نقشهٔ شهر رشت در سال ۱۲۸۷ هجری قمری معادل 1249 هجری شمسی، به دستور ناصرالدین‌شاه قاجار به دست ذوالفقار مهندس یا همان ذوالفقار کرمانی ترسیم شده است. وی در بالای نقشه در مورد فرمان ناصرالدین‌شاه چنین نوشته است: «نقشهٔ معمورهٔ دارالمرز شهر رشت برحسب امر اقدس سرکار اعلیحضرت قوی‌شوکت همایون شاهنشاه اسلام‌پناه ناصرالدین‌شاه قاجار روحی و روح‌العالمین فداه به دست کمترین خانه‌زاد دولت جاویدمدت سمت اتمام پذیرفت.
ذوالفقارخان نقشه را آنطور که در پایین آن نوشته در طول نه ماه و هشت روز به پایان برده است: «طول زمان کشیدن نقشه از روزی که شروع در عمل نمود تا روزی که به اتمام رسانید، سوای ایام تعطیل، نه ماه و هشت روز بود».
هر میلی‌متر روی نقشهٔ مذکور برابر سه ذرع است. ذوالفقارخان مهندس در پایین نقشه در کنار مقیاس خطی آن چنین می‌نویسد: «این مقیاس از روی متر برداشته شده و هر میلی‌متر سه ذرع است. پس نسبت این مقیاس به ذرع مثل نسبت یک به سه هزار و یک‌صد و بیست است»
روبرت واهانیان، معمار و گیلان شناس ، این سند را در مرکز اسنادِ موسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران می یابد که نخستین نقشۀ رشت در دورۀ ناصری بود و بعد از مطالعه و بررسی جزئیات این نقشه می گوید: ذوالفقارخان، با کمک گرفتن از فرزندان اعیان و اشراف، 140 سال پیش در رشت، با دستگاه تئودولیت و با وسواس ویژه، رشت را نقشه برداری كرد و یافته های خود را با وسواس تمام، در مدت نه ماه و چند روز، با ذکر کلیۀ جزئیات در نقشه آورده بود. امروزه شاید باورپذیر نباشد که نقشه های هوایی ، با تمام ابزارهای علمی، نمیتوانند آن کنند که ذوالفقارخان مهندس با نقشه برداری میدانی از شهر رشت تهیه کرده است»
نظر شما