اسیدپاشی های دره شهر و ریشه یابی آن در گفت و گو با یک جامعه شناس

سیاوش دارابی/خبرگزاری خبرآنلاین: حادثه ی اسیدپاشی به بیش از 200 خودرو در شهر دره شهر در استان ایلام که در میان سکوت خبری رسانه ها به وقوع پیوست، ما را بر آن داشت تا به بررسی دقیق تر این پدیده بپردازیم. یکی از اولین کسانی که به این موضوع پرداخت حمید حیدرپناه، دانشجوی دکترای جامعه شناسی و روزنامه نگار ایلامی بود که در کانال تلگرامی اش با نام «فرهنگ و جامعه» به آن پرداخت و خواستار توجه بیشتر رسانه ها، مسئولان و متخصصان علوم اجتماعی و رفتاری به این مقوله شد.

طبق اخبار واصله فردی 20 ساله که اقدام به این امر نموده از سوی پلیس شناسایی و دستگیر شده ولی ظاهراً این پدیده نه تنها پایان نیافته که به شهرهای مجاور هم سرایت کرده و این اتفاق ما را واداشت تا در خصوص علل و عوامل این پدیده با حیدرپناه به گفتگو بپردازیم.

وی در گفتگو با خبرآنلاین این اتفاق را نوعی وندالیسم تلقی نموده که وندال در لغت به معنای فرد یا آدم تخریب كار است و وندالیسم به معنای تخریب است و در حالت عمومی این پدیده بیشتر به تخریب‌های اجتماعی و یا حركتی گفته می‌شود كه در آن فرد یا گروهی از افراد به خرابكاری بپردازند و این تخریب‌ها اجتماعی و متعلق به عموم جامعه باشد. پدیده ای که در سال های اخیر در بسیاری از كشورهای دنیا مشاهده شده و مورد توجه جدی جامعه شناسان و روان شناسان قرار داشته که عمدتاً هرکدام از زوایه ی خاص خود آن را مورد توجه قرار داده اند، در برخی از نظریه های های جامعه شناسی، ساختارها و نهادهای اجتماعی و فرهنگی به عنوان واقعیت های اجتماعی علت رفتار افراد به حساب آمده و رفتارهای بزهکارانه را معلول ساختارهای اجتماعی و فرهنگی دانسته اند. در مقابل بسیاری از روانشناسان و به ویژه روانکاوان، آن را معلول کارکرد نیروهای سرکش درونی پنداشته اند. گروهی از صاحب نظران نیز در مقابل، به تعامل میان فرد و جامعه در فراگرد رفتار اشاره کرده اند. رویکرد آنان بیشتر به روانشناسی اجتماعی نزدیک است و تاثیر فرد و جامعه را در کُنش های متقابل دخیل می دانند.

به اعتقاد این جامعه شناس، شکاف طبقاتی و نابرابری اجتماعی می تواند یکی از مهمترین علل و عوامل این پدیده باشد، جایی که فرد در برابر فقر، بیکاری، مشکلات اقتصادی و... احساس سرخوردگی می کند و این نابرابری ها و کمبودها را ناشی از ساختارهای جامعه می داند و همواره احساس می کند از سوی جامعه در حق او احجاف شده و حس طلبکاری دارد، بنابراین درصدد انتقام از او برمی آید و این عمل را از طریق آسیب زدن به اموال عمومی و فردی - خصوصاً وسایل و ابزاری که بیشتر نمایان کننده ی این تفاوت هستند - نشان می دهد و در این بین، خودرو به عنوان نمادی از دارندگی افراد که بیشتر خودنمایی می کند و هم دستیابی به آن آسان تر است، بیشتر مورد حمله واقع شده است.

این فعال احتماعی در ریشه یابی اسیدپاشی گریزی به مقوله پرخاشگری زد و گفت : این اتفاق می تواند ناشی از تخلیه ی هیجانات روحی و درونی فرد باشد که در قالب خشم، عصیان و خودنمایی ظهور می یابد و سن فرد خاطی (20 سالگی) می تواند بیانگر اوج این احساس باشد. خروج از دنیای نوجوانی و ورود به دنیای جوانی، آن هم در محیطی که شاید امکانات و سرگرمی های زیادی برای اوقات فراغت و تخلیه ی هیجانات احساسات فرد نباشد.

حیدرپناه تربیت اجتماعی فرد و محیط خانوادگی که در آن پرورش یافته را هم اثرگذار دانست که در فرایند جامعه پذیری و در مراحل اجتماعی شدن فرد، ارزشمندی و حفظ اموال جامعه بایستی مورد توجه قرار گرفته و به فرد آموخته شود که راهکار اعتراض به نابسامانی های اجتماعی، بیکاری، تضادها و... آسیب زدن به اموال دیگران نیست.

وی همچنین ضعف نظارت های اجتماعی و نهادهایی که تامین کننده ی امنیت اموال مردم هستند را هم در این پدیده دخیل دانست و بر نقش اثرگذار رسانه ها در دنیای امروز تاکید کرد که شاید یکی از عواملی که باعث فزونی این حادثه شده سکوت خبری و وارد نشدن رسانه ها به این مقوله بود که طبیعتاً اگر شاهد اطلاع رسانی بیشتر این حادثه بودیم موجب آگاهی رسانی بیشتر مردم و مسئولان و همکاری آنان برای مقابله با این پدیده، مراقبت بیشتر از اموال خود و همکاری همگانی برای شناسایی فرد خاطی می شد.

این  مدرس دانشگاه در پایان تلاش برای کاهش شکاف های طبقاتی و رفع محرومیت ها، تشدید و تقویت کنترل های محیطی، برنامه ریزی برای ایجاد اشتغال، غنی سازی اوقات فراغت و کمک به تخلیه ی هیجانی جوانان و نوجوانان، اطلاع رسانی و مشارکت اجتماعی، توجه بیشتر به تربیت اجتماعی و آموزش در خانواده و مدارس و استفاده از ظرفیت رسانه ها را در کاهش این مقوله اثرگذار دانست و ابراز امیدواری کرد با ایجاد بسترهای لازم در این خصوص دیگر شاهد تکرار چنین حادثه ای نباشیم.