آسیب‌هایی که کم نمی‌شوند، زنانه می‌شوند/ پرونده

طهورا شهبازی: جرقه زنانه شدن آسیب های اجتماعی برای اولین بار در صحبت های شهیندخت مولاوردی زده شد. زمانی که معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده گفت: فزایش اعتیاد در زنان به واقعیتی تلخ و انکارناپذیر تبدیل شده است و امروز نمی‌توان استراتژی انکار را در پیش گیریم و از کنار این مسئله بگذریم. مولاوردی از رشد دوبرابری اعتیاد در زنان گفت که از ۵درصد در سال ۸۵به ۱۰درصد در سال ۹۰رسیده است. (اینجا)

مولاوردی که در گذشته نیز از زنانه شدن سالمندی صحبت کرده بود، صحبت هایش در مورد زنانه شدن آسیب های اجتماعی را اردیبهشت امسال با این جمله تکمیل کرد: امروزه با افزایش زنان سرپرست خانوار ، افزایش نرخ طلاق و سوانح رانندگی و فقر ، سالمندی و سرپرستی به سوی زنانه شدن پیش می رود. (اینجا و اینجا)

علی ربیعی وزیر کار،رفاه و تعاون اجتماعی نیززنانه شدن سالمندی در کشور را یکی از مسائل مهم در بروز پدیده سالمندی دانست و گفت: در آینده جامعه با پدیده زنان سالمند مواجه خواهد بود. درصد زنان سالمند بی‌سواد بیش از مردان است و پدیده زنان سالمند در استان‌های محروم بیشتر است. (اینجا)

همین صحبت ها نقطه عطفی شد تا دیگر مسوولان، جامعه شناسان و آسیب شناسان در بیان واقعیت های اجتماعی فقط به حوزه مردان بسنده نکنند. فرزاد هوشیار مدیرعامل سازمان رفاه شهرداری تهران چندی بعد با تاکید بر زنانه شدن کارتن خوابی گفت: امروزه کارتن خوابی به سمت زنانه شدن می‌رود و آسیب‌ها در تهران اتفاقی زنانه است و این معضل حل نمی‌شود مگر به دست خود مردم.

البته قبل از آن هم هشدارهایی در این زمینه داده شده بود. رییس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران با اشاره به رشد آسیب‌های اجتماعی در زنان گفت: آمار زنان کارتن‌خواب نشان می‌دهد که آسیب‌های اجتماعی در زنان به سرعت رو به افزایش است؛ در حالی‌که حمایت‌های خدماتی جامع به زنان، در بسیاری از نهادهای حمایتی نیز اولویت اول محسوب نمی‌شود. (اینجا)

حسین هاشمی رییس پیشین سازمان بهزییستی نیز در این باره گفته بود ۵ درصد کارتن خوابها را زنان تشکیل می دهند.(اینجا) حتی بر اساس آخرین اظهارنظرها کارتن خوابی به زنان بوشهر هم سرایت کرده است.(اینجا)

رییس کمیته امداد امام خمینی(ره) نیز در مورد زنانه شدن فقر در کشور هشدار داده است: با اشاره به افزایش تعداد زنان سرپرست خانوار،روند فقر در بین خانواده‌های این زنان رو به افزایش است.(اینجا)

همانطور که آمارها نیز نشان می دهد پدیده ها و آسیب های اجتماعی در سال های گذشته روندی را طی کرده تا بیشتر عبارت زنانه شدن را یدک بکشند. اعتیاد، ایدز، سوانح رانندگی، فقر و کارتن خوابی معضلاتی است که تازگی ها رنگ و بوی زنانگی به خود گرفته است. به طور مثال سهم زنان در ابتلابه ایدز بالا رفته است. به طوری که سهم زنان از طریق روابط جنسی از ۴۰ درصد سال ۸۰ به ۶۰ درصد سال ۹۱ رسید. (اینجا)

در حالی که هر کس از جنبه ای زنانه شدن آسیب های اجتماعی را بررسی می کند اما عده ای آن را معلول حضور بیشتر زنان در جامعه و دست و پنجه نرم کردن بیشتر با مشکلات جامعه می دانند. رییس اداره اجتماعی قوه قضاییه که معتقد است جرم ها ماهیتا به سمت زنانه شدن می رود اشتغال در بیرون از منزل، مد پرستی، رونق رفاه زدگی ، غلبه مدل خانواده روز و فانتزی و حاکمیت نظام زن سالاری را علت اصلی گرایش زنان به جرم می داند: یکی از علت های افزایش بزهکاری در زنان وجود مدیریت زن سالاری در جامعه است. با توجه به اینکه نقش اجتماعی زنان افزایش پیدا کرده و حضور زن در جامعه گسترده شده لذا در معرض رفتار بزهکارانه قرار گرفته است. (اینجا)

از طرف دیگر فاطمه دانشور عضو شورای شهر تهران از پدیده رشد کارتن خوابی در شهر تهران از ابتدای امسال خبر داد و گفت: درحالی با رشد این آسیب اجتماعی شهر تهران مواجه هستیم که حضور زنان باردار و کودکان در شرایط حاد در میان کارتن خواب ها در حال شیوع است و حاشیه تهران به مامنی برای کودکان کارتن خواب تبدیل شده است. (اینجا)

اما کارشناسانی هم هستند که زنانه شدن آسیب های اجتماعی را به رسمیت نمی شناسند و معتقد هستند که هنوز ما در حوزه آسیب های اجتماعی با کمبود اطلاعات کافی و آمارهای مورد نظر به خصوص در حوزه زنان مواجه هستیم. سعید صفاتیان، رئیس کارگروه کاهش تقاضا در کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام معتقد است آماری در مورد آسیب های حوزه زنان به صورت دقیق در دست نیست: «ما متاسفانه هنوز اطلاعات پایه هم نداریم. ما در حوزه کارشناسی هم آمار نداریم. واقعا الان نمی توان گفت در حوزه آسیب های اجتماعی زنان چند درصد این آسیب ها را شامل می شوند. از نظر جنسیت نمی توان تفکیک قایل شد.»

صفاتیان  بزرگترین معضل در زمینه آسیب های اجتماعی را نبود برنامه قابل اتکا می داند و می گوید: «برنامه هایی نداریم که بگوییم الان مشکل این است و بتوانیم با این برنامه ها تحقیقی کنیم و آزمایشی در کل جامعه انجام دهیم که بگوییم اعتیاد در زنان سیر نزولی دارد خیر چنین اتفاقی در کشور ما نیست و این شرایط را خیلی بدتر می کند.» (اینجا)

همچنین در میزگردی که در خبرآنلاین با این سوال که «آیا آسیب های اجتماعی زنانه شده است؟» برگزار شد، روزبه کردونی، مدیر کل آسیب های اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی معتقد بود: «البته جمعیت زنان معتاد از ۵درصد، ۱۰درصد شده است. حال یک تفسیر این است که اعتیاد زنانه شده است که من زیاد موافق نیستم و یک تفسیر این است اعتیاد زن و مرد نمی شناسد که من مدافع تفسیر دوم هستم.»(اینجا)

کردونی گفت: وقتی می گوییم زنانه شدن آسیب های اجتماعی، ممکن است سیاست گذار را به اشتباه بیاندازیم، چرا که باید در جایی که آسیب پذیری واقعی وجود دارد تمرکز داشت. در برخی موارد آسیب پذیری شاید مربوط به مردانه بودن یا زنانه بودن نیاست، جنسیت نمی شناسد برای مثال خشونت علیه زنان جنسیت می شناسد، وقتی آمار جهانی این است که از هر ۳زن یک زن مورد خشونت قرار می گیرد بدین معنا ست که در این مورد زنان قربانی هستند. جمع بندی اینکه معتقدم در حوزه آسیب های اجتماعی مرتبط با زنان نباید کلی گویی کرد باید روی مصادیق ریزشد. (اینجا)

در میان صحبت های مسوولان مساله ای که بیشتر مورد توجه قرار می گیرد طی کردن روند صعودی تجرد دختران است که به تجرد قطعی منجر شده است. آمارها از افزایش زندگی مجردی، مخصوصا بین دختران حکایت می کند. افزایش زندگی مجردی در دختران به عنوان یک آسیب نوظهور تلقی شده است. اما چه چیزی عامل این اتفاق است؟(اینجا) و (اینجا)

هرچند شیرین احمدنیا جامعه شناس تجرد قطعی را جزو آسیب های زنانه نمی داند: تجرد قطعی فی نفسه آسیب نیست در مورد مردان هم وجود دارد ولی ارزش های اجتماعی و فرهنگی ما با تاکید بر ازدواج افراد را سوق می دهد به سمت این که تلاش کنند از این شرایط خارج شوند به عبارتی اگر کسی در شرایط ازدواج قرار نگیرد در تصور عمومی در شرایط نامطلوب تلقی می شود و فشار روانی ایجاد می شود وگرنه ممکن است افراد آگاهانه تجرد را انتخاب کرده باشند، و چه بسا برای پرهیز از درگیر شدن با شرایط ازدواج تحمیلی و نامناسب تن به ازدواج نداده باشند. (اینجا)

شاید از بیان خالی آسیب ها زمان زیادی گذشته باشد و باید برای حل آن چاره ای اندیشید. هر چند روزهایی که بحث آسیب های زنان به میان آمده خیلی طولانی نیست ولی مسوولان نباید به همین بسنده کرده و برنامه ریزی های اساسی را برای کاهش این آسیب ها به کار ببرند. دبیر ائتلاف اسلامی زنان در ایران در خصوص مشکلات حوزه زنان و تبعات زنانه شدن فقر در جامعه معتقد است: مسئولان فقط زنگ خطر آسیب های اجتماعی را به صدا در می آورند. سهم زنان قرار نیست به صورت خیریه پرداخت شود و باید طرح‌هایی به اجرا درآورد که تبعیض ها و مشکلات زنان را درکل سیستم‌ها و دستگاه ها از بین برد.

فرشته ولی مراد زندگی پدیده زنانه شدن فقر را ناشی از ضعف عملکرد برخی نهادها دانست و گفت:‌ اشکال اصلی از آنجاست که همه مراکز تصمیم گیری و تصمیم سازی در انحصار مردان است و بصورت مردانه اداره می شود برهمین اساس آنها با مشکلات زنان رابطه ملموس و آشنا ندارد. (اینجا)

۴۷۲۳۳