رضا زندی: دوران نفت گران فعلا تمام شده است. اقتصاد به رکود رفته ایران، با قصه تازه ایی روبرو شده است. کاهش قیمت های نفت. همه پیش بینی ها حاکی از آن است که امسال و سال آینده نباید رویای نفت بالاتر از 100 دلار را در ذهن داشته باشیم. مگر آنکه اتفاقات سیاسی تازه بازار را گرم کند. آیا کشور به اندازه کافی خود را آماده کاهش قیمت نفت کرده است؟ آیا پورشه سواران و لوکس گردها می توانند از تمناهای خویش بکاهند؟ اقتصاد به رکود رفته ایران حاضر است بار کم درآمدی را به دوش بکشد؟ تحلیل بازار نفت برای سه ماهه پایانی امسال و سال آینده میلادی، چیزی جز قمیت نفت 90 تا 100 دلار را روی میز نمی گذارد.
سید محسن قمصری، برای بار دوم است که نفت فروش ایران شده است. بار اول زمانی که احمدی نژاد بر مسند بود مدیر امور بین الملل شرکت ملی نفت شد. در برابر فروش نفت خارج از روال های قانونی مقاومت کرد و برکنار شد. بعد از او بود که ماجراهای فروش نفت به بابک زنجانی شکل گرفت. او را در بازار نفت به نیکی می شناسند. با آمدن زنگنه، دوباره بر مسند مدیریت امور بین الملل شرکت ملی نفت نشسته است. "هفته نامه صدا" او درباره وضعیت بازار نفت و پیش بینی اش از قیمت نفت می پرسید. از مقداری بازگشت داده شده از بدهکاری بابک زنجانی. از نظرش درباره شرایط فروش نفت با دو سناریوی موفقیت یا عدم موفقیت مذاکرا ت ایران و شش کشور. وقتی هم نوبت به پرسش احتمال فروش نفت به آمریکایی ها در صورت امضای توافق رسید به صراحت گفت: "به هر کجا بازار داشته باشیم نفت می فروشیم. ما شرکت های آمریکایی را هیچ وقت تحریم نکرده ایم." او هم معتقد بود قیمت نفت روند نزولی دارد.
***
*آقای قمصری، بالاخره قیمت نفت بعد از مدتها به زیر 100 دلار سقوط کرد. حتی وزیر نفت عربستان انتظار نفت 95 دلاری را هم مطرح کرد. جنابعالی بعنوان مسوول فروش نفت ایران، چه پیش بینی ایی از قیمت نفت برای سه ماهه آینده سال میلادی و سال 2015 دارید؟
- پیش بینی در بازار نفت مقداری سخت است. چرا که بازار نفت از عوامل مختلفی تاثیر می پذیرد. برخی عوامل اقتصادی و بعضی از آنها سیاسی هستند. عامل های اقتصادی نظیر رشد اقتصادی، عرضه و تقاضای نفت را می توان تا حدودی پیش بینی کرد اما مسایل سیاسی غیر قابل پیش بینی است.
* با توجه به گزارش های متعدد بین المللی در خصوص کاهش رشد اقتصاد جهانی، طبیعتا می توان پیش بینی کرد که از تقاضا برای نفت کاسته خواهد شد. تحلیل شما از قیمت نفت در ماههای آتی با توجه به عوامل اقتصادی تاثیرگذار بر بازار چیست؟
-همانطور که گفتید بطور کلی گزارش های خوبی از وضعیت اقتصاد جهانی منتشر نمی شود. این مساله به ویژه در اقتصادهای اروپا و چین بیشتر به چشم می آید. گزارش ها حاکی از رشد اقتصادی کاهنده در چین است. چنین وضعیتی تقاضا برای نفت را به ویژه در اروپا تهدید می کند. از طرفی عرضه نفت هم رو به رشد گذاشته است. افزایش عرضه لیبی و افزایش تولید نفت در آمریکا بر بازار اثر گذاشته است. با این وضعیت اقتصاد جهانی و شرایط عرضه و تقاضای بازار نفت می توان روند قمیت نفت را کاهشی پیش بینی کرد.
*فکر می کنید قیمت نفت تا چه حد پایین خواهد آمد؟
-بستگی به شرایط بازار دارد. اما قیمت نفت تا حد 90 دلار قابلیت کاهش دارد.
*این کاهش قیمت در سال 2015 میلادی هم ادامه خواهد داشت؟
- وضعیت اقتصادی در سه ماهه اول سال 2015 میلادی هم خیلی جالب پیش بینی نشده است. از طرفی دنیا با افزایش ذخایر تجاری نفت مواجه است. بطور مثال، ذخایر تجاری نفتی چین 245 میلیون بشکه اعلام شده است در حالیکه سال قبل، رقم ان 50 میلیون بشکه کمتر بود.
*اگر وضعیت اقتصادی دنبا، روند کاهشی تقاضا و افزایش عرضه نفت و ذخایر تجاری نفتی به همین شکل ادامه داشته باشد آیا اوپک نباید وارد عرصه شود و با کاهش عرضه از خط قرمز 100 دلاری اش دفاع کند؟
- در این باره زمزمه هایی هست. گزارش هایی هم منتشر شده است که اوپک باید فکر کاهش تولید نفتش باشد تا از کاهش بیش از حد قیمت نفت جلوگیری کند. البته شرایط اوپک امروز با دهه های گذشته فرق دارد. اوپک یک سوم عرضه نفت دنیا را در اختیار دارد. بنابراین تنها در حد یک سوم می تواند در بازار اثرگذار باشد. هر چند نباید تاثیر روانی ناشی از کاهش تولید اوپک بر بازار نفت را نادیده گرفت.
* اجازه بدهید از شما بعنوان مسوول فروش نفت ایران بپرسم که ترجیح می دهید بشکه های کمتری با قمیت بالاتر بفروشید یا اینکه بشکه های بیشتری با قیمت پایین تر عرضه کنید؟ در حقیقت می خواهم بدانم ایران تا چه قیمت نفتی ایران حاضر است به عرضه نفت اش تا جایی که امکانش را دارد ادامه دهد؟
- این موضوعی است که مسوولان عالی باید در موردش تصمیم گیری کنند. اما این را هم در نظر داشته باشید که در حال حاضر خریدارهای نفت ایران مشخص است. هیچ ضمانتی وجود ندارد که با کاهش تولید و صادرات نفت مان بتوانیم قیمت بتوانیم قیمت های بالاتری دریافت کنیم. چرا که به خاطر موضوع تحریم ها، به کشورهای محدودی نفت صادر می کنیم.
* در حال حاضر نفت ایران را به چند کشور صادر می کنید؟
- به چهار کشور آسیایی، چین، هند، کره و ژاپن و کشور ترکیه نفت می فروشیم. با این کشورها قراردادهای معین صادرات نفت داریم.
* تک محموله های نفت را به چه کشورهایی می فروشید؟
- تک محموله ها هم معمولا به همین کشورها می رود. این کشورها گاهی برای پر کردن ظرفیت قراردادهایشان از ایران تک محموله های نفتی می خرند.
* میعانات گازی را به چه کشورهایی می فروشید؟
- تقریبا به همان کشورهایی که نفت خام می خرند.
*آقای قمصری، اگر مذاکرات ایران و 1+5 تا دو ماه آینده به نتیجه برسد طبیعتا ایران می تواند نفت بیشتری بفروشد. همین مساله هم بر قیمت نفت فشار خواهد آورد و با فرض ثبات در مسایل سیاسی و عدم همکاری کشورهایی که جای ایران را در بازار نفت گرفته اند باعث کاهش بیشتر قیمت ها خواهد شد. البته میزان این کاهش بستگی به تعداد بشکه هایی دارد که ایران وارد بازار می کند و تعداد بشکه هایی که کشورهای تولید کننده حاضر نباشند از بازار خارج کنند. به نظر شما ایران عملا چه مقدار می تواند پس از حصول توافق با شش کشور نفت اضافه وارد بازار کند؟
- به لحاظ تکنیکی می توانیم بلافاصله پس از لغو تحریم ها 500 تا 600 هزار بشکه به تولید روزانه نفت مان اضافه کنیم. برای تولید اضافه بیشتر 2 تا 3 ماه وقت لازم داریم.
* برای رسیدن به سطح صادرات نفت پیش از تحریم ها چقدر زمان باید بگذرد. منظورم صادرات روزانه 5/2 میلیون بشکه نفت خام است.
- در این باره مسوولان مرتبط باید پاسخ بدهند. چرا که راه اندازی دوباره چاهها مقداری زمان می گیرد.
* این 500 هزار تا 600 هزار بشکه ایران اگر وارد بازار نفت شود تا چقدر می تواند باعث کاهش قیمت نفت شود؟
- همین الان بازار نفت با مازاد عرضه روبروست. اما توجه داشته باشید که نفت خام انواع مختلف دارد. در بازار نفت خام های ترش و سنگین خیلی مازاد عرضه نداریم. عمده نقت تولید ایران هم ترش و سنگین است. حالا ممکن است در حد یکی دو دلار روی قیمت ها تاثیر بگذارد.
* حالا اگر مذاکرات به نتیجه نرسد بازار نفت تا چه حد قیمتی متاثر خواهد شد؟
- اگر مذاکرات به نتیجه نرسد و تحریم ها باقی بماند در شرابط موجود هستیم. فعلا ایران عرضه کننده موثر و شناوری در بازار نفت نیست. بنابراین مجبوریم از بازار تبعیت کنیم.
* به این نکته توجه نکردید که آمریکایی ها با تصویب تحریم های جدید در سنا پیش از شروع مذاکرات، می خواستند صادرات نفت ایران را به صفر برسانند. در آن صورت چه؟ بازار تحمل خروج کامل نفت ایران را خواهد داشت؟
- آن حالت اضطراری و پیش بینی نشدنی است. نمی توان گفت می توانند نفت ایران را از بازار خارج کنند. چنین کاری بسیار سخت است. همچنین نمی نوانیم هم بگوییم نمی توانند. نفت ایران بیشتر ترش و متوسط است. و این نوع نفت در بازار نفت زیاد نیست. البته این مساله به تولید عراق هم بستگی دارد. اما حداقل آنچه می توان بطور قاطع گفت اینست که چنین کاری در کوتاه مدت عملی نیست.
* فکر می کنید عراق با وضعیتی که دارد می تواند تولیدش را بگونه ایی افزایش دهد که در صورت خروج ایران از بازار نفت جایش را بگیرد؟!
- اگر بتوانند تولید نفت عراق را به برنامه کوتاه مدتشان، یعنی 6 میلیون بشکه در روز، برسانند شاید بتوانند به اندازه تولید ایران نفت به بازار بریزند. بنابراین ممکن است با نفت عراق امکان جایگزینی داشته باشند. اما اینکه عربستان بتواند نفت اش را جایگزین نفت ایران کند در ابهام است. بطور کلی باید بگویم به آسانی نمی توانند ایران را از عرضه در بازار نفت بیرون کنند.
* سوال اینست که عراق با ماجراهای داعش آیا می تواند به برنامه های افزایش تولید نفتش برسد؟
- مسایل سیاسی را دشوار بتوان پیش بینی کرد. اما به نظر می رسد با محدود کردن داعش در عراق و روشن شدن وضعیت این گروه، عرضه نفت عراق تهدید نشود.
* چطور می توان باور کرد حجم تنشی به این بزرگی هیچ تاثیری بر تولید و صادرات نفت عراق نداشته باشد؟!
- اگر بپذیریم که گروه داعش ساخته غرب است بعید می دانم که این گروه جریان نفت خام را به مخاطره بیاندزاد چرا که منافع غرب در آن قرار دارد. تنها تعدادی چاه در اختیار داعش قرار گرفته که بتواند هزینه هایش را در بیاورد. بیشتر از آن نخواهند گذاشت تا به نفت عراق آسیب بزنند. مگر اینکه بپذیریم که گروه داعش مستقل است. که فکر نمی کنم اینطور باشد.
* صادرات نفت ایران در شش ماهه سال جاری چقدر نسبت به سال گذشته اضافه شده است؟
- در شش ماه گذشته ایران روزی یک میلیون بشکه نفت خام صادر کرده است که نسبت به شش ماهه نخست سال گذشته 100 تا 120 هزار بشکه افزوده شده است. نیمه اول سال گذشته روزی 880 تا 900 هزار بشکه نفت می فروختیم.
* با اوضاع کاهشی قیمت نفت فکر می کنید دولت و مجلس باید چه رقمی را بعنوان قیمت نفت در بودجه سال 94 در نظر بگیرند؟
- معمولا کشورهایی که بودجه شان بر اساس درآمدهای نفتی بسته می شود قیمت نفت را در بودجه 15 تا 20 دلار پایین تر از پیش بینی ها قرار می دهند. بنابراین اگر پیش بینی متوسط قیمت نفت را برای سال آینده 95 دلار در نظر بگیریم قیمت 75 دلار برای هر بشکه نفت در بودجه سال آینده می تواند منطقی باشد.
* با این اوصاف فکر می کنید باید با قیمت نفت بالای 100 دلار برای سال آینده خداحافظی کرد؟
- اگر مسایل سیاسی بروز نکند قیمت نفت بالاتر از 100 دلار نخواهد رفت.
* آقای قمصری، اخبار ضد و نقیضی از برقراری دوباره سوآپ نفت مطرح می شود. بالاخره سوآپ نفت خام از ایران دوباره راه افتاده است یا خیر؟
- سوآپ متوقف نیست اما راه هم نیافتاده است.
* چطور می شود هم متوقف نباشد هم راه نیافتاده باشد؟!
- منظورم اینست که عملیات سوآپ آغاز نشده است اما ابزارش را در اختیار داریم. به این نکته هم توجه داشته باشید که فعلا میزان نفت خام در کشورهای CIS برای سوآپ کردن چندان زیاد نیست. الان در آن منطقه خطوط لوله و ظرفیتهای صادراتی بیش از موجودی نفت خام برای صادرات است.
* اخیرا باز هم جنب و جوشی از طرف برخی آغاز شده است تا شرکت ملی نفت را برای واگذار کردن فروش نفت خام به بخش خصوصی تحت فشار قرار دهند. خاطرم هست وقتی در دولت قبل تحت فشار مجبور شدید یک محموله نفت بزرگ را در بورس عرضه کنید چه پیشنهادهای اعجاب آوری برای گرفتن تخفیف و تسویه های غریبی مطرح بود. حالا سوال من اینست که اگر بخش خصوصی واقعی، بازار جدیدی برای نفت خام ایران داشته باشد و تضمین های کافی و قانونی برای وصول پول آن مطابق استانداردهای بین المللی ارائه دهد و نفت را هم به قیمت روز از شما بخواهد آیا حاضرید به آن نفت بفروشید؟
- اگر بخش خصوصی این خصوصیات را داشته باشد. یعنی اگر بخش خصوصی بازارهای جدید و تضمین مناسب پرداخت پول نفت را داشته باشد چشم بسته به آن نفت می فروشم. نه تنها نفت می دهیم بلکه دست اش را هم می بوسیم. چون در این شرایط ما بدنبال فروش بیتشر نفت مان و درآمد بیشتر هستیم. البته معمولا بخش خصوصی که به ما مراجعه می کنند این ویژگی ها را ندارند.
متاسفانه برخی از آنها می خواهند به واسطه های جهانی وصل شوند و فقط حق دلالی بگیرند. کسانی هم هستند که تضمین های لازم را ندارند.
*بخش خصوصی که برای خرید نفت به شما مراجعه می کنند معمولا چقدر تخفیف می خواهند؟
- رقم ها متفاوت است. نمی توانم بگویم.
* تا کنون چقدر از پول نفتی که به بابک زنجانی تحویل شده بود برگشته است؟
- در این بخش آمار ندارم. اما 5/3 میلیوم بشکه از محمولات میعانات گازی که قبلا به آقای زنجانی واگذار شده بود را فروخته ایم و بقیه اش را به تدریج خواهیم فروخت.
* پول نفتی که به نیروی انتظامی واگذار شده بود برگشته است؟
- هنوز در کش و قوس هستیم.
* اگر تحریم ها برداشته شود احتمالا روابط اقتصادی با شرکتهای آمریکایی بهبود خواهد یافت همانطور که با شرکتهای اروپایی وضعیت مان مثل قبل خواهد شد. شما آمادگی دارید در آن صورت بخشی از نفت را به بازار آمریکا صادر کنید؟
- ما در هیچ مقطعی آمریکایی ها را برای فروش نفت به آنها تحریم نکرده ایم. به هر جا بازار داشته باشیم نفت می فروشیم. از اروپا گرفته تا آمریکا. هرگونه درخواست شرکتها را برای خرید نفت که با قوانین و شرایطمان مطابفت داشته باشد می پذیریم.
* سهم نفت ایران در برخی بازارهای مهم نظیر اروپا صفر شده است و در برخی بازارهای استراتژیک نظیر ژاپن هم کاهش یافته است. از دست رفتن و یا کاهش سهم نفت ایران در بازار کشورهای مهم فکر نمی کنید به لحاظ امنیت ملی قابل تامل باشد؟ بالاخره وابستگی کشورها به نفت ایران می تواند یک مولفه مهم در تامین امنیت ملی باشد.
- در مورد بازار ژاپن باید بگویم که این درست است که سهم نفت ایران در بازار ژاپن کاهش یافته است اما توجه داشته باشید که مصرف نفت کشور ژاپن هم پایین آمده است. البته شرایط تحریم هم در از دست دادن برخی بازارها موثر بود. در پاسخ به سوال شما هم باید بگویم درست است که سهم داشتن از بازار نفت کشورها مولفه مهمی است اما وقتی "ننه نبود باید به زن بابا هم ساخت."
* در شش ماهه امسال توانسته اید تعهدات بودجه ایی خود را در تامین درآمدهای نفتی محقق کنید؟
- هم از نظر مقدار فروش نفت و هم از نظر درامد، سقف بودجه را تامین کرده ایم.
3535
نظر شما