در صورت موفقیت یا شکست، برنده عملیات حمص بشار اسد است

محمدرضا نوروزپور

تحولات روزهای اخیر درباره شهر قدیمی و استراتژیک حمص در سوریه با ابهامات زیادی روبه‌رو بوده است. منابع خبری سوری اعلام کرده‌اند از دو روز پیش تخلیه ساکنان غیرنظامی منطقه القدیمه شهر حمص آغاز شده است و شورشیان طبق توافقی که پیش‌تر با دولت به عمل آورده بودند در ازای خروج هر خانواده از حمص کمک‌های غذایی و دارویی دریافت می‌کنند.
با این همه گزارش‌های دیگری از کندی عملیات و مواجه شدن مأموریت مأموران امداد‌رسان سازمان‌ملل با سنگ‌اندازی‌های شورشیان حکایت می‌کند.
آیا شورشیان اجازه خروج غیرنظامیان را می‌دهند؟
اولین ابهام در همین جا شکل می‌گیرد که چه تضمینی وجود دارد شورشیان همه ساکنان گرفتارشده در این منطقه را مرخص کنند؟ پاسخ دادن به این سؤال ساده نیست چراکه دمشق بارها گفته است شورشیان به خاطر ترس از حملات کوبنده نیروهای ارتش، مانع از خروج غیرنظامیان از این منطقه می‌شوند و از آنها به مثابه سپرهای انسانی استفاده می‌کنند. حالا اگر قرار بر این باشد که شورشیان اجازه دهند همه ساکنان گرفتار شده در منطقه القدیمه از حمص خارج شوند، عملاً فضا را برای سرکوب شدن خود توسط ارتش فراهم کرده‌اند.
منابع خبری می‌گویند در سه روز گذشته تنها 40 تا 80 خانواده توانسته‌اند از منطقه القدیمه حمص خارج شوند و مابقی با ممانعت شورشیان مواجه شده‌اند، به این معنی که شورشیان به سمت هر ‌فرد یا خانواده‌ای که قصد دارد از حمص خارج شود تیراندازی کرده و حتی او را از پای درآورده‌اند.
در همین حال به ماشین‌های امدادرسانی سازمان‌ملل نیز حمله شده است. از اینها که بگذریم خانواده‌ها یا افرادی که قرار است از حمص خارج شوند باید به فکر مناطق مین‌گذاری‌شده نیز باشند چراکه منطقه کاملاً به یک دژ نظامی تبدیل شده و نمی‌توان با خیال آسوده از هر معبر آن عبور کرد.
پروژه حمص؛ عملیاتی برای خالی نبودن عریضه
رسیدگی به وضعیت وخیم گرفتار‌شدگان در منطقه القدیمه حمص در مذاکرات ژنو2 نیز مطرح شد، اگرچه حمص نزدیک 600روز است در محاصره ارتش سوریه قرار دارد، شورشیان مسلح سوری از جمله نیروهای داعش ساکنان غیرنظامی منطقه القدیمه این شهر را تقریباً گروگان گرفته‌اند و وضعیت رقت‌باری را برای آنها فراهم کرده‌اند، از این رو امدادرسانی به منطقه القدیمه حمص و تخلیه غیرنظامیان آن از جمله معدود دستاوردها و توافقات دور اول کنفرانس ژنو2 محسوب می‌شود.
از این منظر می‌توان اینگونه تفسیر کرد که این اقدام کاملاً نمادین است و صرفاً نمایشی از حسن‌نیت از سوی طرفین است. گرچه در صحنه میدانی در هر دو صورت اعم از انجام شدن این کار یا نشدن آن، دولت سوریه نفع می‌برد.
خروج غیرنظامیان از حمص یعنی چه؟
در یک‌سال گذشته ارتش در طول مرزهای سوریه‌ ـ لبنان، حمص و حومه حلب یعنی مناطقی که آنها را دارای اولویت راهبردی می‌داند و حملات نظامی خود را روی آنها متمرکز کرده، پیشرفت‌هایی به‌دست‌آورده است. نیروهای رزمی حزب‌الله لبنان در حمص و در مرزهای مشترک با لبنان به سنگین شدن کفه ترازوی عملیات‌های نظامی به نفع بشار اسد کمک کردند، همان‌گونه که اسد توانسته است مرکز دمشق، حماه، ادلب و شهرهای ساحلی را حفظ کند. از این منظر هدف دمشق در شرایط کنونی آن است که این مناطق را محاصره کرده یا مانند حمص همچنان در محاصره نگه دارد تا در مرحله بعد آنها را به کنترل کامل خود دربیاورد.
در چنین شرایطی دمشق پذیرفته است غیرنظامیان از حمص خارج شوند، این موضوع می‌تواند دست اسد برای سرکوب کامل شورشیان و نیروهای داعش را باز بگذارد و سبب شود حمص به طور کامل در اختیار ارتش قرار گیرد. از این زاویه اسد با این ابتکار یک پیروزی بزرگ به‌دست ‌آورده است.
همه چیز به این سادگی نیست
با این همه اطلاعات کافی از داخل حمص و خصوصاً منطقه مورد نظر یعنی القدیمیه در اختیار نیست. کسی نمی‌داند به درستی چند غیرنظامی در منطقه القدیمه و سراسر استان حمص گرفتار شده یا هنوز در آنجا حضور دارند. آمارهای اعلام شده از 2500 تا 15هزار نفر و 20هزار نفر متغیر است. به همین میزان اطلاعات دقیقی از تعداد شورشیان، تروریست‌ها و تجهیزاتی که در اختیارشان است در اختیار نیست. کارشناسان معتقدند پذیرفتن شروط دولت از سوی مخالفان برای خالی کردن حمص از سکنه می‌تواند نشانه‌ای بر موقعیت ضعیف آنها در این منطقه باشد.

5252