آذربایجان شرقی ویترینی از موزه ها

مهرداد خوشکار مقدم - از 21 موزه موجود در آذربایجان شرقی، تبریز به تنهایی 14 موزه را در خود جای داده و ۲ موزه نیز در مراغه قرار دارد. شهرهای خداآفرین، خامنه، سراب، بناب و اهر نیز هركدام یك موزه تخصصی دارند. در این میان قرار است با افتتاح چند موزه جدید، بر شمار گنجینه های تاریخی آذربایجان شرقی افزوده شود.

کهن شهر تبریز تا دهه گذشته موزه های محدودی در خود جای داده بود اما به لطف وجود مجموعه داران علاقمند و منحصر به فرد، آثار قدیمی بسیاری جمع آوری و برای راه اندازی موزه های جدید اهدا شده است.

یادآور می شود، برخلاف فرهنگ رایج بر کلکسیونرهای نقاط دیگر جهان، مجموعه داران تبریزی نگاهی معنوی به آثار جمع آوری شده داشته و اغلب، آثار جمع آوری شده را برای ایجاد موزه های عمومی و تخصصی بطور رایگان در اختیار نهادهایی مانند میراث فرهنگی یا شهرداری قرار می دهند و حاصل آن راه اندازی موزه هایی است که بطور مختصر به تشریح آنها می پردازیم:

• موزه آذربایجان

تاریخچه ایجاد موزه شهر تبریز با عنوان «موزه آذربایجان» به حدود 57 سال قبل باز گشته و یکی از مهمترین و قدیمی ترین موزه های کشور محسوب می شود. ساختمان این موزه كه در مركز شهر تبریز قرار دارد براساس نقشه تنظیمی «آندره گدار» باستان شناس و معمار معروف فرانسوی ساخته شده است.

تا زمان گشایش رسمی این موزه، از دبیرستان نجات سابق تبریز به عنوان محل موقت نمایش اشیای تاریخی و باستانی استفاده می شد.

موزه آذربایجان دارای ۱۲ هزار اشیای فرهنگی و هنری و بیش از ۲ هزار و ۳۰۰ قطعه ثبت شده تاریخی است كه از این نظر در جمع گنجینه های مهم و باارزش كشور جای گرفته است.

این موزه از ۳ تالار مجزا در ۳ طبقه تشكیل یافته است. طبقه زیرزمین به نمایشگاه دائمی آثار هنری اختصاص یافته و طبقه همكف، تمدن های پیش از اسلام از هزاره پنجم قبل از میلاد تا دوران ساسانی را به نمایش گذاشته است. طبقه فوقانی موزه نیز باستانشناسی ایران در دوران اسلامی را تا پایان عصر قاجار در خود جای داده است.

تالار سكه و مهرهای شاهان و فرمانروایان تاریخ ایران نیز در همین طبقه قرار داشته و آثاری از هزاره سوم قبل از میلاد تا دوران قاجاری در آنها به چشم می خورد. از آثار بی نظیر و ارزشمند موجود دراین دوره می توان به موبندطلایی متعلق به هزاره نخست قبل از میلاد، جام طلای دوره هخامنشی ، بشقاب های زرین و سیمین دوره ساسانی ، قفل رمزی مربوط به اواخر قرن ششم هجری و مجموعه ای از چینی های دوران صفویه، اشاره كرد.

• خانه مشروطه

ساختمان این موزه از زیباترین خانه های تاریخی تبریز است. بنای تاریخی خانه مشروطه با معماری دوره قاجار در محله قدیمی راسته كوچه قرار گرفته و مالك نخستین آن «حاج مهدی كوزه كنانی » بود. این خانه در جنگ های ۱۱ ماهه تبریز علیه نیروهای دولتی كه منجر به پیروزی مشروطه خواهان شد، ستاد فرماندهی و عملیات آزادی خواهان به شمار می رفت.

موزه مشروطیت در فضایی به مساحت ۱۳۰۰ مترمربع در سال ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

در این موزه تمامی آثار و مدارك مربوط به مبارزات دوران مشروطیت شامل لوازم شخصی سران انقلاب مشروطه همچون ستارخان، اسناد، فرمان ها و دستنوشته های مشروطه خواهان و نیز نیروهای دولتی در آن دوران، مطبوعات آزادیخواه دوران مشروطه و بسیاری از آثار دیگر در این مجموعه نگهداری می شود.

• موزه قرآن كریم و كتابت

بنای مسجد شاه طهماسب صفوی معروف به مسجد صاحب الامر تبریز مكانی است كه از آن به عنوان موزه قرآن كریم و كتابت استفاده می شود.

با توجه به قداست این بنا و به دنبال بازسازی و انجام تغییرات لازم در آن، مسجد صاحب الامر به موزه قرآن كریم و كتابت تبدیل شد.در این موزه مجموعه نفیسی از نسخ قرآن مجید مربوط به ادوار مختلف تاریخ و قطعات زیبایی از آثار خوشنویسان بنام ایران به نمایش گذاشته شده است.

علاوه برآن، نسخ خطی، انواع قلمدان های مینیاتوری ، ظروف چینی و سفالی مزین به آیات قرآنی و دیگر آثار و تصاویر بزرگان دینی نیز دراین موزه نگهداری می شود.

از ارزشمندترین اشیای موجود در موزه قرآن كریم و كتابت تبریز، یك صفحه از قرآن كریم منسوب به دستخط مبارك حضرت امام رضا (ع) است كه بر روی تكه ای از پوست آهو نوشته شده است. كتیبه سنگی خط میخی دوره ایلامی ، كوچك ترین قرآن خطی مطلا كه بدون استفاده از ذره بین قابل خواندن نیست، جام شفابخش و لباس قسم منقوش به كل آیات قرآن كریم از دیگر آثار موجود در این مجموعه است.

• موزه سنجش

ساختمان موزه سنجش مربوط به دوران قاجار درمحله تاریخی مقصودیه تبریز قرار دارد. این بنای بسیار زیبا در سال های اخیر از سوی سازمان میراث فرهنگی بازسازی شده و از آن به عنوان موزه سنجش استفاده می شود. در این موزه انواع ابزار و ادوات مقیاس سنجش وزن، زمان، فاصله و مكان كه در طول تاریخ مورد استفاده بشر قرار گرفته است نگهداری می شود.

دوربین ها و تلسكوپ های اولیه نیز در این موزه به نمایش گذاشته شده است. انواع ساعت های قدیمی و هنری ساخت كشورهای اروپایی، ترازوهای قدیمی از جمله نخستین ترازوی بیمارستانی سنجش وزن نوزاد و سایر ابزار سنجش قدیمی دیگر اشیایی است كه در قسمت های مختلف موزه سنجش جای گرفته اند.

• موزه قاجار تبریز

این موزه در عمارت امیرنظام گروسی محله ششگلان تبریز جای گرفته است. عمارت مذکور در زمان ناصرالدین شاه بنا شده و در طول حكومت شاهان قاجار والیان آذربایجان همچون امیرنظام گروسی، قائم مقام فراهانی و امیركبیر در آن سكونت داشته اند.

این خانه در سال ۱۳۷۰ خریداری شده و پس از بازسازی در سال ۱۳۸۵ به عنوان موزه قاجار به بهره برداری رسید. موزه قاجار با زیربنایی بالغ بر ۱۵۰۰ متر مربع ۱۱ تالار بزرگ مجموعه ای از آثار و اشیای تاریخی رجال، بزرگان، شاهان و شاهزادگان دوره قاجار را در خود جای داده است. از آنجایی كه شهر تبریز در طول ۱۳۰ سال حكومت قاجار به عنوان سومین شهر مهم كشور و محل ولایتعهدی ایران به شمار می رفت، آثار و اشیای مهم و ارزشمندی از این عصر در مورد شهر تبریز به جای مانده كه به مرور زمان خریداری و به این مجموعه منتقل می شود.

برای راه اندازی موزه قاجار همکاری مجموعه داران بزرگی چون برادران سرابی و نیز خانواده های مشاهیری چون استاد اقبال آذر و ... نقش انکار ناپذیری داشته اند.

• موزه و نمایشگاه زنده سفال

موزه زنده سفال تبریز از دیگر گنجینه های تاریخی این شهر محسوب می شود كه در خیابان دارایی جدید (محله شكلی) جای گرفته است.

موزه سفال از ۵ بخش تشكیل یافته است كه نمایشگاه دائمی از آثار استادان برجسته سفالگری همچون عباس و احمد قابچی، استاد فریده تطهیری مقدم و نیز دیگر هنرمندان سفالگر با خاك سفید در آن به نمایش گذاشته شده است. علت نامگذاری «موزه زنده» بر این مجموعه بدین دلیل است كه این مكان همچنان به عنوان مركز هنر سفالگری تبریز تمامی مراحل ساخت آثار هنری سفال در آن به صورت زنده به نمایش گذاشته می شود.

• موزه عصر آهن

سایت موزه عصر آهن تبریز، محوطه باستانی شامل گورستان و آثار سفالی مربوط به عصر آهن است که در شمال مسجد کبود تبریز واقع شده‌است.

آثار این موزه در سال ۱۳۷۶ همراه با ۳۸ گور در پی حفاری های صورت گرفته برای احداث یک پاساژ بصورت اتفاقی یافت شد.

اکثر اجساد در سنین پایین بوده اند، گور نوزادان بصورت ساده بوده و گور نوجوانان در سازه‌های مربعی با دو ظرف سفالی همراه است. کودکان با اسباب بازی‌هایشان دفن شده‌اند و زن‌ها با جواهرات و مردها با ابزار جنگی شان.

در کنار بعضی اجساد ظروف سفالی و اثرات غذا یافت شده که اعتقاد آنان بر آیین مهرپرستی را تایید می‌کند. سنگ چینی دور اجساد نمادی از دیواره رحم است و اجساد به حالت جنینی یا چمباته‌ای دفن شده‌اند که جهت بدن و صورتشان تأییدی بر مهرپرست بودن آنهاست. این سایت از خرداد 86 آغاز به کار کرد.

***

شهرداری تبریز نیز با خرید خانه های قدیمی و حمایت از مجموعه داران، نسبت به راه اندازی موزه های تخصصی و جدید در این کلانشهر اقدام کرده است. موزه شهر، موزه استاد شهریار، موزه فوتبال، موزه کفش از جمله مجموعه هایی است که توسط شهرداری تبریز راه اندازی شده است.

• موزه شهر

"موزه شهر" نام مجموعه ای است که در طبقه زیرزمین کاخ شهردرای تبریز واقع شده‌است. این موزه که به عنوان نخستین و تنها موزه تاریخ شهرداری‌های ایران راه اندازی شده، پس از کشور چین، در ردیف اولین موزه‌های شهرداری‌های جهان نیز قرار دارد.

 این موزه، در سال ۱۳۸۶ و همزمان با یکصدمین سالگرد تاسیس نخستین بلدیه (شهرداری) ایران در تبریز در ۸۰۰ متر مربع و با هزینه یک میلیارد و 100 میلیون ریال راه اندازی شده‌است.

موزه شهر تبریز، شامل تالارهای مختلفی چون تالار دوربین‌های قدیمی، فانوسهای قدیمی، تالار دفاع مقدس، چاپ و نشر، فرش، هنرهای معاصر، خط و خوشنویسی، کفش، سکه و اسکناس، تالار حکمت و چندین تالار دیگر است.

تالار فرش

در این تالار، فرش‌ها و قالی‌هایی با قدمت ۱۱۰ سال به نمایش گذاشته شده‌اند. ۱۲ تخته فرش موجود در این مجموعه مربوط به فرش‌هایی است که از زمان تاسیس عمارت شهرداری تبریز تا سال ۱۳۲۰ به دستور ارفع‌الملک جلیلی بافته شده و به اتمام رسیده‌است.

تالار دوربین‌های قدیمی

در تالار دوربین‌ها، تاریخچه و روند تکوین و شکل‌گیری دوربین‌های نسل قدیم نشان داده شده‌است.

آثار و اشیاء

در این موزه اشیاء، آثار و اسناد قدیمی مربوط به بلدیه تبریز، هدایای مقام‌ها و شخصیت‌های خارجی به شهرداران، کتب خطی و آثار هنری، اسناد اداری و مالی، جام‌های قهرمانی باشگاه شهرداری تبریز، چینی آلات، سفرنامه‌های نوشته شده درباره تبریز، تجهیزات، امکانات و اسناد مربوطه به شهر نخستین‌ها با همکاری شهرداری تبریز و برخی از شهروندان تبریزی جمع آوری و در معرض دید قرار گرفته‌است.

• موزه ادبی استاد شهریار

موزه ادبی استاد شهریار ، یادگاری به جای مانده از ستاره پرفروغ شعر و ادب ایران استاد محمدحسین شهریار است كه در محله مقصودیه از دیگر محلات قدیمی تبریز قرار دارد. بنای این موزه سال ها محل زندگی و تراوشات ذهنی استاد شهریار بوده و گرچه از نظر معماری ویژگی خاصی ندارد اما از لحاظ معنوی مكانی ارزشمند در تاریخ ادبیات كشور محسوب می شود.این خانه در سال های پس از وفات استاد از سوی شهرداری تبریز خریداری شده و هم اكنون زیر نظر این نهاد اداره می شود. منزل استاد شهریار در زیربنایی بالغ بر ۲۵۰ متر و مساحتی حدود ۲۴۱ متر در ۲ طبقه ساخته شده است.

بیش از ۵۰۰ قطعه از آثار و نیز وسایل شخصی شهریار شامل: كتاب، دستخط و انواع یادبودها و هدایای داخلی و خارجی به همراه لوازم زندگی این گوهر تابناك ادبیات و شعر تركی و فارسی در موزه فوق به نمایش گذاشته شده است.

• موزه فوتبال آذربایجان

این موزه نخستین موزه تخصصی فوتبال ایران است که در دی ماه ۱۳۹۳ توسط شهردرای منطقه 6 در شهر تبریز راه اندازی شد. در این موزه تصاویری قدیمی از فوتبال تبریز و آذربایجان به همراه کاپ‌ها، مدال‌ها، پیراهن و لباس ورزشی قهرمانان آذربایجان در بازه زمانی ۱۳۰۰ تا ۱۳۹۳ به نمایش گذاشته شده است. این موزه حاصل دو دهه تلاش آقای ایوب نیکنام لاله محقق و پژوهشگر تاریخ آذربایجان بوده که در مورد تاریخ فوتبال تبریز تحقیق کرده و اخیرا کتابی نیز منتشر نموده است.

مجموعه ی حاضر، نتیجه ی جمع آوری سوابق، اسناد، اشیاء و تصاویر تاریخ 100 ساله فوتبال آذربایجان بوده که در فضایی به وسعت 400 مترمربع زیربنا تاسیس شده و مجموعه ای شامل 170 قطعه از تصاویر قدیمی، 218 برگ اسناد تاریخی و بیش از 220 قطعه اشیای مربوط به گذشته فوتبال تبریز را در بر می گیرد.

• موزه کفش

 نخستین موزه کفش کشور با داشتن آثاری مربوط به پنج هزار و ۵۰۰ سال قبل، چندی پیش در تبریز افتتاح شد.

هدف از افتتاح این موزه معرفی ارزش و اهمیت صنعت کفش در شهر تبریز عنوان شده است چرا که این صنعت قدمتی دیرینه در تبریز و کیفیت و زیبایی کفش چرم این شهر شهرتی جهانی دارد.

اشیاء موجود در این موزه از انواع کفش های سنتی موجود در کشور جمع آوری شده و در قسمتی دیگر از موزه تجهیزات و وسیله های ساخت کفش به نمایش گذاشته شده است و بخشی از آن به  مجموعه شخصی خانم شعله خیابانی نواده شیخ محمد خیابانی اختصاص دارد.

گفتنی است در موزه کفش تبریز ۲۰۰ جفت کفش از دوره های مختلف تاریخی و انواع کفش های اقوام همچون نمونه مشابه اولین کفش چرم در دنیا با پنج هزار و ۵۰۰ سال قدمت وجود دارد که از روستای «بیرق» در توابع تبریز به دست آمده است.

• کاخ موزه فرش تبریز

فرش تبریز عمري به درازاي تاريخ، هنر و فرهنگ ايراني دارد و شناخت جهانيان از قالي تبریز و ستودن آن ناشي از تلاش و شوريدگي مردماني است كه ذوق هنري را با جاذبه هاي پررمز و راز هنر ملي درآميختند.

بر این اساس راه اندازی موزه فرش به یکی از اولویتهای مسئولان میراث فرهنگی و نیز شهرداری تبریز تبدیل شده بود.

شهرداری تبریز یکی از بخش های موزه شهر را به تالار فرش اختصاص داده اما با توجه به شان فرهنگي والايي كه مسجد كبود و موزه آذربايجان دارد احداث موزه فرش در اراضي اطراف اين بناي گرانقدر آغاز شده است.

ساخت کاخ موزه فرش تبریز از سال 88 آغاز شده و مساحتي برابر 3400 مترمربع را در بر مي‌گيرد وبا چهار طبقه تالار و 3 طبقه اداری و فرهنگی، براي نمايش انواع قالي‌هاي دست بافت و گليم آذربایجان مورد استفاده قرار خواهد گرفت. 

• موزه ارامنه آذربایجان

خلیفه گری ارامنه آذربایجان در سال 1345 شمسی در كنار كلیسای مریم مقدس، واقع در خیابان شریعتی تبریز ، موزه ای به نام" موزه كلیساهای خلیفه گری ارامنه آذربایجان" تأسیس كرد. در این موزه آثار فرهنگی نفیس از قبیل كتب خطی ، طومارها ، فرمان ها ، نشان ها، تابلوهای نقاشی ، سكه ها ، نگین ها ، سلاح ها ، عصاها ، ظروف نقره ای ، مسی ، سفالی ، چینی ، بلورآلات ، زیورآلات ، پارچه های ترمه و زری و مجسمه ها و آثار چوبی منبت و خاتم كاری نگهداری می شود.

بعضی از اشیای این موزه از این نظر كه با تاریخ و فرهنگ ارامنه پیوند می خورد ، برای ارامنه از اهمیت زیادی برخوردار است؛ از جمله صندلی منبت كاری كه در سال 1728 میلادی در ارمنستان برای اسقف اعظم كلیسای" آختامار" واقع در دریاچه وان، ساخته شد و طی حوادث سال های 1895 میلادی همراه عصای اسقف اعظم و ناقوس سوراخ سوراخ كلیسای مذكور به خلیفه گری تبریز منتقل شد. تاریخ ساخت این عصا سال 1825 میلادی و تاریخ ساخت ناقوس 1831 میلادی است.

تاج ها ، نشان ها و صلیب های متعددی نیز در دوران وقوع این حوادث به تبریز انتقال یافت. شمعدان های بزرگ كلیساهای سن استپانوس و سن طاطاوس و زنگ بزرگ و در خاتم این كلیسا نیز به همین ترتیب به تبریز منتقل شد.

این موزه در حال حاضر تعطیل است.

• موزه حیات وحش آذربایجان

موزه تاریخ طبیعی وابسته به سازمان محیط زیست آذربایجان شرقی ، در خیابان آزادی واقع است. این موزه در بر گیرنده پیكره های تاكسیدرمی(جانوران و حیوانات گوناگون منطقه آذربایجان است كه به صورت علمی آرایش شده و در ویترین های مخصوص به نمایش در آمده اند. این موزه از معدود موزه های موجود از این نوع در كشور محسوب می شود و از جاذبه های توریستی استان به شمار می آید.

***

در برخی از شهرهای قدیمی آذربایجان شرقی همچون مراغه، بناب، سراب و اهر نیز موزه های تخصصی و منحصر به فردی راه اندازی شده اند:

• موزه ایلخانی مراغه

ساختمان موزه تخصصی ایلخانی مراغه در جوار آرامگاه «اوحدی مراغه ای» از شاعران بنام قرن۷ و ۸ هجری قرار گرفته است. این محل در سال۱۳۶۳ مقارن با تشكیل سازمان میراث فرهنگی به موزه مقدماتی مراغه تبدیل شد اما از سال۱۳۷۵ با بررسی نقشی كه مراغه در دوران حكومت ایلخانان داشته به موزه تخصصی ایلخانی تغییر نام یافت.

مراغه در دوران حكومت ایلخانان مغول به عنوان نخستین پایتخت این سلسله انتخاب شده و مركز ثقل كشور در آن دوران محسوب می شد. موزه تخصصی ایلخانی مراغه به منظور معرفی این دوره خاص از تاریخ كشور كه گستره آن از هرات تا فرات بوده راه اندازی شده است. در این مكان با تمركز و انتقال صدها اثر برجسته و گردآوری مجموعه ای نسبتاً كامل از اشیای مختلف همچون سكه، فلز، سفال، كاشی، سلاح، ظروف و كتب یكی از مهمترین مراكز پژوهشی دوره ایلخانی به شمار می آید.

• موزه سنگ نگاره های مراغه

موزه باستان شناسی سنگ نگاره های مراغه درمقبره «آقالار» به مكانی زیارتی- تاریخی تبدیل شده است. این مكان آرامگاه میرعبدالفتاح موسوی مراغی، شاعر و عارف نامی دوره زندیه بوده كه بنای آن در سال۱۲۴۷ هجری به طور كامل مرمت و بازسازی شده است.

مقبره آقالار پس از آن سال ها به محل دفن بزرگان، عرفا و شیوخ مراغه تبدیل شده و به همین دلیل به مقبره «آقالار» (بزرگان) شهرت یافته است.این مجموعه در سال۱۳۸۱ پس از مرمت به موزه سنگ نگاره ها تبدیل شده و آثار نفیسی از سنگ نگاره های تاریخی از جمله سنگ مزارهای كهن و قدیمی را در خود جای داده است.

• موزه هدایای خامنه

موزه هدایای خامنه در محل حمام تاریخی شهر خمنه واقع شده است که شامل برخی از هدایای روسای جمهور و نخست وزیران دهه 60 و نیز هدایای مردم این شهر است.

حمام تاریخی خامنه از آثار دوره قاجار در این شهر توسط شهرداری خامنه تملک و توسط سازمان استان مورد مرمت قرار گرفته است.

موزه هدایای خامنه در سال 1386 در این بنای تاریخی رسما افتتاح گردید و هم اینک آثار اهدایی به موزه درآن نگهداری می شود.

موزه هدایا در میدان بازار خامنه و جنب مسجد جامع این شهر واقع شده است . 

• موزه مردم شناسی جنوب سهند

موزه مردم شناسی منطقه جنوب سهند در مسیر معرفی و شناساندن جلوه های مختلف زندگی و عناصر اجتماعی و فرهنگی این منطقه از نگاه مردم شناسی در شهرستان بناب تأسیس یافته است.

این موزه درمحل حمام قدیمی مهرآباد بناب مربوط به دوران صفویه در فضایی به مساحت ۳۵۰ مترمربع بنا شده است. هدف از راه اندازی این مجموعه به عنوان نخستین موزه مردم شناسی منطقه، ایجاد یك مركز علمی و تحقیقاتی در چارچوب رسالت سازمان میراث فرهنگی عنوان شده است. در موزه یاد شده مجموعه آثار و اشیایی همچون ابزار كشاورزی، آلات موسیقی، صنایع نساجی، روشنایی، زیورآلات، پوشاك، طب سنتی و سایر لوازم زندگی مردم مناطق بناب، هشترود، عجب شیر، مراغه و ملكان به نمایش گذاشته شده است.

• موزه عشایر آذربایجان - سراب

موزه عشایر سراب در محل حمام قدیمی جلال از آثار دوران قاجار در این شهرستان واقع شده است. مساحت مجموعه یادشده ۶۵۰ مترمربع است كه تمامی عناصر و جلوه های مربوط به زندگی عشایر آذربایجان در آن به نمایش گذاشته شده اند.

ابزار موسیقی عشایر آذربایجان، پوشاك، زیورآلات، مسكن، نان پزی، نوشته ها، نقاشی ها و عكس های مختلف از جلوه های فرهنگی عشایر منطقه ازجمله آثار به نمایش گذاشته شده در موزه عشایر سراب است.این موزه از بخش های مختلفی مانند بخش اطلاع رسانی، كتابخانه تخصصی عشایر، فضای مرتع و چوپان، فرآوری سنتی و بومی لبنیات و فرآوری پشم و دست بافت های عشایری تشكیل یافته است.

• موزه ادب و عرفان اهر

بنای آرامگاه «شیخ شهاب الدین محمود اهری» از عارفان به نام قرن ششم هجری مكانی است كه موزه ادب و عرفان شهرستان اهر در آن قرار گرفته است.

ساختمان بنا شامل خانقاه، مسجد، مناره ها و غرفه های متعدد است. تاریخ بنا به زمان شاه عباس اول منتسب بوده گرچه قسمت هایی از آن مربوط به معماری دوره ایلخانی است.

مجموعه شیخ شهاب، پس از مرمت در سال ۱۳۷۴ به موزه ادب وعرفان تبدیل شد.

این موزه دارای ۳ بخش بوده كه كتاب های خطی، ابزار و آثار متعددی مربوط به عارفان همچون كشكول های چوبی و سفالی و فلزی، تبرزین های طلاكوب و درب های چوبی پاشنه گردان، قطعه های خطی از خطاطان درویش معروف و نوشته های مختلفی از دوره صفویه تا قاجار به نمایش گذاشته شده است.

• موزه خداآفرین

کاوش‌های باستان شناسان نشان می دهد منطقه تاریخی خداآفرین در شمال آذربایجان شرقی از چهار هزار سال قبل از میلاد مسیح، مسکن و مامن اقوامی بود که به فنون و هنرهای مختلف نیز آراسته بودند.

موزه باستان شناسي خداآفرين دربرگيرنده آثار شش هزار ساله ی مكشوفه از کاوش های باستانشناسی در این منطقه است که در سال 1391در محل ساختمان سابق شهرداري خمارلو تاسیس گردید.

سفال‌های موسوم به سفال خاکستری مربوط به عصر آهن، هشت گور که اجساد آن‌ها به شکل جنینی دفن شده‌اند، انواع زیور آلات فلزی، مفرغی و صدفی و سنگ‌های عقیق مختلف، همچنین گیره و قلاب با شکل‌های تزییناتی و قبر یک حیوان که در آن جمجمه حیوان دیگری نیز به همراه قطعاتی سفال و سنگ عقیق یافت شده نیز در نوع خود بی نظیر بوده و در هیچ جای کشور چنین قبری یافت نشده است.

-----------------------------------

گزارش: مهرداد خوشکار مقدم