اوباما با چه طرحی باید سعودیها را به همکاری با ایران دعوت کند؟

سیدحسین موسویان، عضو ارشد تیم پیشین هسته ای کشورمان در مقاله ای در المانیتور ابعاد و زوایای سفر باراک اوباما به ریاض را مورد بررسی قرار داده است: 

بعد از برجام، آمریکا سعی داشته که به متحدین عرب خود اطمینان دهد که برجام منجر به آشتی ایران و آمریکا نخواهد شد. اوباما تصریح کرد که او هیچگاه درصدد نبوده که متحدین سنتی آمریکا را بخاطر ایران به دریا بریزد.

مقابله با تروریسم امروزه در صدر دستور کار جامعه جهانی است. آمریکا و کشورهای عضو شورای همکاریهای خلیج فارس ایران را متهم به حمایت از تروریست میکنند.

واقعیت این است که ایران با گروههای تروریستی مثل داعش و القاعده مبارزه می کند که توسط شورای امنیت سازمان ملل به عنوان تهدید بی سابقه علیه صلح و امنیت جهانی شناخته شده اند.

آمریکا و ناتو هم به خوبی میدانند که منبع تامین مالی و ایدئولوژی و تسلیحاتی این گروهها کجاست. اوباما در مصاحبه با آتلانتیک تصریح کرد که ایدئولوژی وهابیت مطلوب حاکمان سعودی است و عربستان حوزه های علمیه افراطگرایان وهابی را در سطع وسیعی در سطح جهان تامین مالی کرده است.

هیلاری کلینتون در سپتامبر گذشته در جلسه موسسه بروکینگز گفت : "اکثر افراط گرایی در جهان امروز نتیجه سیاستها و حمایتهای مالی دولت و اتباع عربستان است و ما احمق خواهیم بود اگر این واقعیت را درک نکنیم." بایدن معاون رئیس جمهور آمریکا هم تصریح کرده بود که افراط گرایان توسط متحدین آمریکا در منطقه به قصد سرنگونی بشار اسد مورد حمایت قراگرفته اند. با این وجود حمایت آمریکا از چنین متحدینی موجب تحیر است. به همین دلیل آیت الله خامنه ای رهبر معظم ایران میگوید که : "برخی از قدرتهای بزرگ بویژه آمریکا در مبارزه با تروریست نه صاق هستند و نه جدی".

بی اعتمادی بین ایران از یکطرف و آمریکا و شورای همکاری خلیج فارس از طرف دیگر متقابل، عمیق و تاریخی است. اما به هرصورت و با توجه به بحرانهای متعدد منطقه، تامین صلح و ثبات بدون همکاری بازیگران کلیدی مثل ایران و شورای همکاری خلیج فارس غیرممکن خواهد بود.

یک راهکار مطرح شده توسط شورای همکاری خلیج فارس، پیمان مشارکت و همکاری این شورا با ناتو است. چنین سناریویی برای منزوی کردن ایران یک تجربه شکست خورده است. شورای همکاریهای خلیج فارس اساسا بعد از انفلاب برای مقابله با نفوذ ایران تشکیل شد و تمام راههای فشار و مقابله با ایران را انجام داد. این شورا و کشورهای غربی عضو ناتو از تجاوز صدام و به کارگیری سلاحهای شیمیایی علیه ایرا ن حمایت کردند و بدترین تحریمهای تاریخ را هم علیه ایران اعمال کردند با این وجود بعد از چند دهه، ایران امروز در قامت قدرتمندترین و باثبات ترین کشور منطقه ظهور کرده و کشورهای عرب دچار انواع آشفتگیها و بی ثباتیها هستند.

راه حل دیگری که اوباما رییس جمهور آمریکا در مصاحبه اخیر خود با آتلانتیک پیشنهاد کرده این که ایران و عربستان منطقه را شریک شوند. ریاض این پیشنهاد را رد کرده در حالیکه یکی از مسئولین ایرانی به من گفت که این پیشنهاد امتیاز بزرگ واشینگتن به ریاض است. ترکی الفیصل رییس سابق سازمان امنیتی عربستان و عضو خاندان سلطنتی آل سعود در مقاله ای اوباما را شدیدا به خاطر این پیشنهاد مورد سرزنش قرار داد و فاش ساخت که پادشاه سعودی در دیدار با اوباما بدنبال حمایت آمریکا از رهبری عربستان بر جهان اسلام بوده است.

روشن است که عربستان بدنبال همکاری با ایران نیست و برای گمراه نمودن جامعه جهانی ایران را متهم به " هژمونی منطقه ای" میکند در حالیکه خودش بدنبال " هژمونی بر جهان اسلام" است، رویایی که جاه طلبانه، عامل بی ثباتی و تحقق آن هم غیرممکن خواهد بود.

سناریو واقع بینانه این است که دیدگاه "هژمونی" یا " بالانس قدرت" فراموش و برای تشکیل یک "سیستم همکاری مشترک منطقه ای" فیمابین ایران و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و عراق تلاش شود. چنین سیستمی میتواند بر اساس مدل سازمان مشارکت و همکاری اروپا که کشورهای اروپایی بعد از جنگ جهانی دوم تجربه کردند، شکل گیرد.

مکانیزم لازم قبلا وجود دارد. بند هشت قطعنامه 598 مصوب 1987 شورای امنیت سازمان ملل، به دبیر کل این سازمان ماموریت داده که برای چنین هدفی با کشورهای منطقه گفتگو کند. شورای امنیت سازمان ملل با تصویب یک قطعنامه جدید، میتواند این ماموریت دبیرکل را براساس مدل برجام احیاء کند.

وزرای خارجه کشورهای 1+5 طی نشست مشترک با وزرای خارجه هشت کشور خلیج فارس شامل ایران و عراق و شورای همکاریهای خلیج فارس، مذاکرات جهت شکل دادن "ساختار امنیتی خلیج فارس" را آغاز کنند. در چنین سیستمی دو قدرت منطقه یعنی ایران و عربستان به جای تقابل وارد همکاری خواهند شد تا چالشهای پسا سایکس پیکو و دوران جنگ سرد را مدیریت کنند. چنین مهمی نیازمند انعطاف های لازم توسط آمریکا در روابط با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و ایران نیز خواهد بود.

یک سیستم همکاری و امنیت که مسئولیت امنیت، تضمین دسترسی به انرژی و حمل و نقل آزاد در خلیج فارس را به عهده گیرد، امری است حیاتی و به نفع صلح و امنیت جهانی.

5252