آنچه در روابط روسیه و ترکیه اتفاق افتاد، گواه مناسبی برای این فرضیه است. ترکیه کشوری که بر خرابه‌های امپراتوری عثمانی تاسیس شد، همچنان علاقه‌مند است نقش منطقه ای خود را در تعاملات سوریه حفظ کند. به عبارتی، امروز ترکیه "مرد بیمار اروپاست" (عنوانی که اروپایی‌ها برای روزهای آخر عمرامپراتوری عثمانی استفاده می‌کردند و اینک بعد از تنش این کشور با اروپا و آمریکا، آن را تکرار می‌کنند).
اقدام به کودتا و بی ثباتی داخلی در ترکیه، تاثیر خود را بر سیاست خارجی این کشور به سرعت غیر قابل تصوری برجای گذاشته است. این تغییر رادیکال در مواضع بین المللی ترکیه: دوری از غرب و نزدیکی به شرق، گویای تحولات جدیدبعدی براساس روند " موج دایره ای" است. مرکز این موج دایره ای، ترکیه است.
اینک امواج تغییر به روسیه و جنگ سوریه رسیده است. به نظر می‌رسد ترکیه کاری را که در آغاز بحران سوریه می‌خواست مستقلانه انجام دهد، در این مسیر با قول‌های غرب به راه دیگری رفت، اینک با پرداخت هزینه‌های سنگین داخلی و بین المللی، آن هم بعد از بازی پیچیده و سخت همزمان در عرصه داخلی و خارجی در صدد جبران آن برآمده است.
به خاطر دارم در اواخر دهه ۱۹۹۰ و اوایل۲۰۰۰ در ازبکستان، پس از قول‌هایی که غرب به آقای اسلام کریم اف مبنی بر حمایت مالی، سیاسی و نظامی از این کشور در مقابل روسیه داد، اما در تحقق آنها کوتاهی کرد و زمانی که بریتانیا و غرب این کشور را در نقض حقوق بشر و سرکوب اسلامگرایان مورد انتقاد قرار دادند، ازبکستان موضعی رادیکال و مشابه موضع کنونی ترکیه گرفت. ازبکستان بعد از آنکه به روسیه پشت کرده و به اتحاد غربی «گوام» علیه روسیه پیوسته بود، در اثر فشار‌های داخلی و انزوای خارجی مجبور شد به موضع قبلی خود و همراهی با برادر بزرگتر، یعنی روسیه بازگردد.
گفته می‌شود روسیه نیروهای مخالفان و معتدل ضد بشاراسد را در سوریه بمباران می‌کند.
این گروه‌ها در واقع با تروریست‌های جبهه النصره همکاری و ارتباط نزدیک دارند، همانهایی که از برخی کشورهای عربی ماهانه حقوق و سلاح دریافت می‌کنند. غرب امید دارد که در نظام سیاسی آینده سوریه از این گروه‌ها حمایت کند. به همین علت با تمام توان از ظرفیت سازمان ملل برای توقف این روند و شکستن محاصره حلب استفاده می‌کند.
اما تغییر در مواضع ترکیه، سرعتی غیر قابل انتظار به تغییر در تحولات سوریه داده است و بیم آن می‌رود که داستان لیبی نیز در این کشور تکرار شود. با سرنگونی قذافی، خلاء قدرت در لیبی ایجاد شد، بدون آنکه برنامه ای برای آینده نظام سیاسی این کشورو مشارکت دموکراتیک مردم وجود داشته باشد، لذا زمینه مناسبی برای داعش شد تا در لیبی نفوذ کند.
مساله سوریه نباید همچون لیبی شود. به دنبال همکاری‌های اطلاعاتی اخیر میان آمریکا و روسیه در سوریه، گفتگوهای مستمر و نزدیکی میان وزرای خارجه آنها در جریان است. آقای اوباما تلاش دارد تا در این چند ماه باقی مانده از ریاست جمهوری خود، بحران سوریه را به سرانجام قابل دفاع در سیاست خارجی دولت خود و نیز عاملی برای پشتیبانی از کمپین انتخاباتی ریاست جمهوری خانم کلینتون تبدیل کند.
بریتانیا نیز در راستای روابط ویژه با آمریکا درصدد است در تحولات سوریه با این کشور،بیشتر همراه شود و تلاش کرده روابط خود را با روسیه بازسازی کند.
همه این تحولات در اثر تغییر مواضع سیاسی ترکیه در روابط با روسیه و حرکت برای ورود به ائتلاف ضد غربی است. آیا با تحولات یکشبه در ترکیه، زمان تغییر رژیم سوریه فرا رسیده است؟آیا امکان انتخابات آزاد در سوریه وجود دارد؟
به نظر می‌رسد تحولی جدید در تعیین تکلیف رژیم فعلی سوریه درجریان است، اما به درستی معلوم نیست چه نظامی‌جایگزین آن می‌شود؟با همراهی ائتلاف ضد غرب در سوریه و نیز موفقیت‌های مسکو در محاصره و بمباران مواضع مخالفین مسلح سوریه و گروه رادیکال و تروریستی جبهه النصره، و تعامل جدید و ماهرانه آقای پوتین با ترکیه بعد از کودتا، امروز، روسیه در اوج سیاست عملگرایی خود، باردیگر به مرکز توجهات دیپلماسی غرب تبدیل شده است. از سوی دیگر، در سایه نگرانی‌های آمریکابه دنبال از دست دادن ترکیه بعد از کودتا، حالا واشنگتن وارد میدان شده است تا تحولات سوریه و ترکیه را با همراهی مسکو مستقیما مدیریت کند.
آقای اوباما که به شدت نیازمند یک پیروزی در دیپلماسی خود در سوریه است، چه بسا آماده است برای سهم بیشتر در این تعاملات، امتیازهای ویژه‌ای به روسیه اعطا کند.
همچنین روسیه با هزینه‌هایی جانی و مالی که در سوریه پرداخت می‌کند، تحت فشار داخلی بوده و همچون اقدام نظامی‌در اوکراین از حمایت مردم روسیه برخوردار نیست، لذا انعطاف بیشتری در قبال آمریکا نشان می‌دهد و تمایل به خاتمه سریعتر این بحران دارد.
در این راستا، آمریکا به روسیه متذکر می‌شود که نمی‌توان به کشوری بی‌ثبات همچون ترکیه اعتماد کرد و در عوض، آمریکا و روسیه باید به فکر استراتژی‌های کلان خود در منطقه خاورمیانه باشند.
اما پاسخ این پرسش که « غرب با آقای پوتین چگونه به توافق خواهند رسید؟» هنوز معلوم نیست.
نظر شما