برنده مناقشه کیست، سلطان یا تزار؟/ پرونده ای برای تازه ترین بحران خاورمیانه

محمد اکبری - تنش میان ترکیه و روسیه ریشه و پیشینه عمیقی دارد و ماجرا به دوران روسیه تزاری و امپراطوری عثمانی باز می گردد. عثمانی دروازه اروپا بود و روس ها در پی دستیابی به این دروازه. پس از تشکیل جمهوری ترکیه در ۱۹۲۳ وزن و جنس تنش ها تغییر کرد و شوروری و جمهوری تازه تاسیس ترکیه وارد عرصه دیگری از رقابت شدند. روابط مسکو و آنکارا تقریبا همیشه سرد بوده جز در مقطعی که عدالت و توسعه به رهبری اردوغان و تئوریسینی به نام داود اوغلو سیاست صفر کردن تنش با همسایگان را دنبال می کرد. 

با وقوع بهار عربی اختلاف نظرهای دو طرف دوباره عیان شد و این موضوع به ویژه در رابطه با سوریه، عینی تر هم شد. رقابت دو طرف بر سر بردن سهم بیشتر در معادلات منطقه ای سبب شد تا گاه و بیگاه تنش ها میان مسکو و آنکارا شکل جدی تری به خود بگیرد. اما در تمام این سالها شاید سطح تنش به این میزان نرسیده بود.

سه شنبه صبح ترکیه یک جنگنده روس را در مرز ترکیه و سوریه سرنگون کرد. [اینجا] خبر بلافاصله به برکینگ نیوز رسانه های جهان تبدیل شد. داود اوغلو خواهان ارتباط با ناتو در باره سرنگونی یک جنگنده خارجی شد. [اینجا] ابتدا در خصوص هویت و ملیت خلبان این جنگنده تردیدهایی وجود داشت اما بعد از چندین ساعت روسیه تایید کرد این جنگنده روسی بوده است. [اینجا] 

مقامات ترکیه ابتدا ادعا کردند جنگنده روسی در خاک ترکیه مورد حمله قرار گرفته است در حالی که کرملین این ادعا را رد کرد و با انتشار تصاویر ماهواره ای مشخص شد که اف ۱۶ ترک ها سوخوی روسی را در سوریه مورد هدف قرار داده است. [اینجا]

الجزیره در خبری اختصاصی اعلام کرد یکی از خلبانان روس زنده و در دست مخالفان دولت سوریه اسیر شده است. [اینجا]

ولادمیر پوتین در نخستین واکنشش به این حادثه اعلام کرد که این حادثه عواقب و تبعات سنگینی برای روابط ترکیه و روسیه خواهد داشت. [اینجا] وزیر خارجه روسیه هم سفر خود به ترکیه را لغو کرد. [اینجا] مسکو همچنین تمامی روابط نظامی خود با آنکارا را حالت تعلیق در آورد. [اینجا]

آقای اردوغان اما بلافاصله تلاش کرد پای ناتو را به این مناقشه بکشاند. او در سخنانی اظهار داشت که قصد درگیری با روسیه را نداشته و ندارد و اطلاعات این حمله را به ناتو و شورای امنیت داده است. رئيس جمهور ترکیه همچنین تاکید کرد که ناتو در کنار ترکیه خواهد بود. [اینجا]

اما واکنش های بین المللی به این حادثه بیشتر به سود روسیه بود. به جز آمریکا که از اقدام ترکیه حمایت کرد تقریبا دیگر رهبران حهان به صورت نسبی حق را به روسیه دادند. [اینجا] اما وزارت خارجه آمریکا در بیانیه ای اعلام کرد مانند دیگر اعضای ناتو در کنار ترکیه خواهد ایستاد. [اینجا]

آقای پوتین در ادامه ضمن محکوم کردن این اقدام ترکیه، در سخنانی اظهار داشت جان شهروندان این کشور در ترکیه در امان نیست. [اینجا]

آقای اردوغان ظاهرا بعد از این ماجرا تلاش زیادی کرده تا با پوتین گفتگو کند اما رئيس جمهور روسیه حاضر نشده پاسخ همتای ترک خود را بدهد. [اینجا]

اردوغان روز پنجشنبه در گفتگو با فرانس ۲۴ اظهار داشت که نمی دانستند جنگنده مورد نظر روسی است وگرنه برخورد دیگری با آن انجام می دادند. [اینجا] ادعایی که بلافاصله با واکنش پوتین همراه بود.  رئیس جمهوری روسیه در دیدار با همتای فرانسوی خود در مسکو گفت: آمریکا و ترکیه از پروازهای روسیه بر فراز سوریه مطلع بودند و مگر می شود که آنها هواپیمای روسی را نشناسند. [اینجا]

بعد از این تلاش ها منابع خبری از تلاش ترکیه برای دیدار میان اردوغان و پوتین در حاشیه اجلاس پاریس خبر دادند. [اینجا] خبری که از سوی کرملین هم تایید شد. [اینجا]

مرتضی مکی کارشناس مسائل روسیه در گفتگو با خبرآنلاین معتقد است این ماجرا چندان عمق پیدا نخواهد کرد و در حد سیاسی رفع و رجوع می شود. [اینجا]

افشار سلیمانی سفیر پیشین ایران در آذربایجان و کارشناس مسائل ترکیه اما در گفتگو با خبرآنلاین می گوید این اقدام ترکیه با هماهنگی ناتو صورت گرفته است. [اینجا]

اردوغان که در این چند روز اظهارنظرهایش بسیار بیشتر از مقامات روس بوده است در مصاحبه با سی ان ان ترک و همچنین در گردهمایی شهرداران ترکیه در آنکارا اعلام کرد: قبلا هم به روسیه هشدار داده بودیم وارد حریم هوایی ما نشود و اگر چنین کاری از سوی مسکو تکرار شود باز هم برخورد ما اینچنین خواهد بود. [اینجا]  اردوغان اما در همان روز در گفتگو با سی ان ان تاکید کرد از روسیه به خاطر این اتفاق عذرخواهی نخواهد کرد. [اینجا]

احمد داوود اوغلو که معمولا روی نرم تر ترکیه در مجامع بین المللی است و تلاش دارد مواضع منعطف تری نسبت به اردوغان در فضای بین المللی از خود به نمایش بگذارد در مقاله ای در روزنامه تایمز لندن اظهار داشت که  تنش ها با روسیه را رفع خواهند کرد. [اینجا]

با تمام این افت و خیزها به نظر می رسد کاخ سفید نشینان آنکارا دست به قمار بزرگی زده اند و این قمار جز هزینه دست آورد دیگری برایشان به ارمغان نخواهد آورد. [اینجا]

49308