حماس درک اشتباهی از رویدادهای منطقه دارد/ خالد مشعل، یاسر عرفات دوم است

زهره نوروزپور- قبل از توافق وین و بعد از آن لق لقه زبان تحلیگران عرب این بود که این توافق موازنه منطقه را به هم خواهد زد شاید خیلی ها از این تحلیل اوقاتشان تلخ می شد و اعلام انزجار می کردند. اما این تحلیل بسیار به واقعیت نزدیک است چرا که هنوز امضای توافق خشک نشده است اتفاقات منطقه یکی پس از دیگری خود را نشان می دهند. در این میان حتی حماس هم دچار این تزلزل و نگرانی شده است تا حایی که برخی می گویند تصمیم دارد علیه ایران با عربستان متحد شود. بخش مهم بازتاب این توافق رویگردانی سیاست ها آمریکا نسبت به اعراب است امری که آنها را به شدت وحشتزده و خشمگین کرده است. عربستان که به ظاهر نبض کشورهای عربی را مخصوصا کشورهای حوزه خلیج فارس را در دست دارد در صدد است اعراب را علیه ایران بسیج کند تا از قدرت و نفوذ ایران جلوگیری کند.

در این میان عربستان سراغ حماس رفته است و جای تعجب دارد که سعودی ها تا زمان حیات ملک عبدالله موضع خصمانه ای به حماس که شاخه اخوان المسلمین است داشتند، این چرخش موضع ان هم بعد از توافق ایران با با قدرت های جهانی قابل تامل است که بعد از اخرین دیدار مشعل با ملک عبدالله که سالها از آن می گذرد رهبر جنبش حماس به ریاض برود و در ضیافت ملک سلمان شرکت کند. این سفر تا اندازه ای دور از انتظار بود که رسانه های عربی و حتی غربی یک هفته به این موضع پرداخته اند و تحلیل ها و گزارش های مفصلی از این دیدار تاریخی ارائه داده اند و جای تعجب است که از این دیدار هیچ تصویری منتشر نشده است.

برای بررسی این سفر جنجالی با حسن هانی زاده کارشناس مسائل عرب و خاورمیانه به گفتگو نشسته ایم که از نظر می گذرانید:

سفر رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس به عربستان نشانه چیست؟

سفر خالد مشعل رئیس دفتر سیاسی حماس به عربستان و گفتگوی ایشان با ملک سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان در چارچوب سیاست های اشتباه آمیز رهبران حماس، برای بازنگری در سیاست های مبارزاتی خودشان قابل تجزیه و تحلیل است. در واقع ارزیابی حماس این است که شرایط منطقه و توافق هسته ای ایران با کشورهای قدرتمند جهان، آنها را در انزوا قرار داده است. لذا تلقی کاملا غلط خالد مشعل از اوضاع منطقه و توافق هسته ای ایران موجب شده است که وی به سمت عربستان متمایل شود.

در طول چهار سال گذشته برخی رهبران حماس در حقیقت مسیری را طی کرده اند که با اهداف اولیه جنبش حماس که  مبارزه با رژیم صهیونیستی است کاملا مغایرت دارد. در حقیقت حماس همان اشتباهی را مرتکب می شود که 35 سال پیش جنبش فتح از طریق همسویی با برخی از قدرت های منطقه و فرا منطقه ای جایگاه خود را از دست داد و نتیجه محاسبات غلط یاسر عرفات به توافق ننگین اسلو منجر شد. اکنون حماس دارای دو شاخه مختلف است یک شاخه را خالد مشعل رهبری می کند که متمایل به سمت مذاکره با رژیم صهیویسنی است. بخش دیگر حماس را محمود الزهار رهبری می کند که متمایل به شیوه های مقاومت و مبارزاتی است. حماس در طول چهار سال گذشته به ویژه در بحران سوریه در کنار گروهک تروریستی قرار گرفته است لذا دچار انزوای سیاسی  و منطقه ای شده است، حتی از حزب الله هم فاصله گرفته است. به همین دلیل الان با توجه به اینکه حماس احساس می کند که جایگاه خود را از دست داده به سمت عربستان متمایل شده است ضمن اینکه عربستان در صدد ایجاد پیوند میان حماس و رژیم صهیونیستی و اغاز یک دوره طولانی گفتگو میان آنها است و به نظر می رسد که در اینده حماس از طریق عربستان وارد مذاکره خواهد شد.

برخی تحلیلگران می گویند ملک سلمان پادشاه عربستان قصد دارد اعراب را علیه ایران بسیج کند. ارزیابی شما چیست؟
کاملا اشکار است که ملک سلمان سعی می کند با همدستی اسرائیل یک ائتلاف منطقه ای را علیه جمهوری اسلامی ایران ایجاد کند. تلاش عربستان این است که کشورهای عرب منطقه و حتی کشورهای شمال افریقا را علیه ایران بسیج و همراه کند و مقابل توافق ایران و پنج بعلاوه یک  بایستند. به همین دلیل عربستان سعی می کند حماس را به سمت  خود جذب کند و از هویت اسلامی این جبنش برای تقابل با ایران استفاده کند. عربستان با توجه به انزوا و شکستی که در یمن خورده است الان سعی می کند همپیانی خودش را با رژیم صهیونیستی و با برخی کشورهای سازشکار عرب هموار کند.

حماس درخواست عربستان مبنی بر مشارکت در جنگ با انصارالله در یمن را تکذیب کرده است و در مقابل درخواست کرده است اعدام مرسی متوقف شود اگر تکذیب است معنی این درخواست متقابل چه بوده است؟
در ابتدای تجاوز وحشیانه ارتش عربستان به حوثی های یمن و انصارالله، حماس یک موضع کاملا همسو با عربستان اتخاذ کرد. نگاه حماس متاسفانه به رخداد های یمن یک نگاه کاملا طایفه ای است، برگرفته از نگاه سلفی گری برخی از رهبران این جنبش گرفته شده است. برخی رهبران حماس این تجاوز عربستان علیه حوثی ها را جنگ شیعه و سنی می داند و به همین دلیل موضعی کاملا همسو با عربستان اتخا کرد، هرچند که حماس ظرفیت نظامی ندارد که وارد جنگ شود اما موضعی گیری آنها علیه حوثی کاملا خصمانه است.
از طرفی به دلیل وجود اختلاف در دیگاه رهبران حماس این گونه مواضع مشاهده می شود برخی رهبران حماس مایل نیستند این جنبش در اختلافات منطقه ای و کشورهای منطقه ورود پیدا کند. ولی سیاست های خالد مشعل سیاست های اشتباهی است که جنبش حماس را به همان سمت و سویی هدایت می کند که اعراب جنبش فتح را هدایت کردند.

یعنی عربستان با درخواست مشعل مبنی بر جلوگیری از اعدام مرسی موافقت می کند؟
محمد مرسی یکی از از اعضای اخوان المسلمین است و حماس هم نوعی امتداد عقیدتی اخوان ها تلقی می شوند. لذا در ظاهر قضیه خالد مشعل سعی می کند سفرش را به عربستان به خاطر درخواست از ملک سلمان برای جلوگیری از اعدام مرسی توجیه کند. اعدام مرسی مشکلات زیادی برای مصر ایجاد می کند لذا بعید به نظر می رسد که دولت مصر مرسی را اعدام کند. با توجه به اینکه خالد مشعل هم می داند دولت مصر درواقع مرسی را اعدام نخواهد کرد. به همین دلیل سعی می کند که جلوگیری از اعدام محمد مرسی را ناشی از دخالت ملک سلمان جلوه دهد چرا که با این دخالت وجهه عربستان بار دیگر بالا می رود و می تواند نقش یک مهره قدرتمند را در منطقه به خود اختصاص دهد. به این خاطر این ها در چارچوب بازی تبلیعاتی است که خالد مشعل به راه انداخته است.

ملک عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه متوفی عربستان میانه خوبی با اخوان ها و حماس نداشت چه شد که به یکباره سعودی ها چرخش موضع چشمگیری نسبت به اخوان المسلمین و حماس داشته اند؟ حتی در خبراها آمده بود که قطر مسبب این دیدار بوده است.
الان قطر و عربستان و برخی کشورهای منطقه به این نتیجه رسیده اند که در حقیقت الان نیازمند بازنگری در سیاست های خودشان هستند. طولانی شدن پروسه سرنگونی بشار اسد و وضعیت منطقه و همچنین نزدیک شدن ایران به کشورهای غربی این ها را براشفته کرده است و  به این نتیجه رسیده اند که باید سیاست های مستقل تری اتخاذ کنند. از طریق همگرایی عربی به نوعی در مقابل ایران ایستادگی کنند. تلقی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس این است که امریکا این کشورها را سه طلاقه کرده است و سعی می کند از ظرفیت ایران برای حل بحران های منطقه ای بدون مشورت با اعضای شورای همکاری خلیج فارس حل و فصل کند.  به همین دلیل برخی کشورهای خلیج فارس الان از سیاست های امریکا و نزدیکی سیاست امریکا به ایران در حقیقت بسیار ناراضی و ناخرسند هستند.

پیامد رابطه حماس با عربستان را چه طور ارزیابی می کنید؟
حماس در اینده از طریق عربستان وارد مذاکره با رژیم صهیونیستی می شود. در اینده این احتمال وجود دارد که قدرت های فرا منطقه ای و اسرائیل، حماس را تشویق کنند که جای دولت تشکیلات خودگران به رهبری محمود عباس را بگیرد و یک دولتی تشکیل دهد که این دولت بر اساس اولویت های رژیم صهیونیستی  و بین المللی عمل کند و شیوه مبارزاتی را کنار بگذارد. الان حماس در صدد است که فتح را از طریق مذاکره با اسرایئل کنار بزند تا در اینده خود دولت را تشکیل دهد و این مذاکرات هم ممکن است مدت ها طول بکشد. رهبری،جریان سازی و هدایت مذاکرات را هم عربستان به عهده خواهد داشت.

تکلیف غزه چه می شود؟
مساله غزه در جریان مذاکرات صلح ممکن است حل شود و همان شیوه ای که عرفات در توافق نامه اسلو ایجاد کرد ممکن است که خالد مشعل در یک توافق جدیدی که تنها اصطلاح تازه ای دارد در اینده با اسرائیل وارد عمل شود. در واقع یک توافق نامه جدید که اتش بس دائمی میان حماس و اسرائیل ایجاد کند و حماس به تدریج وارد مدار دولت سازی شود و فتح را کنار گذارد.

موضع ایران درباره غزه کاملا مشخص است و ایران بارها بر ناکارآمدی مذاکرات صلح تاکید کرده است از سوی دیگر شاهد موضعگیری ها و عملکردهای جدیدی از سوی حماس هستیم با این تفاسیر ایران باید چه راهبردی در قبال حماس در پیش بگیرد؟
 موضع ایران در همه حال حمایت از ملت مظلوم فلسطین است. موضع ایران کاملا مشخص و برگرفته از ارزش های اسلامی و انقلاب اسلامی است. ایران تحت هیچ شرایطی از کمک به فلسطین خود داری نخواهد کرد و هیچ گاه ارتباط خودش را با جنبش فتح علی رغم توافقاتی که بین فتح و اسرائیل وجود دارد، از دست نداده است. ارتباط کشور ما در اینده با جنبش های مبارز فلسطینی مثل جبهه خلق برای ازادی فلسطین، جهاد اسلامی قطع نخواهد شد. حتی ممکن است که حماس به دو بخش تقسیم شود، یک بخش مخالف و یک بخش موافق مذاکرات. ایران هم طبیعتا هدفش نجات و کمک به ملت فلسطین است و روی جنبش های ازادی بخش فلسطین خیلی حساب نمی کند. مساله اول ازاد سازی بیت المقدس و کمک به فلسطینی ها است صرف نظر از تغییر موضع برخی از جنب ش های فلسطینی.

با این تفاسیر برگ برنده دست اسرائیل است.
با توجه به شرایط موجود و اینکه عربستان، قطر و اغلب کشورهای خلیج فارس الان به سمت اسرائیل متمایل شده اند و حماس به دلیل موضع گیری اشتباهی که در یمن و سوریه داشت در انزوا قرار گرفت. الان اسرائیل سعی می کند از وضعیت و طوفان منطقه استفاده کند. جنبش فتح را کنار بگذارد و با جنبش حماس وارد تعامل خواهد شد با این ترفند هم جایگاه حماس را از بین ببرد و هم برای مدت طولانی حماس را از ان جایگاه مبارزتی خودش پایین بکشد . درواقع به وسیله عربستان با حماس وارد تمایل جدید شود و این جنبش را از میدان مبارزه خارج کند.

این راهی که جنبش حماس می رود در نهایت به کجا ختم خواهد شد.
حماس در مدیریت، فرماندهی و رهبری خود نیازمند بازنگری است. مشعل در طول سال های گذشته اشتباهات زیادی مرتکب شد. حتی هنیه هم در داخل فلسطین علی رغم شعار مبارزاتی دچار اشتباهات زیادی شد. وضعیت مصر، سوریه، یمن و موضع گیری برخی رهبران حماس موجب شد که این جنبش جایگاه مبارزاتی خودش را از دست بدهد. تصور حماس در گذشته این بود که اخوان ها قدرت را برای همیشه به دست گرفتند و آنها همیشه پشتوانه گرمی خواهند داشت، حماس به شدت از اخوان ها حمایت کرد، اکنون با سقوط اخوان ها در مصر مهمترین پشتوانه حماس در جهان عرب و اسلام از دست رفت. حماس احساس می کند که تگیه گاه عربی خود تنها عربستان و قطر است و به همین دلیل به این کشورها متمایل شده و این اشتباه بزرگ تاریخی رهبران حماس است که در حقیقت همان اشتباهی را تکرار کردند که فتح در 35 سال گذشته مرتکب شد.

49310