روابط ایران و آذربایجان در سال 1394/ نماد دیپلماسی برد – برد

سال 1394 سال مهم و پر رونقی در مناسبات ایران و جمهوری آذربایجان تلقی شده و نشان از موفقیت دیپلماسی فعال ایران در این کشور دارد. سفر رئیس جمهور آذربایجان به ایران،سفر رئیس مجلس عالی نخجوان به تبریز،انجام دوازده سفر در سطح وزیر و بیش از بیست سفر در سطوح دیگر مقامات ارشد ،سفر استانداران آذربایجان شرقی و گیلان به جمهوری آذربایجان وسفر استاندار آذربایجان غربی به نخجوان،برگزاری یازدهمین اجلاس کمیسیون مشترک اقتصادی در تهران،برگزاری نهمین اجلاس فرماندهان مرزبانی،برپائی نشست سه جانبه فرماندهان مرزبانی ایران،روسیه و آذربایجان در باکو و امضای بیش از بیست سند همکاری نشانگر حجم قابل توجه سفرهای مقام های عالیرتبه دو کشور می باشد. در عین حال ، سفرهای هیات های رسانه ای و نمایندگان بخش های خصوصی دو کشور از جمله رویدادها موثر در توسعه مناسبات تهران و باکو در سال 1394 تلقی می شود. سفر الهام علی اف رئیس جمهوری آذربایجان در اسفند سال 1394 و امضای دوازده سند همکاری حسن ختام خوبی برای همکاری های دوستانه دو کشور در این سال بود. بسیاری از کارشناسان انجام این سفر را نشان از تقویت اعتماد و اراده قوی روسای جمهور برای توسعه روابط تهران - باکو ارزیابی کردند . در عین حال ، سفر آقای ربیعی وزیر کار، تعاون و اموراجتماعی به باکو در تاریخ 26 فروردین ماه 1394،سفر سردار حسین دهقان وزیر دفاع به منظور توسعه همکاریهای نظامی و دفاعی در 31 فروردین ماه 1394 و سفر حجت الاسلام و المسلمین علوی وزیر اطلاعات در 21 اردیبهشت ماه 1394 نشان از تنوع حوزه های همکاری در بخش های اقتصادی،دفاعی و امنیتی دارد. در سال 1394، امضای توافقنامه مربوط به احداث خط آهن رشت-آستارا و تکمیل «کریدور حمل و نقل بین المللی شمال- جنوب» توسط جاوید قربان اف رئیس شرکت راه آهن آذربایجان و محسن پور سید آقائی مدیرعامل شرکت راه آهن ایران –در مورخ 18 مهرماه،آغاز مهمترین پروژه مشترک بین دو کشور را نوید داد. سفر شاهین مصطفی اف وزیر اقتصاد و برگزاری دهمین اجلاس کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور در تهران- 29 آذر لغایت 2 دی ماه 1394 نقطه عطف مهمی بود و کارشناسان ، برگزاری دهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری های اقتصادی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان را برای دو کشور حائز اهمیت قلمداد کردند . برگزاری این نشست ها می تواند راهگشا و مبنای مثبت و سازنده ای برای مقام های دوکشور در تمامی زمینه ها به منظور دستیابی به اهداف پیش بینی شده تهران و باکو باشد . در سال 1394 تقویت ارتباطات بخش های خصوصی دو کشور بخصوص از طریق حضور در نمایشگاه های اقتصادی چشمگیر بود. در این سال برگزاری همایش مشترک تجاری ایرانی و آذری با شرکت بیش از 80 بازرگان ایرانی از استان گیلان با حضور استاندار گیلان در باکو، برگزاری اولین کنفرانس تجهیزات نفنی- گازی، یتروشیمی،آب و برق در محل نمایشگاه بین المللی در باکو ، شرکت جمهوری آذربایجان در نمایشگاه بین المللی صنایع و تجهیزات کاشی، سرامیک و چینی درتهران ، شرکت جمهوری آذربایجان در بیست و چهارمین نمایشگاه فرش دستباف تهران ، شرکت جمهوری آذربایجان درپانزدهمین نمایشگاه بین المللی صنعت ساختمان ، شرکت جمهوری آذربایجان در نمایشگاه بین المللی سنگ های تزئینی، معدن، ماشین آلات و تجهیزات مربوطه ، سفر هیاتی متشکل از بخش خصوص و دولتی برای شرکت در نمایشگاه گردشگری باکو ،برگزاری اولین نمایشگاه تخصصی نفت، گاز، پتروشیمی، آب و برق، صنعت ساختمان و خدمات فنی و مهندسی ایران موسوم به ایران پروژه در باکو ،برپائی اولین نمایشگاه صنعتی و بازرگانی به ابتکار شرکت نمایشگاه های بین المللی استان اردبیل در شهر گنجه از موارد قابل ذکر می باشد. در بخش انرژی، همکاری های تنگاتنگ شرکت دولتی نفت آذربایجان(سوکار) و شرکت ملی نفت ایران در سال 2015 و سفرهای مسوولان این شرکت ها به کشورهای یکدیگر نیز جلب توجه می کند.در جریان این سفرها چندین سند از جمله تفاهمنامه بکارگیری فنآوری نانو در صنعت نفت امضا شد و آذربایجان و ایران گروه کاری ویژه در سطح معاونان وزرا مربوط به سرمایه گذاری را تشکیل دادند.در سال 1394 سومین نشست کشورهای صادر کننده گاز در شهر تهران برگزار و با حمایت ایران، جمهوری آذربایجان به عنوان عضو ناظر این سازمان پذیرفته شد.ناطق علی اف وزیر انرژی جمهوری آذربایجان در این اجلاس شرکت داشت. اتصال و سنکرون شبکه‌های برق ایران و روسیه از طریق آذربایجان و همچنین امضای تفاهمنامه در زمینه انتقال برق از طریق آذربایجان و اجرای پروژه‌های احداث نیروگاه‌های برق- آبی و انرژی های تجدید پذیر که آینده خوبی دارد،از تحولات مثبت در حوزه انرژی بود. در بخش فعالیت های رسانه ای تغییرات بنیادی در کادر مدیریتی شبکه آذری سفر که منجر به تغییر رویکرد این شبکه گردید و بویژه شبانه روزی شدن فعالیت شبکه آذری موجب اقبال بیشتر مردم آذربایجان از برنامه های این شبکه شد.این تحول که به دنبال سفر محمد اخگری معاون برون مرزی سازمان صدا و سیما در خرداد 1394به باکو صورت گرفت،نوید بخش آینده مثبت همکاری های رسانه ای بین دو کشور می باشد. سفر پنج هیات رسانه ای از جمهوری آذربایجان به استان های مازندران،گلستان،زنجان،خراسان رضوی و جزیره کیش و سفر سه هیات رسانه ای از استان های همجوار با جمهوری آذربایجان به باکو و تداوم فعالیت سه شبکه آذری آینس،ترند و آپا در ایران موجب ارتباط مستقیم ارباب رسانه های دو کشور و خنثی شدن اهداف تخریبی رسانه های ثالث در روابط دو کشور شد. در حوزه ارتباطات فرهنگی،سفر آیت الله نوری همدانی و هیات همراه به جمهوری آذربایجان و دیدار با علمای آذری و بازدید از اماکن مذهبی باکو و گنجه و حضور در جمع مردم این کشور اقدامی ماندگار و ارزشمند تلقی شد. این اولین بار بود که یک روحانی برجسته در کسوت مرجعیت به آذربایجان سفر کرده بود. این اقدام هم باعث شناخت بهتر، دقیق تر و روزآمد آیت الله از شرایط جهانی، منطقه ای و به خصوص اوضاع شیعیان می شود که قطعاً در رویکرد و دیدگاه یک شخصیت برجسته مذهبی آنهم در جایگاه مرجع تقلید بسیار ضروری است و هم از سوی دیگر برای شیعیان جمهوری آذربایجان که علاقمند به دیدار با یک عالم دینی برجسته بودند، ثمرات ماندنی دارد. آیت الله نوری همدانی در بدو ورود به آذربایجان هدف از سفر خود به این کشور اسلامی را کمک به تقویت وحدت بین مسلمانان و همبستگی بین دو کشور اعلام نمود. ایشان وحدت و اتحاد را نیاز ضروری امت اسلامی وکشورهای مسلمان برای مقابله با دشمنان اعلام کرد. برگزاری اولین دوره بازیهای المپیک اروپایی در جمهوری آذربایجان و شرکت گودرزی وزیر ورزش و جوانان کشورمان در مراسم افتتاحیه این مراسم نیز یک حرکت فرهنگی موثر در تقویت فرهنگی ارتباطات فیمابین بود. برپائی اولین جشنواره بین المللی نشان فرهنگی شاعر و غزل‌سرای معاصر، محمدحسین شهریار با حضور اندیشمندان جمهوری آذربایجان،اجرای سمفونی علمدار در باکو،حضور در نمایشگاه های فرهنگی و برگزاری همایش های علمی،آموزشی و فرهنگی در کنار شرکت کشورمان در چهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب باکو با بیش از یکصد عنوان كتاب ، که همه با برنامه ریزی رایزنی فرهنگی سفارت انجام شد نیز نشان از ظرفیت بالای همکاری های فرهنگی دو کشور دارد. در سال 1394 امنیت در سرحدات دو کشور حاکم و مرزهای دوستی دو کشور همراه با آرامش بود . تقویت تعاملات مرزبان ها و سفرهای سردار قاسم رضایی فرمانده نیروی مرزبانی جمهوری اسلامی ایران به باکو و نخجوان برای بررسی مسایل مرزی و گفتگو با الهام علیف رئیس جمهور و الچین قلی اف فرمانده مرزبانی آذربایجان و در نهایت برگزاری اجلاس سه جانبه مرزی ایران،روسیه و آذربایجان در باکو در اسفند ماه از نقاط مهم این تعاملات بود. با فعالیت های موثر منصور آیرم سرکنسول کشورمان در جمهوری خود مختار نخجوان،شاهد سفرهای متعدد و امضای اسناد مختلف بودیم.سفر آقای واصف طالب اف رئیس مجلس عالی جمهوری خودمختار نخجوان به استان آذربایجان شرقی و امضای تفاهمنامه توسعه همکاری فیمابین این جمهوری و استان آذربایجان شرقی در جریان این سفر و حضور هیأت 27 نفره مسؤولان منطقه آزاد تجاری ارس به سرپرستی محسن قره باغی رئیس این منطقه در نخجوان از نقاط برجسته تعاملات ایران با نخجوان تلقی می شود. در حوزه تعاملات قضائی،سه نوبت انتقال حدود 100 نفر زندانی ایرانی از زندان های جمهوری آذربایجان به ایران هم از تحولات انسان دوستانه در روابط تلقی می شود. در این سال لغو تحریم های اعمالی علیه جمهوری اسلامی از سوی قدرت های جهانی و موفقیت برنامه جامع اقدام مشترک مشهور به برجام باعث خوشنودی آذربایجان شد.در این ارتباط وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان با انتشار بیانیه ای از آغاز اجرای برجام استقبال و از قاطعیت و عزم همه طرفها برای رسیدن به توافق در این زمینه تقدیر کرده است. الهام علیف نیز در تماس تلفنی با همتای ایرانی خود،این دستآورد مهم را به به مردم و دولت ایران تبریک گفت و افزود اطمینان داریم که این روند مثبت به همکاری متقابل مفید جمهوری آذربایجان و جمهوری اسلامی ایران تحرک بیشتر خواهد بخشید. چند روز بعد از توافق هسته ای آقای شاهین مصطفی اف وزیر اقتصاد و صنعت آذربایجان با پیام کتبی آقای الهام علی اف به ایران سفر کرد. در واقع بعد از هیات بزرگ آلمانی، هیات جمهوری آذربایجان دومین هیات اقتصادی در سطح جهان و اولین هیات اقتصادی در میان کشورهای همسایه بود که به ایران سفر می کرد. در سال 1394 اتفاقاتی در روستای شیعه نشین نارداران اتفاق افتاد که اگرچه یک موضوع داخلی بود، اما برخی حواشی آن از جمله بی احترامی به مقدسات اسلامی و شیعی موجب عکس العمل هائی در ایران گردید .این حادثه که می توانست روابط را متلاطم سازد با تدابیرآگاهانه مسئولین دو کشور مدیریت شد.انتظار است دو کشور دوست و برادر که مقابله با تکفیری ها برای رفع یک تهدید منطقه ای در دستور کار قرار داده اند، با بهره گیری مثبت از اعتقادات دینی و مذهبی و شیعیان علاقمند به دوستی دو کشور، بتوانند شرایط مثبتی را برای توسعه مناسبات فراهم آورند.در این رابطه مقام معظم رهبری که همواره حامی مناسبات دو کشور هستند ،در دیدار با الهام علی اف خاطرنشان کردند که ترویج معارف اسلامی و احترام به مظاهر و شعائر دینی موجب اقبال عمومی و پشتیبانی مردم در مقابل تهدیدها خواهد شد. حضرت آیت الله خامنه‌ای در این دیدار، نگاه جمهوری اسلامی به مردم آذربایجان را در چهارچوب برادری و فراتر از مسئله دوستی و همسایگی خواندند و گفتند: ثبات سیاسی، امنیت، آرامش و رفاه عمومی مردم آذربایجان برای ما بسیار مهم است و اعتقادات اسلامی و شیعی مردم آذربایجان سرمایه گرانبهایی است و هر چه دولت نسبت به این مظاهر و عقاید دینی مردم احترام و اقبال بیشتری نشان دهد، پشتیبانی مردم از دولت و مقاومت آنها در مقابل دشمنی برخی ابرقدرتها، بیشتر خواهد شد.ایشان با تأیید اظهارات رئیس‌جمهور آذربایجان درباره واحد بودن منبع اغلب تهدیدها علیه دو کشور، افزودند: ترویج معارف اسلام و تشیّع موجب جلب نصرت خداوند و عنایت ائمه اطهار(ع) در مقابل مشکلات و تهدیدها خواهد شد. در جمع بندی نهائی،روابط دو کشور در در سال 1394 در اکثر زمینه ها، منجر به تامین منافع طرفین شد و نماد دیپلماسی برد- برد بود. در این نوع تعامل هر دو کشور برنده شده و منافع خود را تامین کردند و اراده لازم برای توسعه روابط و تأمین منافع متقابل ایجاد شد. طبعا تداوم این امر، موجب پایداری و ثبات در مناسبات فیمابین خواهد شد. استفاده از فرصت ها و مقابله مشترک با تهدیدات با توجه به اراده سیاسی رؤسای جمهوری دو کشور، می تواند روابط ایران و جمهوری آذربایجان را به نوعی از روابط راهبردی ارتقا داده و منافع درازمدت دو ملت را تأمین نماید. امروز سرعت تحولات روابط بالا بوده و بعد از توفیق اقدام های اعتمادسازانه متقابل و و تقویت سیاست نگاه به همسایگان، بهره گیری از این مناسبات می تواند موفقیت دیپلماسی برد- برد را حاصل سازد.