علی پاکزاد: گمرک یکی از گلوگاههای هر اقتصاد ملی محسوب می شود، ساختاری که مدیریت صحیح آن می تواند اقتصاد کشور را در مقابل بسیاری از مشکلات و بیماری ها ایزوله کند و در مقابل نقص در فرایند ها و مدیریت های گمرکی زیان هایی بعضا جبران ناپذیر برای هر اقتصادی به دنبال خواهد داشت، به بهانه روز جهانی گمرک گفتگویی داشتیم با مسعود کرباسیان، مدیر قدیمی و البته جدید گمرک جمهوری اسلامی ایران، کرباسیان در حالی متولی قاچاق نیست، تسهیل در فرایند های گمرکی را یکی از راههای مهار قاچاق می داند.
ششم بهمن در تقویم جهانی به نام روز گمرک ثبت شده است. البته مدت زیادی از حضور دوباره شما در این سازمان نگذشته است. ولی سوال ما این است واقعا طی همین مدت اقدامی انجام داده اید تا مردم و فعالان اقتصادی احساس تغییر کنند؟
پاسخ این سوال را باید از مردم و همان فعالان اقتصادی بگیرید ولی ما به اندازه و توان خودمان تلاش کرده ایم تا تغییرات مهم و زیرساختی برای خدمات رسانی بهتر و بیشتر به مردم ارائه دهیم. فکر می کنم طرح الکترونیکی کردن گمرک یک رویداد بسیار مهم قلمداد می شود که اثرات آن در گذر زمان مشخص خواهد شد. شاید در گام نخست بسیاری بر این باور باشند که چنین ایده ای به دلیل ساز و کار هایی که وجود دارد اجرایی نخواهد شد اما به عنوان رییس گمرک تمامی تلاش خودم را به کار گرفتم تا این اتفاق عملیاتی شود. تا کنون هم با همراهی و یاری همکارانم در خانواده گمرک مسیر قابل دفاعی را در عرض همین مدت کوتاه پیش رفته ایم. بر این اساس واردکنندگان می‌توانند از محل دفتر کار خود کالاهای وارداتی را به گمرک اظهار کنند.
به دور از تعصب فکر می کنید این اتفاق عملیاتی است؟
من از شما می پرسم که چرا عملیاتی نباشد؟ برای انجام همچین کاری « اراده » مهم است. مگر شما یا بستگان تان در حال حاضر برای ثبت نام دانشگاه یا برخی کارهای اداری مراجعه حضوری دارید؟ حتی برخی خرید هایتان هم دیگر دارید عادت می کنید که به شیوه الکترونیکی تهیه کنید. ایرادش کجاست؟ ما باید از ظرفیت های دنیای امروز در جهت بهبود سیستم اقتصادی و مدیریتی مان بهره گیریم. در حال حاضر در کمتر کشور پیشرفته ای مشاهده می کنیم که برای امورات اداری کاغذ بازی های مرسوم سال های گذشته را تکرار کرد. بپذیرید این کار تحت هیچ شرایطی اقتصادی نیست. در همین راستا الکترونیکی کردن گمرک به شکل جدی مورد پیگری قرار گرفته و قطعا تا زمان حضورم با جدیت آن را دنبال خواهم کرد. ادامه شیوه کنونی فضای زیادی را برای انبار کردن کاغذ هایی می طلبد که همگی آنها اسناد و مدارکی است که شاید در طول سالیان یک بار هم به آنها مراجعه نشود.
الکترونیکی کردن گمرک تا کجا پیش رفته است؟
سامانه جامع امور گمرکی در رویه واردات گمرک تهران به بهره‌برداری رسید و این نخستین بار در تاریخ کشورمان است که در رویه واردات یک گمرک اظهار کالا به صورت الکترونیکی صورت می‌گیرد. این سامانه امکان اظهار از راه دور در رویه‌های واردات برای واردکنندگان و حق‌العملکاران را با مراجعه به نشانی اینترنتی "epl.irica.ir" فراهم کرده است. مراحل اولیه این سامانه از روز شنبه 14/10/1392به صورت آزمایشی در گمرک تهران شروع و در روز شنبه مورخ 21/10/1392 به صورت پایلوت عملیاتی شد
اجرای چنین طرحی چه فایده واقعی برای تجار دارد ؟ شما اشاره کردید که بخشی از کاغذ بازی های مرسوم از بین خواهد رفت و منافع اقتصادی و مدیریتی برای گمرک به همراه خواهد داشت. در مقابل منافعی نصیب تجار نیز خواهد شد یا خیر؟
پیش‌بینی صورت گرفته نشان می دهد که این سامانه باتوجه به فراهم آوردن امکان دوراظهاری برای ارباب رجوع و ارائه مدل جدید در تشریفات ترخیص، موجب تسهیل و تسریع فرآیندهای گمرکی شود. از سوی دیگر کاهش هزینه های ترخیص کالا و دقت لازم در رویه‌های واردات، صادرات و ترانزیت نیز مد نظر قرار دارد. این موارد را کنار بگذاریم می توان به این نکته نیز اشاره کرد که با اجرایی شدن چنین طرحی بخش دیگری از این سامانه در سرویس واردات گمرک، ماده هفت قانون امور گمرکی و کدینگ به صورت سیستمی بررسی و کنترل شده که علاوه بر تسریع در فرآیند صدور پروانه از اشتباهات سهوی و عمدی در کنترل ماده هفت جلوگیری می‌کند.
شیوه خاصی برای اطلاع رسانی وجود دارد؟ به طور مثال در حال حاضر اکثر بانک ها به طور مداوم از طریق پیامک با مشتری هایشان در ارتباط هستند و گردش حساب شان را اطلاع رسانی می کنند. این روند در طرح گمرک هم مد نظر قرار گرفته یا خیر؟
در حال حاضر این امکان نیست اما من این وعده را می دهم که در آینده ای بسیار نزدیک چنین امکانی فراهم خواهد شد. بر این اساس خدمت‌رسانی به اربابان رجوع گمرک از طریق اطلاع‌رسانی به وسیله پیامک صورت می پذیرد. بدین‌ترتیب کلیه تشریفات طی شده کالاهای وارداتی از طریق پیامک به اطلاع صاحبان کالا خواهد رسید.
اشاره کردید سامانه گمرک در تهران اجرایی شده است. به همین جغرافیا محدود می شود یا اینکه به طور سراسری آن را دنبال خواهید کرد؟
این سامانه به عنوان یک سامانه ملی در دستور کار گمرک قرار گرفته است که مراحل اولیه خود را در گمرک تهران سپری می‌کند و به زودی این سامانه در کلیه گمرکات کشور با هدف ارائه تسهیلات از راه دور، اجرایی خواهد شد. البته پیش از این رویه ترانزیت در گمرک تهران الکترونیکی شده بود و هم اکنون شرکتهای حمل ونقل می توانند کالاهای ترانزیتی را در گمرک تهران به صورت الکترونیکی اظهار کنند.
این روند در تسهیل فرآیند تجارت به نظر شما چه اندازه اثر گذار است؟
برای اینکه بدانیم کجا هستیم و چه وضعیتی داریم، آمارها را مرور کنیم. یکی از آمارهایی که نشان می‌دهد وضعیت خوبی نداریم، زمان مورد نیاز برای واردات و صادرات است. در حال حاضر به طور متوسط، 32 روز طول می‌کشد تا کالایی به کشور وارد شود. در میان کشورهای منطقه شامل کشورهای ایران، عراق، اردن، عمان، عربستان و امارات تنها وضع عراق از ما بدتر است. در عراق 82 روز طول می‌کشد تا کالا وارد کشور شود. در اردن 15 روز، در عمان 9 روز، در عربستان 17 روز و در امارات هفت روز. از نظر هزینه مورد نیاز برای واردات هم تنها وضع عراق از ما بدتر است. در حوزه صادرات هم تقریباً وضع به همین شکل است. در حال حاضر 25 روز طول می‌کشد تا کالا از ایران صادر شود. در این حوزه هم تنها وضع عراق از ما بدتر است و امارات و اردن و عمان و عربستان وضعیت بهتری نسبت به ما دارند. تمامی این فرآیند با الکترونیکی شدن گمرک تسهیل خواهد شد.
مرجع اصلی مبارزه با قاچاق در کشور گمرک نیست و سازمان‌های دیگری این مسوولیت را بر عهده دارند. اما سوال این است که اگر این رویه تغییر کند احتمالاً از میزان قاچاق کالا کاسته می‌شود. درست است؟
اصلاً مهم نیست چه نهادی متصدی مبارزه با قاچاق کالا باشد. مهم این است که انگیزه قاچاق از بین برود. عوامل زیادی هستند که باعث می‌شود قاچاق کالا تشدید شود. اولین دلیل قاچاق این است که برای واردات برخی کالاها به کشور ممنوعیت ایجاد شود. مثل گیرنده ماهواره که هیچ‌گاه از طریق مبادی رسمی وارد نمی‌شود. دومین دلیل می‌تواند به خاطر تشدید بوروکراسی اداری و سخت بودن فرآیندهای کسب مجوز باشد. وقتی راه قانونی واردات کالا سنگلاخی و صعب‌العبور باشد، طبیعی است که وارد‌کننده، کالایش را از مسیر کوتاه‌تر و ساده‌تر وارد می‌کند. مثلاً از زمان ثبت سفارش وقتی 42 روز طول می‌کشد که پارچه وارد کشور شود، یا 52 روز طول می‌کشد تا گوشی تلفن همراه از گمرک ترخیص شود حتی برای ترخیص برنج هم باید 42 روز صبر کرد.
نگاه دولت ها به گمرک معمولا درآمدزایی است. به همین دلیل هم سخت گیری های گمرک از مردم بیشتر می شود. در این دولت هم قواعد سابق اجرا می شود یا قراراست رفتار گمرک تغییر کند؟
انتظار دولت این است که با در نظر گرفتن منافع مردم مقررات را وضع و اجرا کنیم. انتظار روان‌سازی و شفاف‌سازی در اعمال مقررات دارد. به گونه‌ای که سلامت مردم و حقوق دولت توامان رعایت شود. گمرک یک سازمان دو‌جانبه است باید رعایت حقوق دولت و مردم و پیگیری تخلفات را به گونه‌ای دنبال کند که به توسعه اقتصادی، گردشگری و صادرات نفتی و غیرنفتی کمک کند.
39/222
نظر شما