کودکان بزهکار؛ قربانی سیاست‌های غلط اجتماعی

پس از آنکه چندی پیش مدیر کل دفتر شبه خانواده سازمان بهزیستی از افزایش حدود 10 درصدی کودکان بد سرپرست و همچنین بی سرپرست در مراکز بهزیستی خبر داد، رییس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران گفته است: مهمترین دلیل کاهش سن جرم در ایران سیستم اجتماعی است که نتوانسته است امکانات یکسان برای همه افراد جامعه فراهم کند.

دکتر مصطفی اقلیما در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: علت اصلی کاهش سن جرم در ایران سیاست‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است. چرا که وقتی تورم در جامعه‌ای بالا می‌رود، اگر حقوق افراد متناسب با این افزایش قیمت بالا نرود خود به خود نقد به وجود می‌آید و فقر زمینه‌ساز تمام آسیب‌های اجتماعی است.

وی ادامه داد: در حال حاضر در ایران قیمت اکثر کالاها با خارج از کشور برابری می‌کند، اما حقوق و مزایای افراد بسیار پایین از نرم جهانی است. در استاندارد بین‌المللی 25 درصد حقوق افراد هزینه مسکن است، 25 درصد هزینه پوشاک، 25 درصد تفریح و سرگرمی و 25 درصد پس‌انداز افراد است؛ اما در ایران حقوق پایه افراد 250 هزار تومان است.

اقلیما در خصوص پراکندگی جرایم کودکان گفت: در اصل کودکان جرمی را مرتکب نمی‌شوند جرایم کودکان نوعی زرنگی و شیطنت است، اشکال اینجاست که ما توقع داریم یک کودک 15 ساله مانند یک بزرگسال 50 ساله برخورد کند، در ایران کودکی و جوانی افراد از آنها گرفته می‌شود.

رییس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران ضمن ابزار تاسف از برخوردهای نامناسب قانونی، گفت: بزرگترین اشکال این است که بدانیم برای چه کودک را گرفتیم، در هیچ کجای دنیا کودکان را دستگیر نمی‌کنند، پدر و مادر کودک را مواخذه می‌کنند و سعی می‌شود حداقل شرایط و امکانات زندگی برای آن خانواده‌ فراهم شود.

دکتر مصطفی اقلیما، رئیس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران در این مورد به خبر آنلاین نیز می گوید: مشکلات اقتصادی، افزایش تورم، افزایش اعتیاد، رشد آمار طلاق و... طی چند سال گذشته باعث شده بزهکاری و آسیب های اجتماعی در جامعه افزایش پیدا کند.

پدر و مادران بی صلاحیت
پیش از این حمیدرضا الوند، مدیر کل دفتر شبه خانواده سازمان بهزیستی در گفت‌وگو با خبر آنلاین با اشاره به ماده 20 کنوانسیون جهانی حقوق کودک گفته بود: براساس این ماده، دولت‌های عضو مکلفند برای کودکان فاقد سرپرست قانونی، خانواده جایگزین مناسب پیدا کنند، اما با توجه به آسیب‌های اجتماعی موجود و روند رو به ‌رشد تعداد کودکان فاقد سرپرست قانونی در ایران، قانون قبلی پاسخگوی این نیاز نبود و این موضوع باعث شد تا اصلاح و بازنگری قانون با جدیت بیشتری دنبال شود.

سرپرست دفتر امور شبه‌خانواده سازمان بهزیستی کشور با اشاره به این که حدود 87 درصد از کودکان تحت سرپرستی این سازمان، دارای پدر یا مادر و جد پدری هستند که صلاحیت نگهداری فرزند خود را بر اساس مصادیق قانونی ندارند، گفت: بر اساس قانون فعلی، کودکانی واجد شرایط سرپرستی دائم هستند که فاقد پدر، مادر و جد پدری بوده و با گذشت سه سال از پذیرش آن‌ها در سازمان، هیچ کدام از اقوام درجه یک به عنوان ولی به سازمان مراجعه نکرده باشند.

عوامل مؤثر روی آوردن به بزهکاری
بررسی وضعیت خانوادگی کودکان و نوجوانان بزهکار نگهداری شده در کانون اصلاح و تربیت نشان می‌دهد والدین یا یکی از نزدیکان ۲۵ درصد از نوجوانان بزهکار سابقه زندان دارند و این امر یکی از عوامل تاثیرگذار در روی آوردن آنان به سوی اعمال خلاف شده است. منصوره مقاره‌عابد، مدیرکل فرهنگی و تربیتی سازمان زندان‌ها می‌گوید:«بسیاری از والدین کودکان و نوجوانان بزهکار، کم‌سواد یا بی‌سواد بوده و توجه چندانی به تربیت، دوستان و معاشرت فرزندان خود نکرده و این امر عاملی شده تا کودکان و نوجوانان آنان به‌آسانی درگیر اعمال خلاف شوند و به‌طور حتم روی آوردن به اعمال خلاف از سوی نوجوانانی که در خانواده‌ای سابقه دار و خلافکار رشد کرده‌اند، چندان عجیب نیست و این امر در تمامی کشورها مشاهده می‌شود.» او عمده‌ترین دلایل روانی ارتکاب جرم را ناکامی‌ها، تعارض در زندگی، احساس حقارت، تردید در لیاقت، فقدان امنیت، احساس ناتوانی و... می‌داند که به این ترتیب بهره‌مندی از تفریحات سالم و ورزش با افزایش سلامت روان می‌تواند به پیشگیری از جرایم کمک فراوانی کند.
انواع بزه
آمارهای منتشر شده حاکی از آن است که با وجود بهبود وضع زندگی معیشتی و خدمات بهداشتی، در جهان میزان جرایم با سرعت بیشتری رو به افزایش است. در ایران حدود ۳۰ نوع بزه رایج است که برخی از آنها عبارتند از: غیبت از مدرسه، دروغگویی مداوم، خیانت در امانت، فرار از خانه، مزاحمت، ولگردی و گدایی، تصادف منجر به جرح، شرکت در پارتی و عیاشی، ایجاد حریق، تخریب، توزیع نوارهای مبتذل ویدئویی، کاست و عکس‌های مستهجن، ایجاد ضرب‌وجرح، اعمال منافی‌عفت، رانندگی بدون گواهینامه، سرقت، حمل مواد‌مخدر، مصرف مشروبات الکلی، قتل عمد و... . در میان کودکان بزهکار، علائم دزدی، نافرمانی، گریز از مدرسه، ولگردی و معاشرت با افراد مجرم دیده می‌شود و خانواده‌های‌ آنها بیشتر دچار از هم پاشیدگی، الکلیسم، لاقیدی نسبت به مذهب و فقدان نظم و انضباط هستند. همچنین تحقیقات نشان می‌دهد که ۷۰ درصد آنها دچار ناراحتی‌های روانی هستند.