حسین موسویان: اصل کلیدی گزارش آمانو، بسته شدن پرونده اتهام به ایران برای ساخت بمب هسته‌ای است

آیا گزارش ارزیابی نهایی آژانس بین المللی انرژی اتمی را می توان پایان پرونده موسوم به پی ام دی دانست؟ این گزارش هنوز حاوی ابهاماتی است که در برخی رسانه های غربی با استدلال به این ابهام ها ادعا می کنند نمی توان پرونده فعالیت های هسته ای ایران در گذشته را بست ؟

با انتشار این گزارش می توان گفت که همه اقدامات در زمینه مسایل گذشته به طور كامل به سرانجام رسيده و زمینه بسته شدن پرونده پي ام دي فراهم شده است.نکات مهم گزارش آژانس از این قرار است:

1- گزارش ضمن اشاره به همكاري هاي كامل ایران با آژانس بر طبق نقشه راه اذعان کرده که اين همكاري ها آژانس را قادر ساخته تا ارزیابی نهایی خود از موضوع پي ام دي را ارائه کند. یعنی اینکه ایران به تعهدات خود در چهارچوب "نقشه راه" عمل کرده است.

2-در تمام مقررات آژانس یک جمله کلیدی وجود دارد بنام "عدم پایبندی به معاهده ان پی تی".این کلمه برای اولین بار در قطعنامه شهریور 1384 در ابتدای ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد در مورد ایران قید شد و مبنای اصلی تمام قطعنامه های مصیبت بار شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران گردید.در گزارش جدیدآژانس هیچ عبارتی مبنی بر عدم پایبندی ایران به تعهداتش طبق ان پی تی وجود ندارد.

3-گزارش تایید کرده که هیچ نشانه ای مبنی بر انحراف مواد هسته ای در ایران پیدا نشده است. بدین ترتیب این گزارش بر صلح آميز بودن برنامه هسته اي ايران صحه گذارده و راه را بسته شدن موضوع در شورای حکام همواره مي کند.

4-در این گزارش برخلاف ادعای بسیاری از منابع غربی در چند سال گذشته تاکید شده است که هیچ نشانه اي مبنی بر وجود چرخه سوخت اعلام نشده در ایران وجود ندارد.

5- اما شاه کلید گزارش این است که هیچ علامت و نشانه اي مبنی بر اقدامات مرتبط با ساخت سلاح هسته ای براساس اسناد ادعایی پیدا نشده است.

6- و نهایتا مساله دیگری که سالها زمینه ساز اتهام هایی علیه ایران بود مساله مریوان بود که مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی در گزارش نهایی خود به صراحت اعلام کرده است که ادعای انجام انفجارات آزمايشي درمنطقه مریوان درست نیست . در این بخش از گزارش آژانس با توسل به نوعی زبان دیپلماتیک ساختگی بودن ادعای انفجار در مریوان را رد می کند.

یکی از نکات منفی که در گزارش به ان اشاره شده است بحث فعالیت های هسته ای ایران در مسیر نظامی ولو در حد مطالعاتی است. رسانه های غربی با استناد به این مساله ادعا می کنند که حرف سرویس های اطلاعاتی غرب درست بوده و ایران تا پیش از سال 2003 به شکل هدفمند و تا سال 2009 به شکل ناهمگون به دنبال سلاح هسته ای بوده است.

بله. در این گزارش آژانس ادعایی مطرح شده است مبنی بر اینکه تا پیش از سال 2003 و مقداری هم تا سال 2009، کارهایی در رابطه با بعضی فناوری های با كاربرد دوگانه مرتبط با ساخت سلاح هسته ای در ایران انجام شده است . در گزارش های پیشین آژانس هم ادعاهایی مبنی بر احتمال فعالیتهای مرتبط با ساخت سلاحهای هسته ای مطرح شده بود.این ادعا به هیچ وجه مورد پذیرش جمهوری اسلامی ایران نبوده و ایران بارها در این سالها اعلام کرده است که هرگز به دنبال سلاح هسته ای نبوده و نیست و نخواهد بود. سلاح هسته ای هیچ گاه در دکترین نظامی ما جا نداشته است و فتوای مقام معظم رهبری در خصوص حرام بودن تولید ، نگهداری و استفاده از سلاح اتمی هم در سطح بین المللی مطرح شده است.

اما اجازه بدهید در این مورد چند نکته را ذکر کنم:

1- در متن گزارش به کلمه فناوری های دومنظوره اشاره شده است به این عبارت و معنای فنی ان باید توجه کرد. مطالعه جمهوری اسلامی ایران در خصوص تمام فناوری های دومنظوره همانطور که بارها و بارها هم تاکید کرده ایم تنها برای مقاصد صلح آميز و يا متعارف بوده است.

2- اما نکته کلیدی گزارش این است که گزارش تاکید کرده که این فعالیت ها در حد "تحقیق و مطالعه " بوده است .

اولا: تحقیق و مطالعه در مورد فناوری های دومنظوره بسیار معمول و متعارف بوده و خلاف هیچ قانون بین المللی نیست.

ثانیا: تحقیق و مطالعه در مورد ساخت بمب هسته ای هم مغایر معاهده ان پی تی نیست. آلمان در شرایط فعلی مرکزی دارد که مطالعه و تحقیق در مورد ساخت بمب اتم و عواقب بگارگیری آن را انجام میدهد. این مرکز برای آژانس هم شناخته شده است.وقتی هم از آلمانها بپرسید میگویند مطالعات علمی مجاز است ضمن اینکه ما باید اقذامات پیشگیرانه لازم در صورت بکارگیری بمب اتم علیه کشورمان را بررسی کنیم .بنابراین انجام مطالعه و تحقیق در مورد سلاح هسته ای غیرقانونی نیست به این دلیل که در آلمان انجام میشود و آژانس هم مخالفتی ندارد.

3- انچه که از نظر آژانس بین المللی انرژی اتمی انحراف به حساب می آید حرکت کردن مواد هسته ای به سمت ساخت بمب اتم است که در گزارش اژانس چنین انحرافی در ایران قویا رد شده است.

برخی از منتقدان برجام و این گزارش نهایی آژانس ادعا می کنند که با این گزارش در حقیقت آژانس صحه بر ادعای غرب گذاشته است که ایران در گذشته به دنبال سلاح اتمی بوده و اکنون اجرای برجام و اعمال محدودیت 10 ساله بر برنامه هسته ای ایران مجازات ان تخطی هسته ای ایران است .

نکته ای که اکثر تحلیل گران منتقد داخلی از آن غافلند این است که برای ایران اصل کلیدی "بسته شدن پرونده اتهام اقدام ایران برای ساخت بمب هسته ای "است. گزارش مذکور زمینه بسته شدن پرونده اتهام اقدام ایران برای ساخت سلاح هسته ای را کاملا فراهم کرده است.

منتهی توجه داشته باشید که این اتهام از ابتدا یک "اتهام سیاسی" بود و نه "اتهام حقوقی". لذا بسته شدن پرونده هم در چهارچوب یک راه حل سیاسی است.گزارش آژانس یک راه حل سیاسی حل آبرومندانه پرونده هسته ای برای ایران وقدرتهای بزرگ است.

ما باید توجه داشته باشیم که طرف مقابل ما:

اولا :خود آژانس است که در گزارشهای قبلیش براحتمال اقدام برای ساخت سلاح تاکید کرده و همین هم مجوز تحریمهای بیشترشورای امنیت شده است.

ثانیا :جهان غرب به رهبری آمریکاست که 36 سال است که چنین اتهامی را مطرح کرده اند.

ثالثا :شورای امنیت سازمان ملل است که تنها به بهانه "عدم پایبندی" و"احتمال اقدام برای ساخت بمب هسته ای" توانسته همه قطعنامه های تحریم را تصویب کند.

رابعا: اروپا و آمریکا هم به همین بهانه تحریمهای یک جانبه و چند جانبه را تصویب و اجرا کرده اند.

حالا که قرار است پرونده را بسته شود ،آژانس نمیتواند گزارشی بدهد که هم خودش را بخاطر گزارشهای قبلی بی آبرو کند، هم رسما مبنای قطعنامه های شورای امنیت را غیرقانونی اعلام کند و هم 36 سال ادعاهای آمریکا و جهان غرب را کاملا باطل و دروغ اعلام کند. در عین حال نمیتواند گزارشی هم بدهد که مجددا این ادعا را تایید کند چون با تایید آن نمیتوان پرونده را بسته و تحریمها را برداشت.

لذا مبنای گزارش آژانس یک راه حل سیاسی مرضی الطرفین است و لذا آژانس یک امتیاز بزرگ به ایران داده وآن هم اینکه تایید میکند ایران اقدامی برای ساخت سلاح هسته ای نداشته و بعد از برجام هم به تعهداتش عمل کرده و دیگر عدم پایبندی به معاهده ان پی تی هم ندارد. این جمله یعنی صدور مجوز بسته شدن پرونده و رفع تحریمها.

اما برای حفظ آبرو و حیثیت آژانس و شورای امنیت سازمان ملل هم یک امتیاز هرچند کوچک هم به خودش و شورای امنیت سازمان ملل میدهد و آن هم این جمله است که تا سال 2003 کارهایی صرفا در حد مطالعه و تحقیق بوده ونه اقدامات عملیاتی برای ساخت بمب.بعد هم اشاره ای میکند که تا 2009 هم این نوع مطالعات بعضا وجود داشته است. اینهم صرفا برای مشروعیت بخشیدن به قطعنامه های تحریم شورای امنیت است که بعد از 2005 یعنی در دوره ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد انجام شد.

نقطه اوج این گزارش که نباید در تحلیل های جانبدارانه ان را کمرنگ کرده و یا نادیده گرفت این است که با مطالعه گزارش های پیشین آژانس شما به این قطعیت خواهید رسید که در این گزارش برخلاف گزارش های پیشین که همواره ایران در موارد متعددی مجرم و یا مظنون به حساب می آمد ، بسیاری از ادعاهای گذشته یا رد شده است و یا صحت و سقم ان مورد تردید جدی قرار گرفته است.

بسیاری از موضوعاتی که در این گزارش مورد تردید قرار گرفته اند مربوط به چند سال پیش هستند و راستی ازمایی ادعای ایران در خصوص ان موارد به صورت کامل و 100 درصدی ممکن نبوده است و البته که ایران هم پیش از این بارها تاکید کرده بود است که برای حل مساله موسوم به پی ام دی ، دسترسی های بی حد و حصر به مراکز حساس نظامی خود را نداده است.

با انتشار این گزارش شما نقطه های سفید ان را بیشتر می بینید یا سیاه ؟
در خصوص نمای کلی گزارش اینکه یوکیا امانو هم پیش از این در سخنانی تاکید کرده بود که گزارش وی نه سفید و نه سیاه کامل خواهد بود. این حرف یعنی یک گزارش میانه برای برون رفت آبرومندانه از بحران.

من اهل تحلیل گزارش در قالب جناح بندی های سیاسی داخل کشور نیستم. بدون شک این گزارش نکات مثبت و منفی دارد. فراموش نکنیم که پرونده موسوم به پی ام دی ، عمری قریب به یک دهه دارد و به یکی از جنجالی ترین مناقشه های هسته ای در تاریخ آژانس بین المللی انرژی اتمی بدل شده است. اما گزارش جدید یوکیا امانو در کنار موضع گیری های وزارت امور خارجه امریکا نشان می دهد که گزارش به قصد تایی صلح آمیز بودن برنامه فعلی هسته ای ایران و بسته شدن پرونده هسته ای تهیه شده است.

این بدان معنی است که پیچیده ترین پرونده های بین المللی را هم می توان با گفت و گو و مذاکره حل و فصل کرد و یا به مختومه شدن نزدیک کرد. با این گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی پس از یک دهه جنجال و پرونده سازی تاکید می کند که فعالیت‌های اتمی ایران هیچ گاه به سمت ساخت بمب منحرف نشده است.

در این میان واشنگتن نخستین کشوری است که اعلام می کند این گزارش آژانس برای مختومه شدن پرونده موسوم به پی ام دی کافی است و کفایت بررسی در این خصوص به زودی با رای شوای حکام اعلام خواهد شد. این موضع گیری امریکایی ها از سر دوستی و عطوفت با ایران نیست که میزان خصومت بین امریکا و ایران و بی اعتمادی متقابل وجود دارد و همواره بر همگان هم مبرهن بوده است. بلکه تغییر موضع دولت امریکا و شکست اسراییل ، جناح تندرو داخلی آمریکا و اعراب معاند نتیجه راهبرد هوشمندانه و نگاه کلانی است که در دو سال گذشته در سطوح مختلف دیپلماسی رسمی و عمومی مجدانه دنبال شده است.

با عبور پرونده موسوم به پی ام دی از پیچ آژانس بین المللی انرژی اتمی ، کشورهای گروه 1+5 اکنون موظفند بر اساس بند 14 توافقنامه برجام، پرونده ابعاد احتمالی نظامی برنامه اتمی ایران را رسماً در شورای حکام آژانس مختومه کنند. با این گزارش آژانس ،این اقدام میتواند در دو هفته آینده صورت گیرد و روند اجرای برجام و لغو تحریم‌ها آغاز شود. انجام این پروسه عملاً به این معنی است که توافق مهم و تاریخی هسته ای در راستای منافع ملی جمهوری اسلامی است . بعد از آن هم مهم این است که ازتجربیات و دستاوردهای مدیریت بحران هسته ای، برای حل سایر اختلافات با قدرتهای منطقه ای و جهانی استفاده کنیم.

5252