود نیاورده باشد اما نکته ای که واضح و مبرهن میباشد این است که همین گام های هرچند کوچک، نشان دهنده دغدغه و نگرانی دولت یازدهم در خصوص از دست دادن نیروهای متخصص و توانای جوانِ ایرانی است که شاید محل دغدغه دولت های پیشین نبوده است.

اکنون که دولت دوازدهم ادامه دهنده راهِ دولت یازدهم میباشد، لازم است تا این دولت، برای بهره برداری از  پتانسیل نیروهای جوان(اعم از دانش آموزان و دانشجویان) برنامه ریزی بلند مدت و دقیقی را انجام دهد تا دانش آموزان امروز، با اراده و انگیزه هر چه بیشتر برای ورود به عرصه سازندگیِ کشور در آینده ای نه چندان دور خود را آماده کنند، چرا که کشوری همچون ایران با بهره گیری بهینه از توانِ سرمایه های جوان و فراهم سازی امکانات برای شکوفایی هر چه بیشتر این توانایی ها میتواند، چرخ دنده های اقتصاد مقاوتی را به حرکت در آورده و چنان سرعتی در پیشرفت و توسعه یابد که هیچ یک از کشورهای به ظاهر توسعه یافته قدرت رقابت با آن را نداشته باشند؛ اما باید در نظر داشت که این مهم تنها زمانی به حقیقت میپوندد که سرمایه های جوان این جامعه، امید خود را به آینده از دست ندهند و برنامه های خود را بر مبنای ترک این کشور و داشتن زندگی مطلوب در کشورهای توسعه یافته، تدوین نکنند.

در سخن آخر نیز میتوان با قطعیت بالایی ادعا نمود که وظیفه فراهم سازی امکانات و جلوگیری از فرار مغزهای متخصص که کشور برای تربیت یکایک آنها هزینه ای هنگفت صرف نموده است، در وهله اول بر عهده دولت و مدیران اجرایی کشور میباشد که با تمرکز بیش از پیش بر حوزه های دانش بنیان، بخش عمده ای از امکانات و امید به آینده را فراهم سازند.

*پروانه مافی/ نماینده مردم تهران،ری، شمیرانات و اسلامشهر