این روزها، تیتر بیشتر روزنامه ها بحران آب است. علاوه بر این مساله، آتش سوزی جنگل ها، آلودگی هوا و ریزگردها نیز کشور را با چالشی جدی روبه رو کرده است. در این زمینه، پرسش های مهمی می توان طرح کرد: راهکار حل این مشکلات چیست؟ دانشگاه ها و مراکز علمی چه مسوولیتی در برابر این بحران ها دارند؟ چرا متخصصان شاغل در این موسسات راه حل قطعی برای این مسایل ندارند؟ آیا در ایران به قدر کفایت در این رشته ها متخصص تربیت می شود؟ آیا این متخصصان به دولت مشاوره می دهند؟ آیا دولتمردان از این مشاوره ها استفاده می کنند؟
برای یافتن پاسخ برخی از این پرسش ها و به دست آوردن تخمینی از تعداد متخصصان ایرانی در حوزه های مرتبط با این بحران ها کافی است نگاهی به دفترچه های کنکور دانشگاه های دولتی بیندازیم. اگر تحصیل در دوره کارشناسی ارشد و بالاتر را معادلی برای متخصص شدن فرض کنیم، می توان کمیت متخصصان مرتبط با مساله آب را به ترتیب زیر تخمین زد: در سال93 دانشگاه های دولتی ما آمادگی خود را برای تربیت 935دکترا و پنج هزارو378کارشناس ارشد در 41رشته مرتبط با آب وهوا، محیط زیست، بیابان زدایی، آمایش سرزمین، بوم شناسی کشاورزی (آگرواکولوژی)، بررسی گیاهان و جانوران، مدیریت و مهندسی آب و مشابه اعلام کرده اند.
این ارقام در دانشگاه های غیردولتی بالاترند، ولی اگر فرض کنیم چیزی نزدیک به همین رقم در این دانشگاه ها مشغول به تحصیل باشند، به عددی در حدود 12هزار متخصص در سال می رسیم که به نحوی در ارتباط با مساله آب، اقلیم و محیط زیست تحقیق می کنند.
اگر فرض را بر این بگیریم که برای تربیت یک دانشجوی دکترا و دودانشجوی کارشناسی ارشد، یک عضو هیات علمی لازم است، می توان فرض کرد که دانشگاه های ما حدود سه تا چهارهزار هیات علمی متخصص در این زمینه دارند. اگر تعداد دانش آموختگان را در یک بازه زمانی 10ساله ضرب کنیم، 120هزارمتخصص محیط زیست، زیست شناسی و منابع آب تربیت خواهد شد. در رشته آب وهواشناسی در سال جاری 60 فرصت دکترا و 651فرصت کارشناسی ارشد به داوطلبان داده شده است. در حالی که کل ایستگاه های ثبت داده های سینوپتیک و اقلیم شناسی (کلیماتولوژی) کشور فقط 410 است.
فقط در رشته تخصصی من (علوم گیاهی) 64 صندلی دکترا و 586 صندلی کارشناسی ارشد در دانشگاه های دولتی وجود دارد و اگر این عدد (با احتساب دانشگاه های غیردولتی) دوبرابر فرض شود حدود هزارو300 داوطلب به دانشگاه های کشور مراجعه می کنند و هرکدام موضوعی پژوهشی را برای رساله خود برمی گزینند. توجه شود تعداد گونه های گیاهی شناخته شده در کل کشور حدود هفت هزارو300 است و با این روند تنها طی شش سال تعداد متخصصان ارشد و دکترای ما از تعداد گونه های گیاهی کشور بیشتر می شود! البته در این آمار فارغ التحصیلان سال های قبل و کسانی که ترجیح داده اند با مدرک کارشناسی به کار و زندگی بپردازند محاسبه نشده است.
بازمی گردیم به سوال اول: چرا تولیدات علمی این همه دانشجو و استاد دردی از دردهای کشور دوا نمی کند؟ آیا همه پایان نامه ها به درستی نوشته می شوند؟ آیا همه پایان نامه ها به درستی خوانده می شوند؟ آیا منابع علمی و مالی لازم برای اجرای این همه پایان نامه در کشور فراهم است؟ آیا برای این همه فارغ التحصیل در کشور جایگاهی هست؟ چرا در کشوری که حدود سه هزار استاد و عضو هیات علمی وجود دارد که قادرند متخصصانی در سطح کارشناسی ارشد و دکترا در رشته های محیط زیست، آب و رشته های مربوطه تربیت کنند، مدیران کشور، مشاوره کارآمدی از آنان نمی گیرند تا بازی با منابع آبی کشور و مصرف 85درصد آب های تجدیدشونده، کشور را در آستانه بحران قرار ندهد؟ چرا این همه دانشمند که بسیاری از آنها ید بیضایی در مشاوره های ارزیابی دارند، نتوانسته اند وزارت نیرو را از دخالت بیش از حد در نظام هیدرولوژیکی کشور بازدارند و وزارت کشاورزی را مجاب به کنترل مصرف آب در کشور کنند تا به یکباره منابع آب های زیرزمینی کشور خالی نشوند و تالاب ها و دریاچه های کشور به کویر تبدیل نشوند؟ به راستی حلقه گمشده کجاست؟
نظر شما