آینده اقتصاد ایران پر از گذشته است

يكى از راههاى اساسى در تحول و نوآورى ، چه براى فرد ، سازمان و يا كشور ، تر و تميز كردن گذشته است . تر و تميز كردن يعنى كارهاى نيمه تمام را كامل كنيم و تمركز سياست گذارى را بر رفع مشكلات موجود بگذاريم تا اين مشكلات آينده اقتصاد كشور را اشغال نكند. كشورى كه با تمركز بر مشكلات ( به جاى تمركز بر اهداف ) ، اجازه نميدهد گذشته اش آينده را اشغال نكند ، مستعد نوآورى و تحول است.

متاسفانه در كشور ما به جاى تمركز بر مشكلات و كامل كردن "نا كاملى ها " ، دست به تنظيم چشم اندازها و اهداف بلند مدت ميزنند و چون اين ناكاملى ها ( رفع مشكلات تمام نشده فعلى ) كامل نشده است ، آينده را در انحصار خود مى گيرند و اجازه نميدهند كه اهداف و چشم انداز هاى طراحى شد عملى شوند. اين يكى از دلايل شكست برنامه ها در كشور ماست .

متاسفانه از سال ١٣٨٥ تا سال ١٣٩١ حجم وسيعى ارز و ريال به اقتصاد ايران تزريق شد و چون مديريت اقتصادى حاكم بر اين تزريق ها نبود، مجموعه وسيعى از ناكاملى ها را بر اقتصاد ايران تحميل كرد. پروژه هاى وسيع استانى و ملى تمام نشده ، ظرفيت هاى توليدى نيمه تمام ، بدهى هاى بانكها به بانك مركزى ، بدهى هاى دولت به بانك مركزى و بانكهاى تجارى ، بدهى دولت به پيمانكاران ، بدهى شركتهاى دولتى به پيمانكاران ، طرح نيمه تمام و ناكام مسكن مهر ، و ... نمونه هايى از اين ناكاملى ها به شمار مى روند. اين ناكاملى ها در سال هاى بعد با تحريم و كاهش قيمت نفت مثل سنگ سخت شدند و ساختارهاى معلول را در اقتصاد ايران به جا گذاشت . اين ساختارهاى سخت از سالى به سال ديگر رفت و مشكلات اقتصادى را با خودش همراه كرد.

حجم اين ناكاملى ها در ابتداى دولت روحانى آنچنان بالا بود كه هنر اين دولت تنها مديريت آنها بود و وقتى دولت هجوم برد كه بخشى از آنها را كامل كند ( مثل إيجاد بازار بدهى براى سبك كردن بدهى هاى دولت ) ، نه تنها كارى اساسى انجام نشد بلكه ناكاملى هاى ديگرى در اقتصاد ايران إيجاد كرد.  فعلا ما هستيم و انبوهى از ناكاملى هاى گذشته . تا اين ناكاملى ها كامل نشود نوشتن و اجراى برنامه توسعه پنج ساله بيشتر به يك شوخى شباهت دارد. نه تنها اين دولت ، بلكه دولت بعدى نيز بايد اهتمام كند كه بخشى از اين ناكاملى ها را كامل كند.

بدون شفاف و حل مسايل گذشته و حال ، پرداختن به آينده طراحى شده تنها مجموعه ديگرى از ناكاملى ها را در اقتصاد ايران به وجود مى آورد و اگر چنين شود ، نه نوآورى خواهيم داشت ، نه تحول و نه توسعه . تا زمانيكه آينده ما انباشته از گذشته است ، آينده ما متعلق به گذشته است و سياستهاى ما چيزى جز مجموعه اى از واكنش ها به شرايط نخواهد بود. متاسفانه آينده اقتصاد ايران در تسخير گذشته است.  

*اقتصاددان و رییس موسسه مطالعات اقتصادی بامداد

3535