دیپلماسی فرهنگی، بهترین ابزار برای مقابله با شیعه هراسی/ برای بیداری اسلامی آینده نگری داشته باشیم

نام سخنران

خلاصه اظهارات

علی جنتی، وزير  فرهنگ و ارشاد اسلامي

* انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی(ره) تلاطمی را در دنیای معاصر ایجاد کرد که بعد از 34 سال همچنان در منطقه و جهان منشأ تحولات بنیادین است.

* بدون تردید تحولات و تغییرات منطقه و جهان که متأثر از انقلاب اسلامی است، نیاز به هدایت و انتخاب دیپلماسی متناسب با شعارها، اهداف و آرمان های جمهوری اسلامی دارد.

* اینک شاهد گسترش موج جدیدی از جنبش‌های اسلامی هستیم که دامنه آن به اروپا نیز رسیده است. اما در این میان با ظهور گروه‌های تروریسم همچون القاعده و داعش که با هدف متوقف ساختن حرکت‌های اسلامی و بد نام کردن چهره درخشان اسلام صورت گرفته است، باید مراقبت کرد تا مسیر بیداری اسلامی منحرف نشود.

* آنچه امروز در نظام بین‌الملل امتیاز زیادی دارد و از جمله مؤلفه‌های اصلی قدرت یک کشور به شمار می‌آید، ظرفیت قدرت نرم در محیط بین‌المللی است.

*ملاحظات سیاسی، اقتصادی و امنیتی سه حوزه سنتی و کلاسیک در عرصه بین‌الملل است و سیاست خارجی کشورها در اين عوامل، اعمال می‌شود با این حال فرهنگ و مؤلفه‌های آن رکن چهارم سیاست خارجی را تشکیل می‌دهد و در بسیاری از مواقع لایه‌های زیرین سه حوزه دیگر نیز از آن منبعث می‌شود.

* دیپلماسی فرهنگی نمونه بارز اعمال قدرت نرم است و هنگامی آغاز می‌شود که یک کشور و همه نهادهای فرهنگی آن وارد صحنه شوند و جریان فرهنگی دو سویه را به نحوی مدیریت کنند که منجر به پیشرفت وسیع منافع ملی در آن سوی مرزها شود.

* نام ایران به دلیل شهرت علم و هنر و ادبیات برای قرون متمادی در صدر محافل علمی فرهنگی جهان درخشیده است؛ لذا چنین پیشینه تاریخی و تمدّنی، داشته‌های علمی فرهنگی فراوان در صورت همگرایی می‌تواند در راستای دیپلماسی فرهنگی به کار گرفته شود و به مدد فناوری‌های ارتباطی و اطلاع رسانی در پیشبرد اهداف سیاست خارجی مؤثر باشد.

* از نکات قابل توجه در توفیق دیپلماسی فرهنگی طرز تلقی و نوع نگاه مردم دیگر کشورها نسبت به کشورمان است. چنانچه افکار عمومی در دیگر کشورها نسبت به کشور ما منفی باشد، طبیعتاً از قدرت دیپلماسی کاسته می شود.

* به باور همه اهالی فرهنگ گلوله فقط قلب را می‌شکافد و از حیات ساقط می‌کند؛ امّا نمی‌تواند آن را تسخیر کند، در صورتيكه فرهنگ و مؤلفه‌های آن در جان و دل انسان‌ها نفوذ می‌کند و ماندگار می‌شود، از این منظر دیپلماسی فرهنگی بر دیپلماسی نظامی و سیاسی ارجعیت می‌یابد.

* دیپلماسی فرهنگی به تقویت اعتماد مردم دیگر کشورها نسبت به ارزش‌ها، انگاره‌ها و اندیشه‌ها کمک می‌کند، براساس این اعتماد، توافقنامه‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی می‌تواند منعقد شود و زمینه جذب افراد صاحب نفوذ دیگر جوامع  را که از طریق اقدامات سنتی سفارتخانه‌ها امکان پذیر نیست، فراهم می‌کند و به تدریج امکان سرمایه گذاری و تبادل بازرگانی را میسر می‌سازد.

* بهره‌گیری از رسانه‌ها و وسایل ارتباط جمعی اعم از شبکه‌های ماهواره‌ای و یا فضای مجازی از جمله ابزار مهم ارتباط با ملّت‌ها است.

* تردیدی نیست که برای توفیق در دیپلماسی فرهنگی بازشناسی ارتباط این نوع دیپلماسی با موضوعاتی چون بیداری اسلامی، جنبش‌های اسلام‌گرایانه و عدالت‌جویانه، شهروندان علاقه‌مندان به جمهوری اسلامی، ایرانیان خارج از کشور، نخبگان و گروه‌های مرجع در دیگر کشورها و دیگر موضوعات مرتبط، ضروری است.

* ایران هراسی و شیعه هراسی ترفندی تبلیغاتی در کشورهای خاورمیانه و چالشی مهم برای کارآمدی دیپلماسی ایران در این منطقه به شمار می‌آید، بهترین راه مقابله با این ترفندها، استفاده هوشمندانه از قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران است.

* رمز توفیق دیپلماسی فرهنگی هم‌افزایی برنامه‌های دقیق و بلندمدت با قدرت نفوذ در عمق و سطح است. به عبارت دقيق آنچه باید منتقل شود، طرز تفکر و شیوه اندیشیدن است نه طرز نواختن یک ساز و یا تماشا کردن یک فیلم.

حجت الاسلام ابوترابی‌فرد، نایب رئیس مجلس شورای اسلامی

* جمهوری اسلامی ایران به عنوان نماد بالنده پیوند دین و سیاست و همچنين تعریف مردم‌سالاری دینی و تجربه ارزشمند چرخش نخبگان در مدیریت سیاسی از جایگاه رفیعی در منطقه برخوردار است.

* جریانات تکفیری و تروریسم با نام اسلام به روایت مقام معظم رهبری، تلاشی مذبوحانه از سوی نظام سلطه است تا در جهت بدنام کردن اندیشه بالنده اسلامی و چالش اصلی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران با نظام سلطه و زیاده‌خواهان آنان بر همین مبنا است.

* در کنار اصل محوری شایسته سالاری که پویایی هر سازمانی را در مسیر رسیدن به اهداف خود تبیین مي‌کند، برتری یک نظام سیاسی مبتني بر آموزه‌هاي دیني رسیدن به عدالت است.

* توجه به شایسته ‌سالاري در مسیر رسیدن به این عدالت صاحبان نظر و علم را در نظام اسلامي همراهي مي‌کند و بستر تحقق شعارهاي بلند و اهداف والا را آماده مي‌کند.

* شایسته سالاري و جمهوریت مبتنی بر دین ابزاری براي تحقق عدالت در جامعه اسلامي و پرداختن به این مهم است و ترسیم صحیح آن بر اساس آموزه‌هاي اسلامي مي‌تواند راه را براي گسترش عدالت در پرتو اهداف بلند نظام جمهوري اسلامي هموار کند.

* توصیه من به اهالي نظام دیپلماسي فرهنگي جمهوري اسلامي، توجه به شایسته سالاري و انتخاب درست انسان‌هاي آراسته به تقوا و تدبیر است؛ انسان‌هاي معتقدي که حقیقت والای عدالت براي پیشبرد اهداف دیپلماسي فرهنگي ایران را در پیش روي خود دارند.

ابراهيمي‌تركمان، رئيس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي

* بشر در قرن بیستم از بودن فاصله گرفته و به سمت داشتن می‌رود. انسان‌ها احساس می‌کنند با داشتن به کمال می‌رسند.

* برای بودن نیاز به خلق گروه‌های تروریستی نیست و همین داشتن‌ها موجب شده که مشکلات امروز به وجود بیاید. انسان با داشتن تعریف می‌شود و نه با بودن. همه جنگ و جدال ها براي داشتن است و الا بودن نيازمند جنگ نيست نيازمند خلق گروه هاي تروريستي نيست.  

* در حوزه روابط فرهنگي، دو هدف بسيار مشخص وجود دارد. آيا بايد هدف ما تأثير گذاري قرار دهيم و يا نتيجه آن تأثيرگذار باشد، اگر هدف ما تأثیرگذاری باشد خود را فراموش کرده‌ایم امّا اگر هدف نتیجه تعاملات باشد باید تمام حواسمان متوجه اصلاح خودمان باشد.

* بنابراين سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي اين افتخار را دارد كه مسيري را آغاز كرده تا نتيجه پژوهش هاي سازمان تأثيرگذار باشد و براي اين منظور اقدامات مختلفي را به انجام رسانده ايم.

* يكي از اين  اقدامات 61 جلد تاريخ شفاهي است از تمامي رايزن هايي كه حتي قبل از انقلاب بوده اند، مطالب آنها را دريافت و ثبت و ضبط كرده‌ايم. اين مطالب حاوي نكاتي قابل استفاده براي ما بوده اند. مجموعه كتاب هاي دانستني هاي يك رايزن و نيز كتاب هاي فيروزه اي براي مشخص كردن وضعيت حضور فرهنگي كشورمان در كشورهاي هدف از ديگر اقدامات است.

آیت‌الله تسخیری، مشاور مقام معظم رهبری در امور جهان اسلام

* آیات پاياني سوره حشر،‌ انسان را دعوت به برنامه‌ریزي براي آینده مي‌کند. بعضي از مفسران این آیات را مختص به قیامت مي‌دانند در حاليکه آینده فقط برای قیامت نیست؛ بلکه هر لحظه انسان آینده‌اي را پیش رو دارد و باید براي آن برنامه‌ریزي و پیش‌بیني‌هایي داشته باشد و موضع خودش را مشخص کند.

* انسان براي برنامه‌ریزي لازم است تا در چارچوب تقوای الهی قرار گیرد؛ امام محمد باقر(ع) در حدیثی می‌فرمایند: «انسان دائماً نسبت به آینده در حالت خوف و رجا قرار دارد».

* محور اصلی صحبت ما بیداری اسلامی است؛ علی‌رغم تمام شکست‌هایي که در مصر و لیبی مي‌بینیم بنده معتقدم این حرکت‌ها یک حرکت مبارک و مورد تأیید خداوند است.

* همچنين شکست‌ها هم طبیعي است و ما باید براي بیداري‌هاي اسلامي حرکت‌ها و برنامه‌ریزي‌هاي روشني داشته باشیم و همواره به آینده امیدوار باشیم.

* بالاترین هنر انقلاب اسلامی و حضرت امام خميني(ره) ایجاد ایمان و امید به آینده روشن در دل مردم است. نکته بعدی که ما را به آینده امیدوار می‌کند، مسأله آگاهی علما و گرایش آنها به سمت اجرای کامل احکام الهی است.

* هرچه حکومت‌هاي ظالم بر مردم بیشتر ظلم کنند، امید در دل توده‌هاي مسلمان بالاتر مي‌رود تا روزي که انسان از شر این حکومت‌هاي ظالم خلاص شود.

* شیعه هراسی و اسلام هراسی که در منطقه و جهان به وجود آمده، از نقشه‌های دشمنان بوده و خوشبختانه با شکست مواجه شدند؛ پیروزی‌هاي عظیم مقاومت لبنان و فلسطین براي هیچ کسی قابل تصور نبود و همین پیروزی‌ها سبب شد که امید در دل ما بالاتر برود.

* یکی دیگر از مسائل امیدوارکننده منطقه مساله قدرت بازدارندگي ایران است. قدرت جمهوری اسلامی ایران اکنون در بین دشمنان بالا رفته و این خود امید را افزایش می‌دهد.

* لازم است تا علماء مقاومت داشته باشند و در راستای این مقاومت، برپایي اجلاس‌هاي بیداري اسلامي در مکان‌های مختلف با محتواي بالا مي‌تواند امید به آینده را افزایش دهد.

سيد يحيي رحيم‌صفوي، دستيار و مشاور عالي فرمانده كل قوا

* آینده‌پژوهی در حقیقت قدرت فهم و دانایی برای تشخیص مصالح و منافع و برای تصمیم‌گیری‌های بهینه مربوط به آینده در زمان حاضر است.

* آینده‌پژوهی زمانی در تصمیم‌گیری صحیح، مؤثر است که گستره وسیعی از روندها و حوادث ممکن، شناسایی شده و سناریوهای متعدد و مختلفی را با جمع‌آوری اطلاعات از محیط‌های مختلف (بین‌المللی، منطقه‌ای و ملی) در امور فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فناورانه و زیست‌محیطی در یک فرآیند برنامه‌ریزی قابل انعطاف، تصور کنیم.

* از  نظر من، کشورها و ملت‌های اسلامی تاکنون چشم‌انداز روشنی در قالب امت واحده برای مدت بیست سال یا پنجاه سال آینده تعیین نکرده‌اند.

* استفاده از ظرفیت‌ها و عوامل توانمندساز فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، دفاعی و علمی کشورهای اسلامی برای نیل به پیشرفت اقتصادی (رفاه و آسایش)، امنیت و دفاع دسته جمعی از کشورها و ملت‌های اسلامی و رسیدن به صلح پایدار، تأمین عدالت اجتماعی و منافع ملی در چارچوب منافع جمعی امت اسلامی، یکی از ضرورت‌های آینده‌پژوهی تحولات جهان اسلام است.

* در مؤسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام که هفت سال است ایجاد شده، دو تعریف برای جهان اسلام ارايه کرده‌ایم. تعریف اول ما از جهان اسلام، 57 کشور عضو سازمان همکاری اسلامی است که این را به عنوان یک مفهوم پایه در نظر گرفته‌ایم و برای این 57 کشور، دوازده جلد کتاب معرفی کرده‌ایم. دومین مفهوم را مسلمان‌هایی که جمعیت قابل توجهی در کشورهای مختلف دارند قرار داده‌ایم. مثلاً در هند، چند میلیون مسلمان داریم در حالی که هند عضو سازمان همکاری اسلامی نیست یا مسلمانانی که در روسیه یا چین داریم. یعنی آن جمعیت  قابل توجه مسلمان  که در کشورهای مختلف هستند.

* اگرچه آقای اردوغان به مصر و تونس رفت و گفت شما مدل آینده‌تان را  مدلی مثل ترکیه قرار بدهید؛ اما به نظر من حکومت سکولار ترکیه نمی‌تواند الهام‌بخش کشورهای اسلامی باشد. نظام سیاسی ایران به عنوان یک الگوی حکومت مردم‌سالار دینی می‌تواند حکومتی را که بر اساس قرآن و سنت و مطابق با فرهنگ و جغرافیا و تاریخ هر کشوری باشد، به عنوان الگو ارايه كند.

* جمهوری اسلامی ایران علاوه بر آنکه پرچمدار وحدت ملت‌ها و دولت‌های اسلامی و زمینه‌ساز تشکیل امت واحد است، پرچمداری مقابله با رژیم صهیونیستی و حمایت از نهضت‌های انقلابی فلسطین و لبنان را دارا می‌باشد و در ایجاد فرهنگ و تمدن جدید اسلامی پیشتاز است و واقعا در مرحله تمدن‌سازی هستیم و می‌توانیم و ایران می‌تواند این تمدن جدید اسلامی را شکل دهد.

* سیاست‌های آمریکا، رژیم صهیونیستی، برخی از کشورهای اروپایی و به طور خاص سیاست‌های عربستان، ترکیه و قطر برای تضعیف و جلوگیری از اهداف ایران برای نیل به پیشرفت‌های اقتصادی و علمی و تبدیل شدن ایران به قدرت اول منطقه آسیای جنوب غربی می‌باشد و در مقابل جمهوری اسلامی ایران  است. این هدف چشم‌انداز ایران است. 

* از نظر من قدرت آمریکایی‌ها و غرب رو به افول است و فرهنگ لیبرال دموکراسی، دیگر الهام‌بخش ملت‌ها نمی‌تواند باشد. این فرهنگ اسلام است که می‌تواند الهام‌بخش باشد. اقتصاد لیبرال دموکراسی رو به شکست است و جنبش 99 درصد در آمریکا یک جنبش واقعی است.

* جهان اسلام  و ملت‌های اسلامی در حال تعیین شاخصه‌ها و اضلاع هندسه جدید جهانی هستند. در قرن حاضر بروز و ظهور قدرت جدید جهان اسلام، بزرگ‌ترین کابوس آمریکا، غرب و رژیم صهیونیستی است که به  حول و قوه الهی تحقق پیدا خواهد کرد.