گذار از سوسیالیسم به سرمایه داری

خوان آگویلا پژوهشگر دانشگاهی در مقاله ی کوبا:توسعه،انقلاب و زوال در 2007جملات روشن و جالب توجهی درباره ی آینده کوبا نوشت:" کوبای ناتوان از الهام بخش به دیگران برای دست زدن به انقلاب نفوذ خود را تحلیل رفته و بدون متحدان یا دوستان قدرتمند می بیند،بدون حمایت و پشتیبانی استراتژیک یا پشتیبانی اقتصادی اساسی-یعنی محرومیت از منابعی که فعالیت موثر در خارج را تسهیل می کند-مخاطره جویی های کوبا دیگر امری متعلق به گذشته است.منابع کم و نفوذ تقلیل یافته کوبا را در امور بین المللی و منطقه ای پس از جنگ سرد به بازیگری حاشیه تبدیل کرده است"
بر این مبنا، تقریبا همگان ،با نگاهی به گذشته ،انقلاب کوبا و ارزش های اولیه آن را می ستایند.ارزش هایی که جهان شمول است و سبب شده است چه گوارا و فیدل را برای جوانان به یادگار بگذارد.اما روند ارزش های انقلاب کوبا به کجا انجامید؟.به قول توماس لئونارد انقلاب کوبا با فساد و قوم و خویش بازی(Nepotism)-که مهمترین مشخصه ی سیاست این کشور در نیمه ی اول قرن بیستم بود -جنگید و پیروز شد،انقلاب توسط گروه های اجتماعی-اقتصادی متوسط و پایین که از هیچ وسیله ی مناسبی برخوردار نبودندشکل گرفت(بررسی انقلاب کوبا:1961-1959لئونارد).سپس انقلاب کوبا مسیری مشخص از مبارزه با آثارباقی مانده ازنظام اقتصادی فاسد را تا الگوی سانترالیسم دمکراتیک حزبی را گذراند.شایدبی اغراق بتوان گفت نزدیک ترین شیوه به الگوی مارکسیست-لنینیستی ناب در کوبا شکل گرفت.مدل سیستم هدایت و برنامه ریزی اقتصادی دهه 70و 80 با ناامیدی و بی نتیجه بودن در سطح اجرا مواجه شد.همه ی داده های موجود اقتصادی حاکی است هدایت متمرکز اقتصاد در کوبا دستاورد توسعه ای نداشته است که بتواند ادامه دهنده ی مسیر به آرمان شهرسوسیالیسم باشدکه اگر داشت اکنون تجدیدنظری در کار نبود.برخی شاخص ها از رفع کامل بی سوادی،اجرای کامل برنامه بهداشتی و ارتقای آموزش پزشکی و نگهداشتن سطح زندگی مردم به شکل مساوی ودر حد معیشت ابتدایی بوده است،لکن صرف نظر ازسه مورد اول -در نهایت شکست کلی همین سیاست هاست که موجب شد تا در گام بعد برخی اصول سرمایه داری بدون چشم پوشی از سوسیالیسم پذیرفته شود و سپس تجدیدنظر اساسی پس از فروپاشی شوروی سابق و واگذاری قدرت به رائول کاسترو در 25فوریه2008 صورت گیرد که موجب شد کاندولیزا رایس وزیر خارجه وقت آمریکا در اولین واکنش از رائول کاسترو بخواهد در مسیر تغییرات دمکراتیک حرکت کند.اکنون رائول کاسترو از 2008 تاکنون تقریبا به شکل های مختلف آرام و بی صدا در مسیر تغییرات دمکراتیک حرکت کرده است.

منابع درآمد شکر،توریسم و یکصد هزار بشکه نفت ارزان ونزوئلا نتوانست مشکلات کشور را درمان کند،به ویژه اکنون که ونزوئلا دیگر نمی تواند با ولخرجی های نفتی ، سیاست خارجی ضدامپریالیستی را در منطقه به پیش ببرد.اکنون مذاکرات هم در سطح دولت و هم کنگره در جریان است،گاهی فیدل و رائول خط و نشان هایی برای آمریکایی ها می کشند که ما از اصول عقب نشینی نمی کنیم،این موضوع البته برای سرسختانه ترین کشور آن نیمکره ،موضعی طبیعی است،اما کوبایی ها واقعا با نسلی پیر و خسته از شعار و نسلی جوان و تغییر یافته یا در حال تغییر مواجهند که اساسا فلسفه ی دشمنی با ایالات متحده و سخنرانی های داغ و پرحرارت فیدل را به یادنمی آورند یا علاقه ای به آن ندارند-گرچه وفاداری بخشی از مردم را به نظام سیاسی نمی توان کتمان کرد.فضایی که می توان در آینده تصور کرد این است که شاهد رفت وآمدهای مکرر بخش های مختلف از تجار،بازرگانان و سپس ورود جامعه ی تبعیدی ها و سرمایه های آن ها به کوبا خواهیم بود-موضوعی که کوبایی ها شیفتگی خود را از آن پنهان نمی کنند- و برداشتن تدریجی تحریم ها.هیات حاکمه ی کوبا به هر دلیلی تجدیدنظر را پذیرفته است،چه ناشی از جبرداخلی متاثراز اقتصاد بد یا انزوا و چه تصمیم های فردی موثر بر روابط.کوبا شکل سوسیالیستی خود را حفظ خواهدکرد،کوبا شجاعانه از این تصور که دیگران چه برداشت یا نگاهی به انقلاب او دارند دست کشیده است و به تدریج به حل مشکلات درونی متمرکز می شودو در روابط سیاسی با ایالات متحده انعطاف بسیار زیادی نشان خواهدداد.

منتشر شده در سالنامه نوروزی تجارت فردا