تبدیل ایران به یکی از مقاصد سرمایه گذاران نفتی و دیگر حوزه های صنعتی در صورت توافق احتمالی

1-نظر شما در مورد روند مذاکرات چیست؟

مذاکرات هسته ای ایران با گروه 3+3 دارای پیشینه ای است که با نادیده گرفتن این سابقه و صبغه تشریح وضعیت حاضر دچار مشکل می شود. می دانیم که تا روی کار آمدن دولت یازدهم، متولی مذاکرات هسته ای دبیر شورایعالی امنیت ملی بود که متعاقباً مذاکرات هسته ای به عنوان یک مسئله تماماً امنیتی ارزیابی می گردید، که در نگاه بین المللی کشور از ان متضرر می شد. و همچنین وزارت امورخارجه کمترین نقش را در این میان ایفا می کرد. به واسطه تدبیر رئیس جمهور و موافقت مقام معظم رهبری این مسولیت بر دوش دستگاه دیپلماسی گذارده شد و درنتیجه از نظرگاه سیاسی و حقوقی به موضوع پرداخته شد. با سهیم ساختن سازمان انرژی اتمی در جلسات عالی مذاکرات برای بررسی ابعاد فنی، شاهد اتفاق نظر و اشتراک مواضع بی سابقه ای در میان دستگاه های ذیربط هستیم که حتی در دوران اصلاحات و دبیری دکتر روحانی هم سابقه نداشته است. این تدبیر منجر به انعقاد توافق ژنو و تمدید آن گردید که بخشی از آن ناشی از غیر امنیتی کردن و برجسته کردن ابعاد فنی و حقوقی بود. البته نباید ابعاد سیاسی پرونده مغفول بماند چراکه عامل بسیاری از تحریم های ناعادلانه؛متغیرهای سیاسی و اعمال نفوذ رقبا و متخاصمین جمهوری اسلامی ایران بوده است.

اما آنچه امروز از هتل گوبورگ در روزهای داغ تابستان وین به جهان مخابره می شود؛ مذاکرات حساس و منطقی است که طرفین آن به دنبال معادله برد-برد بوده و بر همین مبنا در دو بعد حقوقی و فنی تقریباً به سرانجام رسیده اند و به غیر از چند پرانتز محدود و درعین حال متغیر و البته تعیین کننده چیزی باقی نمانده جز انتظار برای نشان دادن شجاعت و جسارت تاریخی و همچنین اراده جدی سیاسی طرفین که نقطه عطفی خواهد بود در حل مناقشات جهانی از طریق مذاکره و دیپلماسی و همچنین نقطه عطفی است برای عادی سازی روابط ایران و غرب که قطعا در راستای منافع همه طرفین خواهد بود.

2-عملکرد تیم هسته ای چگونه است؟

تیم مذاکره کننده ایرانی از وزیر امور خارجه گرفته تا معاونین وی و رئیس سازمان انرژی اتمی و همچنین کارشناسان ذیربط از نهادهای دیگر؛ همگی از خبرگان و کارشناسان ارشد حوزه های تخصصی خویش اند که ثمره تخصص شان در پیشرفت مذاکرات مشهود است. از دیگر نکات قابل توجه تسلط بر پرونده هسته ای و سوابق آن و همچنین تسلط بر زبان انگلیسی در حوزه های تخصصی، فنی،حقوقی و سیاسی و تجربه های تاریخی شان در مذاکرات مهم است. به طورکلی عملکرد تیم حاضر تا به حال حائز بهترین امتیاز ممکن بوده است.چراکه با سرسختی متعهدانه و عقلانی برای تأمین منافع کشور در مقابل دیگران ایستاده اند و تمام هم شان بر این بوده که خطوط قرمز ملحوظ شوند و به هیچ روی خلاف سیاست های کلی تعیین شده حرکت نکنند. از سوی دیگر در تمامی مراحل به مجلس شورای اسلامی علی رغم آنچه تا بحال در مورد مذاکرات هسته ای مسبوق و مصبوغ بوده پاسخگویی مسئولانه ای داشته اند. و در مقابل انتقادات و سئوالات مطروحه به طور شفاف در صدد رفع ابهامات و اتهامات برآمده اند.

3-چرا در داخل کشور صدای اقلیت مخالف از اکثریت موافق بالاتر است؟

دلایل متعددی را می توان بر شمرد از آن جمله قدرت رسانه ای متکی بر منابع مالی عظیم است که با برجسته شدن نقش رسانه در زندگی امروز،مخالفان اهتمام تام بر این دارند که از این ابزار نهایت بهره را برای رسیدن به آمال و آماج سیاسی شان ببرند. البته بیان انتقادات و نشان دادن دلواپسی ها الزاماً به زیان مذاکرات نیست بلکه از یک سو فشار وارده بر دیپلمات های ایرانی به میز مذاکره منتقل می شود و در مقابل فشارهای گنگره و جمهوری خواهان آمریکا موازنه ایجاد می کند. از سوی دیگر طرف غربی به این مهم پی می برد که در صورت شکست مذاکرات و تغییر تیم ایرانی در آتیه، امید چندانی به توافق با تیم جایگزین مورد حمایت دلواپسان نیست . همچنین مخالفت ها و انتقادات در بعد داخلی باعث تعادل دو جریان و جناح سیاسی رقیب در کشور می شود که نهایتاً به نفع حاکمیت ارزیابی می گردد. البته در اثنای انتقادات به عملکرد دولت شاهد عقده گشایی های جناحی و اوهام پردازی هایی هستیم که برای مثال می توان به سخنرانی یکی از مخالفان در خصوص اتهام زنی مضحک به رئیس جمهور درباره ارتباط سال های دور با اسرائیلی ها اشاره نمود،که تعجب و تأسف هر ناظر سلیم العقلی و نیک نفسی را در پی دارد.متاسفانه شاهد آنیم که بر خلاف بیان مصرح رهبری برخی کمر به تخریب و انتقام شکست های سیاسی از دولت بسته اند و عرصه منافع ملی را جولانگاه نفرت پراکنی های جناحی قرار داده اند.

4-در صورت شکست مذاکرات پیش بینی از آینده چیست؟

با اینکه شخصاً مایل به فکر کردن به این موضوع نیستم ولی مطلوب آن است که دچار آرزواندیشی نشویم و منطقاً این احتمال را هم باید بررسی کنیم. کما اینکه احتمال تمدید مذاکرات را هم نباید از نظر دور داشت. اما در صورت شکست مذاکرات، در تمامی حوزه ها از قبیل اقتصاد، سیاست خارجی و برنامه هسته ای تدابیر و آلترناتیوهای کارآمدی از سوی دولت اندیشیده شده است. این شکست برای تمامی طرفین خواهد بود و از آن متأثر می شوند. با علم به اینکه قطعیت در عرصه سیاسی معنی ندارد؛ پیش بینی می شود شکست مذاکرات در این مرحله در بعد داخلی قدرت یابی مخالفان دولت را در پی داشته باشد آنچنان که در انتخابات مجلس دهم در اسفندماه سال جاری نمایان می شود. در خصوص برنامه هسته ای علی رغم هزینه های هنگفت مالی بازگشت به روال سابق در دستور کار قرار می گیرد. برخلاف دیدگاه رایج، پیش بینی بر این است که از سوی دولت همچنان سیاست تنش زدایی بین المللی و همگرایی منطقه ای با برخی ملاحظات دنبال می شود. در بعد منطقه ای جمهوری اسلامی ایران به صورت فعالانه تری وارد معادلات می شود. در بعد بین المللی نگاه به شرق تقویت می باید گرچه این رویکرد تا به حال برقرار بوده است و سفر پیشروی رئیس جمهور به روسیه و احتمال بالای عضویت ایران در سازمان شانگهای در آینده نه چندان دور در همین چارچوب قابل درک است. ولی از طرف دیگر کلاف روابط ایران و غرب خصوصاً ایالات متحده آمریکا سردرگمتر خواهد شد و کفه ترازو به سوی کشورهای بریکس و شانگهای سنگینی خواهد کرد.

5-آیا ماراتن مذاکرات به پایان می رسد؟

همچنان که گفته شد مذاکرات منجر به تغییر رویکرد کلی دولت نمی شود بلکه به صورت محتاطانه تری سعی خواهد نمود که مذاکرات با سروصدای کمتری ادامه یابند تا پنجره رو به غرب بسته نشود. البته که شکست مذاکرات بر سرنوشت دموکرات های آمریکا نیز مؤثر واقع می شود و در نتیجه شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا و آژانس بین المللی انرژی اتمی در آوانسن روابط ایران و غرب قرار می گیرند و طبیعتاً طبق رفتار شناسی جمهوری اسلامی ایران همکاری مشترک با آژانس در چارچوب مقررات عمومی ادامه می یابد و برخلاف برخی گمانه زنی ها ایران از ان.پی.تی خارج نمی شود.

6-حمایت رهبری از تیم مذاکره کننده در طول مذاکرات چگونه بوده است؟

رهبری در بیانات اخیرشان در دیدار رمضانی کارگزاران تیم مذاکره کننده ایران را امین، غیور ، شجاع و متدین معرفی کردند و ضمن اینکه کار تیم را دشوار دانست.همچینین در تاریخ 12آبان 92ایشان تیم مذاکره کننده را فرزندان انقلاب و مأموران جمهوری اسلامی نامید که با تلاش فراوان در حال انجام دادن مأموریت سخت خود می باشند و هیچ کس نباید آنها را تضعیف کند،مورد توهین قرار دهد یا سازشکار بداند. حمایت معظم له از تیم مذاکره کننده بی سابقه بوده و موجب دلگرمی شان به ادامه متهعدانه کار شده و از طرفی دیگر بر خیل هجمه ها علیه تیم مذاکراتی کاسته است.ضمن اینکه وزیر امورخارجه به طور منظم شرح مبسوط آنچه در مذاکرات گذشته را خدمت ایشان ارائه می دهد.

7-در صورت انجام شدن توافق احتمالی چه فرصت ها و تهدیدهایی در انتظار وضعیت اقتصادی ایران خواهد بود؟

همچنان که بعد از توافق ژنو شاهد سفرهای پی در پی هیئت های تجار و سرمایه گذاران خارجی برای مذاکره و بازدید مقدماتی، به تهران بودیم. احتمال بسیار می رود که بعد از جرای توافق نامه کلی و بلند مدت این سفرها به ایران افزایش یابند و ایران به یکی از مقاصد سرمایه گذاران نفتی و دیگر حوزهای صنعتی مبدل گردد. اما نباید دچار خام اندیشی شد؛ مبنی بر اینکه فردای توافق تمامی مشکلات اقتصادی کشور حل و فصل می شود. چراکه با یک نگاه تاریخی می توان دریافت که تحریم از ابتدای انقلاب اسلامی تا به امروز گریبانگیر اقتصاد ایران بوده است. و در اثر توافق احتمالی الزاماً تحریم های هسته ای لغو می گردند و دیگر تحریم ها و چالش های ایران با غرب همچنان باقی می مانند.به عبارت دیگر با استناد به سخن سرآمدان علم اقتصاد عوامل چالش ساز در اقتصاد ایران بیشتر داخلی اند تا خارجی. بیم آن می رود که ورود ارز و همچنین افزایش صادرات نفت و مشتقات آن باعث تورم و افزایش نقدینگی گردد و همچنین راه برای فساد اقتصادی هموارتر شود. پس نباید انتظار معجزه اقتصادی را داشت. باری پیش بینی پذیری،ثبات، رونق اقتصادی،تکمیل پروژه های عمرانی، شروع پروژه های جدید مورد نیاز و دستیابی به بازارهای بین المللی وهمچنین افزایش اشتغال از ثمرات قطعی توافق خواهند بود که در آخر موجب ارتقاء سطح رفاه مردم خواهد شد.

علی غیور