بررسی سفر رئیس جمهور به اروپا /نورعلیوند:سفر به ایتالیا و فرانسه جایگاه جهانی ایران را ارتقاء می‌دهد

سعید جعفری:  سفر رئيس جمهور ایران به اروپا را دیگر در کتاب های تاریخ باید جستجو می کردیم. سالها بود که مقامات عالی رتبه ایران روابط و مراوده ای با همتایان اروپایی خود نداشتند. در دولت های گذشته به دلیل چالش های پدید آمده در خصوص برنامه هسته ای ایران و بی رغبتی کشورهای اروپایی به توسعه روابط با ایران، کشورهای دیگری جای تروییکای اروپایی را گرفتند که بهره مندی لازم را برای منافع ملی ما به همراه نداشت. حالا اما قصه فرق کرده است. عالی ترین استقبال از رئيس جمهور ایران در رم صورت می گیرد. الیزه انتظار حسن روحانی را می کشد و در تمامی دیدارهای دیپلماتیک احترام به ایران و تمایل به گسترش روابط با ایران حرف اول را می زند. این تغییر روند البته کم هزینه نبوده ولی هر چه بوده و هر چه هست، حالا فصل تازه ای از روابط ایران و جهان گشوده شده است. برای تحلیل این فصل تازه مناسبات ایران و اروپا به سراغ دکتر یاسر نورعلیوند رفتیم. پژوهشگر مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص در گفتگو با خبرآنلاین سفر روحانی به ایتالیا و فرانسه را اعلام رسمی دور جدید سیاست خارجی ایران می داند. در ادامه مشروح گفتگوی خبرآنلاین با این کارشناس مسائل اروپا را می خوانید. 

اهمیت سفر رئيس جمهور به کشورهای اروپایی ایتالیا و فرانسه در شرایط فعلی را چگونه ارزیابی می کنید ؟ با توجه به شرایط پسابرجام شرایط را چگونه می بینید؟

سفر رئیس جمهور به رم و پاریس در درجه اول نمایانگر و اعلان کننده شروع دوره جدیدی از سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است. این مسئله در شرایط فعلی کشورهای دیگر را نیز به این فکر خواهد انداخت که از قافله عقب نمانند و به بهبود روابط خود با ایران بپردازند. جمهوری اسلامی ایران با توجه به تنشهای منطقهای و تلاش عربستان برای منزوی سازی آن، بیش از هر زمان دیگری نیازمند تحرک دیپلماتیک است و کار با کشورهای بزرگی همچون فرانسه، ایتالیا، چین و ... نه تنها پاسخی دیپلماتیک به تلاشهای مذبوحانه عربستان برای به چالش کشیدن ایران است، بلکه وقتی دیگر کشورهای عربی ببینند چگونه قدرتهای منطقهای و جهانی تمایل زیادی به برقراری رابطه با ایران از خود نشان میدهند به منافع خود در ارتباط با ایران بهای بیشتری داده و همین مسئله سبب گسستهایی در ائتلافهای خودساخته عربستان علیه ایران در منطقه خواهد شد.  

ایتالیا در تقسیم بندی های مجموعه اروپایی در کشورهای رده یک ارزیابی نمی شود و در مجموعه درجه دوم شناخته می شود. بر این اساس آیا می توان با نگاه به اروپای دوم روابط با کشورهایی چون ایتالیا و امثالهم را گسترش داد و آیا این کشورها می توانند جایگزین تروییکای المان و فرانسه و بریتانیا شود؟

اگر منظور از اثرگذاری، اثرگذاری سیاسی است پاسخ منفی است چرا که قدرت تاثیرگذاری ایتالیا در این زمینه در قیاس با کشورهایی همچون انگلیس، آلمان و فرانسه ناچیز است و اساسا از زیرساختهای لازم برای تاثیرگذاری در این حوزه برخوردار نیست، ضمن اینکه جدای از بحث سطح توانمندی این کشور در سطح سیاسی، تجربه گذشته نشان داده است که کشور ایتالیا تمایلی ندارد که به این حوزه چالشی در روابط با ایران ورود نماید. اما اگر اثرگذاری اقتصادی را مدنظر داشته باشیم با اینکه از لحاظ فناوری در سطح پایین تری از کشورهایی همچون آلمان قرار دارد، اما از این توان برخودار است که بسیاری از نیازهای اقتصادی و صنعتی ما را برآورده سازد. نباید فراموش کرد که روابط اقتصادی ایران و ایتالیا در اوج خود در سال 2011 یعنی پیش از تحریمهای هستهای به رقم بیش از هفت میلیارد دلار رسید و این کشور از سال ٢٠٠٦ به این سو بیشترین حجم واردات را از ایران در میان کشورهای اروپایی داشته است.

ایتالیا از زمان پیروزی روحانی علاقه زیادی به گسترش روابط با ایران داشت و حتی در زمانی که روابط تنش آلود بود هم این علاقه را نشان داد و وزیر خارجه این کشور ۲ بار به تهران آمده و حالا هم رئيس جمهور ما پس از دعوت به ایتالیا راهی این کشور شدند. دلیل اصلی علاقه ویژه ایتالیا به گسترش مناسبات با ایران چیست؟

دلیل عمده این مسئله به پیشینه و حجم روابط اقتصادی بالای دو کشور در دوران پیش از تحریمها برمیگردد. کشور ایتالیا تا پیش از تحریمها دومین شریک عمده اروپایی ایران به حساب میآمد، بنابراین احیای این روابط اقتصادی و تجاری پیش از آنکه دیگر کشورها گوی سبقت را از آن بربایند برای ایتالیا دارای ضرورت اساسی است. ضمن اینکه ایتالیا از جمله کشورهایی بود که در دوره بحران اقتصادی اروپا فشارهای زیادی متحمل شد و هنوز هم نتوانسته از این بحران به طور کامل رهایی یابد. ورود به بازار مناسب و بکر ایران پسابرجام کمک شایانی به بهبود شاخصهای اقتصادی این کشور خواهد کرد.   

فرانسه نقش مهمی در معادلات خاورمیانه ای ایفا می کند و به نسبت دیگر بازیگران اروپایی حضور پررنگ تری در مناقشات خاورمیانه ای دارد. گسترش روابط ایران و فرانسه چه تاثیری بر حل بحران سوریه و همچنین اختلافات با عربستان داشته باشد؟

اتفاقات و حملات تروریستی شارلی ابدو و حملات ١٣ نوامبر پاریس در سال گذشته میلادی نشان داد که گسترش دامنه های بحران در سوریه و به طور کلی خاورمیانه بیش از هر کشور اروپایی دامن فرانسه را گرفته است و اگر هر چه سریعتر جلوی افراطی گری و بی ثباتی در این منطقه گرفته نشود باید در انتظار اتفاقات ناگوارتری از این دست در آینده بود. از این رو، حل بحران سوریه به یکی از اولویتهای سیاست خارجی فرانسه تبدیل شده است. در این چارچوب، فرانسه برای حل این بحران نیازمند تعامل و همکاری با بازیگران اثرگذار در بحران سوریه است که جمهوری اسلامی ایران یکی از مهمترین آنهاست. در مورد عربستان نیز باید افزود که با توجه به روابط سطح بالای فرانسه با این کشور، ارتقا سطح روابط ما با فرانسه به نوعی منجر به موازنه در مقابل سیاست های جنگ طلبانه عربستان در قبال ایران خواهد شد. نباید فراموش کرد که نقش منطقه ای فرانسه در خاورمیانه و حوزه خلیج فارس برای سیاست خارجی ما دارای اهمیت بسیار است.   

آقای اولاند در فضای سیاسی داخلی فرانسه وضعیت جالبی ندارد و عموم نظرسنجی ها از افت فاحش محبوبیت ایشان و حزب او در فرانسه حکایت دارد. ضمن اینکه در انتخابات شهرداری ها هم وضعیت مناسبی نداشتند. بر این اساس آیا نزدیک شدن ایران به فرانسه در این دوران نمی تواند در میان مدت به ضرر ما تمام شود؟

چندان منطقی نیست که دولت روحانی با توجه به این فاکتور از نزدیکی با دولت فعلی فرانسه پرهیز نماید. چرا که اولا سیاست خارجی کشورها کمتر از سیاست داخلی آنها تاثیر میپذیرد و دوما هیچ تضمینی وجود ندارد که دولت بعدی (با توجه به این مسئله که جدی ترین رقیب اولاند در حال حاضر سارکوزی است) تمایلی به بهبود روابط با ایران داشته باشد. بنابراین هر دو طرف تمایل دارند که از فرصت پیش آمده بیشترین بهره را ببرند. بازگشت شرکتهای خودروسازی رنو و پژو و همچنین شرکت نفتی توتال و بستن قرارداد کلان خرید هواپیمای ایرباس نه تنها فرصتهای مجدد سرمایه گذاری فرانسه در ایران را فراهم می کند، بلکه به اولاند این امکان را می دهد که با بهبود شاخصهای نه چندان مطلوب فعلی اقتصاد فرانسه یکبار دیگر محبوبیت خود را در میان افکار عمومی این کشور بالا ببرد. ضمن اینکه نباید فراموش کنیم که با توجه به تاثیر مثبت برجام بر افکار عمومی غرب، پس از حملات تروریستی پاریس موجی از انتقاد در میان نخبگان اروپا شکل گرفت که غرب به جای اینکه به ارتقای روابط با عربستان که حامی درجه یک تروریسم تکفیری و وهابیت است بپردازد، به سمت توسعه روابط با ایران حرکت نماید و از نتایج پسابرجام بهره لازم را ببرد.     

خانم مارین لوپن اخیرا در اظهاراتی از گسترش روابط با ایران دفاع کرده و گفته باید فرانسه تجدید نظری در خصوص متحدان خود در خاورمیانه انجام دهد. با توجه به آرای نسبتا مناسبی که جبهه ملی در انتخابات شهرداری های فرانسه کسب کرد می توان در میان مدت روی گسترش روابط با فرانسه حساب کرد؟

این اظهار نظر خانم لوپن نیز ناشی شده از همان فضای مثبتی است که در نزد افکار عمومی اروپا و فرانسه در نتیجه برجام در مورد ایران حاصل شده است. عموما احزاب دست راستی در اروپا به خوبی یاد گرفته اند که چگونه بر افکار عمومی سوار شوند و موفقیتهای اخیر آنها در کشورهای مختلف اروپایی نیز تا حدود زیادی از همین مسئله نشئت میگیرد. احزاب دست راستی، هجوم  سیل پناهجویان و حملات تروریستی سالهای اخیر در اروپا و آمریکا را ناشی از حمایت غرب از حامیان تکفیریسم و افراط گرایان اسلامی می دانند و معتقدند که زمان آن فرا رسیده است که در مورد اینگونه سیاستها حمایت آمیز تجدیدنظر اساسی صورت گیرد؛ چرا که در غیر این صورت، تداوم این سیاستها بیش از پیش دامن خود غرب را خواهد گرفت. بنابراین، توسعه این دیدگاه در غرب به عنوان یک تمایل عمومی و اهرم فشار کمک شایانی به بهبود روابط سیاسی و اقتصادی آنها با ایران خواهد کرد.