درنا حسین‌زاده: سینمای مستند ایران همواره در دوره‌های مختلف نگاهی به موضوعات مربوط به محیط زیست داشته است؛ هرچند در اغلب موارد این نگاه در حاشیه بوده و اصل قصه موضوعی دیگر، اما به هر ترتیب مساله توجه به محیط زیست نیز در مستندها مطرح شده است.
اما در سینمای ایران در سال‌های اخیر دو فیلم سینمایی «طعم شیرین خیال» و «نارنجی‌پوش» با موضوع حفظ محیط زیست ساخته شده‌اند؛ دو فیلمی که هر دو شخصیت‌های حافظ محیط زیست در آن‌ها انسان‌هایی سرگشته و شوریده حال با نگاهی ایده‌آلیستی بوده‌اند که همین نوع نگاه با وجود طرح موضوعاتی ارزشمند در فیلم، عمل به آن ایده‌ها را دور از دسترس و هیجانی جلوه می‌دهد.
با این وجود به دلیل اهمیت موضوع محیط زیست و همچنین تعداد کم فیلم‌های سینمایی که به طور مشخص به این موضوع پرداخته‌اند، آثار این دو کارگردان و اظهارات آنان درباره محیط زیست در روز طبیعت جای بحث و طرح دارد.
طعم شیرین خیال
کمال تبریزی بهار سال 93 برای ساخت پانزدهمین فیلم سینمایی خود با موضوع محیط زیست راهی کرمان شد. شهاب حسینی و نازنین بیاتی او را برای ساخت این فیلم در کرمان همراهی می‌کردند و براساس خلاصه قصه‌ای که در آن مقطع منتشر شد، فیلم تبریزی روایت بخشی از زندگی دختری بود که قصد داشت خانواده خود را با خواستگارش آشنا کند.
فیلم تبریزی برای نخستین بار در سی و سومین جشنواره فیلم فجر به نمایش عمومی درآمد. پیش از شروع پخش این فیلم در سالن برج میلاد که به اهالی مطبوعات اختصاص داشت، تبریزی روی صحنه رفت و دو دیالوگ سانسور شده از فیلمش را اعلام کرد. او گفت پیش از شروع پخش فیلمش در جمع اهالی مطبوعات نسبت به ممیزی‌های صورت گرفته بر فیلمش انتقاد کرد و گفت: «پیش از این و حتی در جشنواره های فیلم قبل از انقلاب هم چنین مرسوم بود که فیلم ها بدون ممیزی چندانی به جشنواره می آمدند، اما گویا امسال وضعیت تغییر کرده است. مسئولان به من اصرار کردند که دو جمله را از فیلمم حذف کنم، یکی جایی که دانشجو از استادش درباره انرژی هسته‌ای می‌پرسد که به من گفتند این باید تغییر کند. بسیار اصرار کردم که این اتفاق نیافتد اما نپذیرفتند پس من به جای آن انرژی شیمیایی گذاشتم.»
او در مورد ممیزی دوم گفت: «نکته دیگر زمانی است که شخصیت‌های فیلم در مورد یک فرد زندانی صحبت می‌کنند. یکی می‌پرسد فلانی زندانی سیاسی بوده و در جواب می‌شنود که ما اصلا زندانی سیاسی نداریم.»
شهاب حسینی و نازنین بیاتی در نمایی از «طعم شیرین خیال»
فیلم تبریزی در جمع اهالی رسانه به نمایش درآمد و مجموع واکنش‌ها در سینمای مطبوعات نشان داد که «طعم شیرین خیال» را نمی‌توان در میان فیلم‌های محبوب تبریزی قرار داد، اما این اثر به لحاظ موضوع مطرح شده دارای اهمیت است.
تبریزی خود این اهمیت را در نشست خبری فیلمش چنین بیان کرد: ««طعم شیرین خیال» می‌گوید که به محیط اطراف‌مان چگونه نگاه کنیم و رفتار اجتماعی‌مان در زندگی شخصی چگونه باید باشد. برخی چون خیلی اهل محیط زیست و مدارا با زمینی که روی آن زندگی می‌کنیم، نیستند ممکن است در وهله اول ارتباط لازم با فیلم را برقرار نکنند، اما آن کسانی که این دغدغه را دارند باید به عنوان سفیران محیط زیست برای فیلم تبلیغ کنند. اگر بتوانیم بخشی از جامعه را که دغدغه موضوع فیلم را داشته باشند، جذب کنیم قطعا فیلم با استقبال خوبی روبرو می‌شود. در عین حال که از نظر ساختاری و روایی سعی شد در قد و قواره‌ای باشد که عموم مردم با آن ارتباط برقرار کنند اما ظرائفی در فیلم هست که ممکن است، بیننده عادی متوجه آن نشود ولی کسی که در این عرصه توجه لازم را داشته باشد، حتما متوجه خواهد شد.»
شهاب حسینی که در این فیلم نقش شخصیت دوستدار محیط زیست را در قالب یک استاد دانشگاه بازی می‌کند، سوار وسیله نقلیه خاصی مي‌شود که با نور آفتاب کار می‌کند، در محیط متفاوتی زندگی می‌کند و همچنین برخورد و سرگشتگی و شوریده حالی او از یک سو و از سوی دیگر عزمش برای دفاع از محیط زیست، از او شخصیت خاصی ساخته است. تبریزی دلیل طراحی اینچنینی شخصیت را چنین مطرح کرد: «اصولا کاراکتر من نمی‌تواند با اتفاقاتی که اطرافش می‌گذرد، برخورد نکند ولی این برخورد تند و اخمالو نیست.»
فیلم تبریزی ترکیبی از فیلم زنده و انیمیشن است؛ در بخش‌های انیمیشن بیشتر زشتی‌های برخورد نادرست با طبیعت تصویر شده است و در بخش زنده، دوستداران طبیعت در مبارزه با افراد تخریب‌گر هستند و در این میان عشق استاد و شاگرد، رنگ و بویی به داستان بخشیده است.
علاوه بر شهاب حسینی، نازنین بیاتی، نادر فلاح، پریوش نظریه و نازنین فراهانی در این فیلم به ایفای نقش پرداخته‌اند. فیلم تبریزی نوروز امسال روی پرده سینما رفته است.
نارنجی‌پوش
داریوش مهرجویی با «نارنجی‌پوش» تلاش کرده بود تا اهمیت توجه به محیط زیست را به نمایش بگذارد. حامد بهداد در آن فیلم به دلیل علاقه‌مندی زیاد به حفظ محیط زیست و نارضایتی از نبود درک در میان عموم مردم از این موضوع جارو به دست می‌گیرد و در خیابان‌های تهران به همراه پسر کوچکش تلاش می‌کند تا با جارو کردن برگ‌ها آلودگی را از بین ببرد.
کارگردان در این فیلم به واسطه شخصیت اصلی خود با نگاهی اغراق شده از آلودگی محیط زیست مي‌گوید، محیط زیستی که اتفاقا به همین میزان اغراق شده آلوده است، اما توقعی که از ظرافت پرداخت هنری می‌رود، به وسیله این تصویرگری اغراق شده به دست نمی‌آید.
در کنار این‌ها شخصیت حامد بهداد عرصه‌ای مناسب برای رفتارهای هیجانی می‌یابد و همه این‌ها در نهایت موجب شد، فیلم مهرجویی با وجود تلاشی که فیلمساز برای نمایش موضوعی پراهمیت انجام داده به آن تاثیرگذاری مدنظر دست نیابد و در میان فیلم‌های این کارگردان جایگاه قابل توجهی به دست نیاورد.
اما در عین حال خود مهرجویی همواره به موضوع محافظت از محیط زیست تاکید داشته است. او در سخنانی درباره «نارنجی‌پوش» و پرداخت به محیط زیست گفت: «درمورد سینمای شهری اگر بیشتر به بحث زیست محیطی توجه داشته باشیم مصداق بیشتری پیدا می کند. اگر توجه کرده باشید در فیلم «نارنجی پوش» ابتدا به شهر پرداختم و در کنار آن یک دید زیست محیطی هم به شهر داشتم. باید توجه داشت که در فیلم ها تنها نباید تصویری از یک شهر را ارائه دهیم بلکه باید در کنار این تصاویر معضلات شهر را هم به تصویر بکشیم. اگر آمارها را ببینید متوجه می‌شوید که پنج هزار نفر در سال بر اثر سرطان ناشی از آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. پشت میزتان ننشینید و مدام بگویید که دنیا برای حفظ محیط زیست چه کرده است،بلکه فکری به حال محیط زیست کشور خودمان بکنید.»
یک جشنواره برای محیط زیست
با وجود درگیری جدی ایرانیان با مسائل مربوط به محیط زیست از جمله آلودگی هوای تهران و غبار موجود در شهرهای غربی و جنوب‌غربی کشور، به نظر می‌رسد موضوع محیط زیست بتواند به یکی از دست‌مایه‌های پرجاذبه برای اهالی سینمای ایران تبدیل شود؛ اما قطعا این موضوع نیاز به پرداختی دقیق‌تر دارد.
آغاز به کار جشنواره فیلم سبز به دبیری فرهاد توحیدی که با حمایت سازمان حفاظت از محیط زیست برگزار خواهد شد، خود می‌تواند زمینه‌ساز ساخت فیلم‌های قابل توجه‌تری در مورد محیط زیست شود. این جشنواره دی ماه 94 به صورت بین‌المللی برگزار می‌شود. جشنواره فیلم سبز پیش‌تر در دولت هفتم و هشتم برگزار شده بود، اما در دولت نهم و دهم متوقف شد و حالا بعد از حدود 10 سال بار دیگر احیا می‌شود.
5858
نظر شما