عادل عبدالمهدی
این روزها چهل و چهارمین سالروز درگذشت امام سید محسن حکیم و سی و پنجمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی است.
امام سیدمحسن طباطبائی حکیم و امام خمینی رحمة الله علیهما هر دو میراثی بر جای گذاشتند که دو رکن اساسی اندیشه سیاسی شیعی امروز محسوب می شود. هر دوی آنها از دو مدرسه اصولی شیعه برخواسته اند. به رغم آنچه درباره اختلافات در ظرفیت و مسیری که پیمودند، گفته می شود، به این حال اولی نماینده حوزه نجف اشرف و دومی نماینده حوزه قم است. اولی نماینده حوزه محافظه کار است و دومی نماینده حوزه انقلابی. آیت الله العظمی حکیم بارزترین مرجع عرب محسوب می شود و امام خمینی بارزترین مرجع ایرانی ها.
وجود برخی تفاوت های سطحی که اکثرا توهم هستند تا تفاوت، معنای زیادی ندارند. امام خمینی سید جلیل القدری است که نسبش به پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله و سلم) می رسد و سال ها در برابر ملی گرایان افراطی ایستاد و پشت سر او رهبرانی چون یاسر عرفات و رهبران بزرگ عرب نماز خواندند و به امامت او اقتدا کردند.
اما حکیم را محافظه کار توصیف می کنند که در پناه مرجعیت او فکر سیاسی جدید اصلاح طلبی تربیت یافت که "جماعت علما" و موسسین اولیه "حزب الدعوه اسلامی" از جمله آنها بودند. شهید صدر نیز در سایه این مرجعیت تربیت یافت و فرصت پیدا کرد تا مبانی مبارزه با ظلم و ستم را پایه ریزی کند که در پی آن گشایشی در قضایای امت اسلامی از جمله فلسطین و الجزایر و ایران و غیره به وجود آمد. و از جمله قضایایی که پیروزی ای برای عدالت اسلامی محسوب می شود، موضعی بود که ایشان در برابر حرمت قتل کردها اتخاذ کرد و نامه مشهورش به جمال عبدالناصر و لزوم توقف اعدام شهید سید قطب.
امام حکیم و امام خمینی (ره) اگر معنای اصولگرایی محافظه کاری باشد، محافظه کار هستند و اگر معنای آن تغییر و اصلاح باشد، هر دو انقلابی. از اصولگرایی می توان به انقلاب تعبیر کرد به ویژه که در زبان فارسی "رولوشن" (Revolution) معنای انقلاب می دهد و این نزدیک ترین معنایی است که می توان از این واژه توصیف کرد، و به رغم اختلاف های نظری ای که هر دو داشتند هر کدام از آنها در عرصه ها و وضعیت های مختلف تصمیم ها و حرکت های تاثیر گذاری اتخاذ کردند و پیمودند.
اندیشه شیعی در ذات خود صفت اصول گرایی و تغییر را دارد، به عبارت دیگر محافظه کاری و اجتهاد یا انقلابی را در آن واحد دارد. رجیس دوبریه انقلابی فرانسوی که با چه گوارا در بولیوی در سال 1967 دستگیر و 30 سال به زندان محکوم شد و بعدا در سال 1981 مشاور فرانسوا میتران، رئیس جمهوری اسبق فرانسه شد، بعد از آخرین سفرش به ایران در روزنامه مشهور لوموند نوشت: اندیشه شیعی، نزد مراجع تقلید و پیروان آنها، اصولی و محافظه کارانه است که می توان آن را با کاتولویک و واتیکان مقایسه کرد و روحیه اجتهاد و تجدید طلبانه و عدالت طلبانه ای که دارد شباهت بسیاری با روحیه "مخالف گرایانه" یا "اعتراضی" پروتستان ها که به حرکت انقلابی شان انجامید، دارد.
آیت الله خامنه ای امتداد مرجعیت امام خمینی و نظریه ولایت فقیه ایشان در حکومت اسلامی است. آیت الله سیستانی نیز امتداد راه آقای حکیم و آقای خوئی محسوب می شود که ولایت فقیه را قدر متیقن امور حسبیه به شمار می آورند. و همه آنها در امتداد خط اصولی و اصولگرایی حرکت می کنند که اجتهاد و مبانی فکری آنها بخش مهمی از فکر سیاسی اسلام معاصر را تشکیل می دهد.
عادل عبدالمهدی، معاون مستعفی رئیس جمهوری عراق و از سران مجلس اعلای اسلامی عراق است که این یادداشت را به طور اختصاصی برای خبرآنلاین نگاشته است.
52262
نظر شما