فهیمه حسن میری: شهروندان تهرانی برای زندگی در پایتخت هزینه های سنگینی می پردازند که مشکلات ناشی از آلودگی هوا از مهمترین آنهاست. این معضل خصوصا در پاییز و زمستان به علت سرد شدن هوا و پدیده وارونگی هوا چهره خشن تری به خود گرفته و سلامت شهروندان و به ویژه جان کودکان و سالمندان را تهدید می‌کند. انتظار برای اینکه فصل سرما همراه با باد، باران و برف بیشتر باشد تا کمی از آلودگی هوا کاسته شده و با روزهای بحرانی رو به رو نشویم، در چند سال گذشته جدی‌ترین اقدام مسئولان برای مقابله با آلودگی حل آلودگی هوای تهران بوده است.
خوش اقبالی اعضای کمیته اجرایی کاهش آلودگی هوای تهران البته در حدی بوده است که در چند سال گذشته به دلیل نوسانات آب‌و هوایی، آلودگی هوای تهران بیش از چند روز زمستان، به مرحله بحران نرسد. اما امسال با کاهش ناپایداری‌های هوا آیا همان روند سال‌های گذشته تکرار خواهد شد؟ در این‌صورت تکلیف کمیته ای که تشکیل شده تا قبل از رسیدن به وضعیت بحرانی آلودگی هوا راه حل های مناسب را بیابد و برای کاهش آلودگی هوا اقدام کند اما اغلب جلساتش درست در روزهای بحرانی تشکیل شده است، چه خواهد بود؟
در مسیر تاریخ
در آذرماه سال 1377 آلودگی هوا در تهران به حدی رسید که طرح زوج و فرد کردن خودروها به مدت یک هفته به اجرا درآمد. یک سال بعد بود که با توجه به آلودگی شدید هوا و هشدار کارشناسان و فعالان زیست محیطی مبنی بر اینکه سلامت مردم در خطر است، تلاش برای تدوین طرح جامع کاهش آلودگی هوای تهران آغاز شد. این برنامه حول 7 محور خودروهای فرسوده، خودروهای نو، حمل و نقل عمومی، مدیریت ترافیک، سوخت، معاینه فنی و آموزش تهیه شد.
یک سال پس از آن یعنی در سال 1379کمیته اجرایی طرح جامع کاهش آلودگی هوا تشکیل شد؛ کمیته ای متشکل از معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران، یک نفر نماینده از اعضای شورای عالی حفاظت محیط زیست، نماینده وزارت نفت، نماینده وزارت صنایع، نماینده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، نماینده نیروی انتظامی (معاونت حمل و نقل و راهنمایی و رانندگی)، نماینده شهرداری تهران، نماینده صدا و سیمای جمهوری اسلامی، نماینده وزارت کشور، نماینده استانداری تهران، نماینده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، نماینده سازمان مدیریت و برنامه ریزی، نماینده مجمع تشخیص مصلحت نظام و نماینده کمیسیون زیربنایی و صنعت هیات دولت.
قرار بود با توجه به ترکیب اعضای تشکیل دهنده این کمیته، با نگاهی همه جانبه به وضعیت آلودگی هوا، راهکارها و مصوباتی برای کنترل و برطرف کردن این مشکل ارایه شود اما اوضاع آنطور که پیش بینی می‌شد، پیش نرفت.
اولین مشکل این بود: حضور نیافتن بعضی از اعضا در جلسات. حسن اصیلیان، رییس کمیته کاهش آلودگی هوای تهران در گفت و گوی دو ماه قبل خود با فارس در این رابطه توضیح داده بود: «سطح نمایندگان سازمانها و وزارتخانه های عضو کمیته اجرایی کاهش آلودگی هوای تهران طی جلسات اخیر کاهش یافته و دستگاه ها تنها به فرستادن یک کارشناس به این جلسات اکتفا می‌کردند و این موضوع باعث شد جلسات، خروجی مفید و قابل اجرایی نداشته باشد.» به گفته او این کمیته یک کمیته اجرایی است و باید تصمیمات اجرایی اتخاذ کند بنابراین اعضای شرکت کننده نباید کمتر از مدیرکل باشند و اینکه سطح نمایندگان شرکت کننده به حد کارشناس و کمتر از آن کشیده شود در حد یک کمیته اجرایی نیست.
در ابتدا جلسات این کمیته تقریبا هر دو هفته یک بار برگزار می‌شد اما رفته رفته با وقفه هایی رو به رو شد به طوری که آخرین جلسه پس از 8 ماه بلاتکلیفی درمهرماه امسال تشکیل شود.
بالاخره برگزار شد
جلسه هشتم مهر امسال که یکصد و نود و هفتمین جلسه این کمیته به شمار می‌رفت، در محل سازمان حفاظت محیط زیست و به ریاست فاطمه واعظ جوادی، معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست برگزار شد. در این جلسه حسن اصیلیان، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست انتقادش را اینگونه بیان کرد: «تاکنون کمیته اجرایی کاهش آلودگی هوا به خوبی عمل می‌کرده اما اخیرا جایگاه واقعی خود را از دست داده و خروجی اجرایی نداشته است و متأسفانه تصمیمات این کمیته به اجرا درنیامده است.»
محمدباقر صدوق، مدیر کل محیط زیست استان تهران نیز با ابراز نارضایتی از عملکرد کمیته اظهار داشت: «این کمیته تا کنون خواسته های ما را برآورده نکرده است به همین دلیل از اعضای کمیته خواسته‌ایم نظرات خود را درباره آن اعلام کنند و در مصوبات هیئت وزیران نیز سطح کمیته را ارتقا دهیم.»
کمیته اجرایی کاهش آلودگی هوای تهران متولی اصلی در بحث کاهش آلودگی هوای پایتخت به شمار می‌رود. رییس این کمیته معاون رییس سازمان حفاظت محیط زیست و دبیر آن مدیر کل محیط زیست استان تهران هستند اما سازمان محیط زیست طی نامه ای به ریاست جمهوری خواستار واگذاری مسئولیت این کمیته به سازمانهای دیگر شده است و اکنون دولت باید در این مورد تصمیم بگیرد.
دبیر کمیته اجرایی کاهش آلودگی هوای تهران نیز از ارایه پیشنهاد جدیدی برای اصلاح ساختار و تهیه طرح جامع کاهش آلودگی هوای پایتخت خبر داده و گفته است پیشنهاد شده رییس کمیته، استاندار یا شهردار تهران باشد.
شهرداری البته از این تصمیم استقبال کرده است. اما برای پذیرش این مسوولیت دو شرط گذاشته است؛ یکی تفویض اختیارات کامل و دیگری تخصیص اعتبار لازم.
واقعیت این است که شهرداری اقدامات قابل توجهی در راستای کاهش آلودگی هوا انجام داده؛ از جمله راه اندازی اتوبوسهای تندرو، راه اندازی دفاتر خدمات الکترونیکی، راه اندازی چند مرکز مکانیزه معاینه فنی، جلب مشارکت بخش خصوصی در حمل و نقل عمومی نظیر اتوبوسرانی و تاکسیرانی، نصب ایستگاه های سنجش آلودگی هوا و ... ضمن این که به گفته مشاور شهردار تهران در امور محیط زیست، در حال حاضر تمام پروژه هایی که از سال 87 در تهران کلید خورده‌اند توجیه زیست محیطی دارند.
قوه قضائیه وارد می‌شود
با توجه به اهمیت موضوع و ناکارآمد نشان دادن کمیته کاهش آلودگی هوای تهران، پای دادستانی هم به عنوان مدعی العموم به قضیه آلودگی هوا کشیده شد. در نشستی که چندی پیش با حضور قربانعلی دری نجف آبادی، دادستان کل کشور برگزار شد، مقرر شد کمیته کارشناسی با حضور دستگاه‌های ذی ربط به منظور تسریع در روند اقدامات و تصمیمات گرفته شده برای مقابله و پیشگیری از روند فزاینده ترافیک و آلودگی هوا در دادستانی کل کشور تشکیل شود.
ورود دادستانی به این قضیه هم مورد استقبال مسوولین شهری قرار گرفت. وحید نوروزی، نماینده شهرداری تهران در کمیته اجرایی کاهش آلودگی هوای تهران با قدردانی از تدبیر دادستان کل کشور گفت: «ایفای نقش نظارتی مدعی العموم، اقدامی اثربخش در راستای استیفای حقوق عمومی شهروندان پایتخت است که مدت‌هاست به دست فراموشی سپرده شده است.» همچنین یوسف رشیدی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران درباره تاثیرگذاری این جلسات اینگونه ابراز عقیده کرد: «دادستانی با استمرار این جلسات به دنبال این است که اگر نواقصی در قوانین وجود دارد آنها را رفع کند و یا اگر نیاز به حمایت هست انجام دهد.»
اما نکته مهم اینجاست که در گیر و دار واگذاری مسوولیت و تعیین وظیفه هر دستگاه و رسیدگی به کم کاری دستگاه ها و یافتن مقصر، این مردم هستند که متحمل خسارات می‌شوند.
داستان بی‌پایان
آمارها نشان می‌دهد میزان آلاینده سرطانزای بنزن در تهران بین 2 تا 5 برابر استاندارد سازمان جهانی بهداشت و بیش از 10 برابر استاندارد اتحادیه اروپا و ژاپن است و بر اساس نظر کارشناسان، نه تنها سرطان بلکه تشدید بیماریهای قلبی و ریوی، خستگی، ناراحتی های عصبی، ناباروری، نازایی و سقط جنین نیز از پیامدهای زندگی در نقاطی با هوای آلوده است.
از آنجا که در تهران مهمترین منابع آلاینده هوا وسایل نقلیه موتوری هستند و طبق آمارها حدود 80 درصد آلودگی هوای تهران ناشی از منابع متحرک است، جدی گرفتن معاینه فنی در کشور، از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، تعویض مبدل کاتالیستی خودروها هر چند سال یک بار، تقویت حمل و نقل عمومی، ارایه خدمات به صورت الکترونیکی، استفاده از سوخت مناسب، عدم استفاده از خودرو برای مسیرهای کوتاه و به ویژه به صورت تک سرنشین و ... باید در اولویت اقدامات برای مدیریت بحران قرار گیرد. چه کسی مسئولیت این مدیریت را به عهده خواهد گرفت؟
نظر شما